Research Article
BibTex RIS Cite

TÜRKİYE’DE GIDA VE ALKOLSÜZ İÇECEK FİYATLARININ ANALİZİ: 2002-2022 DÖNEMİ NEDENSELLİK VE EŞBÜTÜNLEŞME BULGULARI

Year 2023, Volume: 21 Issue: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 899 - 918, 18.10.2023

Çağatay Tunçsiper Dilek Sürekçi Yamaçlı

https://doi.org/10.35408/comuybd.1288569
Cited By: 1

Abstract

Çalışmada Türkiye’de 2002-2022 dönemine ait çeyrek yıllık veriler kullanılarak tarımsal ürünler ithalatı, petrol fiyatları, döviz kuru ile gıda ve alkolsüz içecek fiyatları arasındaki ilişkiler incelenmektedir. Değişkenler arasındaki ilişkilerin analizinde Granger nedensellik analizi, Johansen eşbütünleşme ve hata düzeltme modelleri kullanılmaktadır. Çalışmanın bulgularına göre tarımsal mallar ithalatı ile gıda ve alkolsüz içecek fiyatları arasında çift yönlü, petrol fiyatları ile gıda ve alkolsüz içecek fiyatları arasında tek yönlü Granger nedensellik ilişkisi vardır. Johansen eşbütünleşme analizine uzun dönemde tarımsal mallar ithalatı (-4,039) gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarını olumlu etkilemektedir. Petrol fiyatları, reel döviz kuru ile gıda ve alkolsüz içecek fiyatları arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. EMC analizine göre her bir çeyrek dönemde model hatası -0,387 birim azalmaktadır. Petrol fiyatlarındaki artış gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarını kısa dönemde artırmaktadır (0,783). Reel döviz kuru ve tarımsal ürünler ithalatı ile gıda ve alkolsüz içecek fiyatları arasında kısa dönemde istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Belirtilen bulgular ışığında Türkiye’de uzun dönemde gıda fiyatlarındaki artışlara engel olabilmek için bu malların yurtiçi üretiminin artmasına ihtiyaç vardır. Gıda malları ithalatı yurtiçi gıda fiyatlarında artışa engel olmakla birlikte ithalat artışı dış ticaret açığını beraberinde getirmektedir. Bu nedenle özellikle yerli tarımsal üretimin artırılması tavsiye edilebilir. Öte yandan gıda ve alkolsüz içecek üretiminin petrole bağımlılığının azaltılması, elektrikli üretim sistemlerinin geliştirilmesi fiyat artışlarına engel olabilecektir.

Keywords

Gıda ve Alkolsüz İçecek Fiyatları Enflasyon Nedensellik Eşbütünleşme Analizi

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

References

  • Aday, S. ve Aday, M. S. (2020). Impact of COVID-19 on the food supply chain, 24 Ağustos 2020.
  • Akpolat, A. G., ve Altintaş, N. (2013). Enerji tüketimi ile reel GSYIH arasındaki eşbütünleşme ve nedensellik ilişkisi: 1961-2010 dönemi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 10(1), 115-127,
  • Baek, J-K., ve Won, W. (2010). Analyzing factors affecting U.S. food price inflation. Canadian Journal of Agricultural Economics, 22(1), 303-320.
  • Barbaros, M., Kalayci, S., ve Bakır D. (2019). Türkiye’de gıda ihracatı, gıda fiyatları ve enflasyon arasındaki nedenselliğin analizi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2(1), 7-18.
  • Bayramoğlu, A., ve Yurtkur A. (2015). Türkiye’de gıda ve tarımsal ürün fiyatlarınıuluslararası belirleyicileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 63-73.
  • Chen, S., Kuo H., ve Chen C. (2010). Modeling the relationship between the oil price and global food prices, Applied Energy, 44(1), 2517-2525.
  • Coronado, S., Rojas, O., Romero-Meza, R., Apostolos, S., ve Chiu L. (2018). Dynamic Modeling and Econometrics in Economics and Finance, New York: Springer.
  • Çınar, G., ve Hushmat, A. (2016). Impact of volatility of world oil prices on Turkey’s food prices: GARCH approach. Global Journal of Economics and Business Studies, 3(2), 5-19.
  • Damba, O. T., Birinci, A., ve Bilgiç, A. (2019). Estimation of short and long-run relationship between selected food prices and macroeconomic variables in Ghana. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1), 92-105.
  • Erdinç, Z. (2008). İkiz açıklar hipotezinin Türkiye’de 1950-2005 yılları arasında eşbütünleşme analizi ve Granger nedensellik testi ile incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(3), 1-8.
  • Esmaeili, A., ve Shokoohi, Z. (2011). Assessing the effect of oil price on world food prices: Application of principal component analysis. Energy Policy, 39(2), 22-35.
  • Eştürk, Ö. ve Albayrak, N. (2018). Tarım ürünleri-gıda fiyat artışları ve enflasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 18. EYİ Özel Sayısı, 147-158. DOI: 10.18092/ulikidince.353991
  • FAO (2008). Food and Agriculture Organization of the United Nations official web page. Erişim: 10 Ocak 2023, www.fao.org.
  • FAO (2023). Food and Agriculture Organization of the United Nations official web page. https://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/en/.
  • Girgin, Z. (2016). Sayısal Analiz Ders Notları. Erişim: 10 Ocak 2023, http://zgirgin.pau.edu.tr/Dokumanlar/ Say%C4%B1sal%20Analiz.pdf
  • Gujarati, D. (2009). Basic Econometrics. New Delhi: McGraw-Hill Education.
  • Haji, J., ve Fekadu, G. (2012). Determinants of the recent soaring food inflation in Ethiopia. Universal Journal of Education and General Studies, 1(8), 227-232.
  • Hamilton, J. D. (1983). Oil and the macroeconomy since World War II. Journal of Political Economy, 91(2), 125-136.
  • Jebabli, I., Arouri, M. ve Teulon, Frederic. (2014). On the effects of world stock market and oil price shocks on food prices: an empirical investigation based on TVP-VAR models with stochastic volatility. Energy Economics, 24(10), 66-98.
  • Karadaş, H. A. ve Koşaroğlu, Ş. M. (2020). Tarım ürünleri fiyatları, ham petrol fiyatı ve döviz kuru ilişkisi: Türkiye için eşbütünleşme analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 515-526.
  • Lamm, R., ve Westcott, P. C. (1981). The effects of changing input costs on food prices. American Journal of Agricultural Economics, 63(2), 24-35.
  • Mitchell, D. (2008). A Note on Rising Food Prices. World Bank Policy Research Working Paper. No.4682, 1(1), 1-20.
  • Pal, D. ve Subrata, K. (2018). Interdependence between crude oil and world food prices: a detrended cross correlation analysis. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 25(1), 1032-1044.
  • Peron, P. (1997). Further evidence on breaking trend functions in macroeconomic variables. Journal of Econometrics, 33(2), 80-92.
  • Rehman, F. U., ve Khan, D. (2015). The determinants of food price inflation in Pakistan: An econometric analysis. Advances in Economics and Business, 32(2), 3-12.
  • Sargan, J. D. (1964). Wages and Prices in the United Kingdom: A study in Econometric Methodology in Econometric Analysis for National Economic Planning. London: Butterworths. SOFI (2022), Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenme Raporu. Erişim: 10 Ocak 2023. https://docs.wfp.org/api/documents/WFP-0000140990/download/?_ga=2.144607669.1260971313.1674809687-1791347239.1674809687
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2022). Reel Efektif Döviz Kuru. Erişim: 10 Ocak 2023. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513/REERMetaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513-n.VviuQ.
  • Türkiye İstatistik Kurumu (2022). Dış Ticaret Göstergeleri. Erişim: 10 Ocak 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Aralik-2021-45535
  • Türkiye İstatistik Kurumu (2022). Özel Kapsamlı Tüketci Fiyat Endeksleri. Erişim: 10 Ocak 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Ekim-2022-45799
  • UNECA (United Nations Economic Commission of America) (2008). High Food Prices: Impact and Recommendations for Actions. Paper prepared by FAO, IFAD and WFP forth meeting of the Chief Executives for Coordination on 28-29 April 2008. Bern, Switzerland. Erişim tarihi: 20.07.2010, http://www.uneca.org/rcmRCM9High-foodprices.pdf.
  • Zhang, Y., ve Wei, Y. (2010). The crude oil market and the gold market: evidence for cointegration, causality and price discovery. Resources Policy, 35(3), 44-54.

DETERMINANTS OF FOOD AND NON-ALCOHOLIC BEVERAGE PRICES IN TURKEY: FINDINGS OF CAUSALITY AND COINTEGRATION FOR THE PERIOD 2002-2022

Year 2023, Volume: 21 Issue: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 899 - 918, 18.10.2023

Çağatay Tunçsiper Dilek Sürekçi Yamaçlı

https://doi.org/10.35408/comuybd.1288569
Cited By: 1

Abstract

In the study, using quarterly data for the period 2002-2022 in Turkey, the relations between agricultural product imports, oil prices, exchange rates and food and non-alcoholic beverage prices are examined. Granger causality analysis, Johansen cointegration and error correction models are used in the analysis of the relationships between the variables. According to the findings of the study, there is a two-way Granger causality relationship between agricultural goods imports and food and non-alcoholic beverage prices, and a one-way Granger causality relationship between oil prices and food and non-alcoholic beverage prices. According to Johansen cointegration analysis, agricultural goods imports (-4,039) have a positive effect on food and non-alcoholic beverage prices in the long run. There is no statistically significant relationship between oil prices, real exchange rates, and food and non-alcoholic beverage prices. According to the EMC analysis, the model error decreases by -0.387 units in each quarter. The increase in oil prices increases food and non-alcoholic beverage prices in the short run (0.783). There is no statistically significant relationship between real exchange rate and agricultural product imports and food and non-alcoholic beverage prices in the short run. In the light of the stated findings, there is a need to increase the domestic production of these goods in order to prevent the increase in food prices in the long term in Turkey. Although the import of food goods prevents the increase in domestic food prices, the increase in imports brings about a foreign trade deficit. For this reason, it can be recommended to increase domestic agricultural production in particular. On the other hand, reducing the dependence of food and non-alcoholic beverage production on oil and the development of electrical production systems may prevent price increases.

Keywords

Food and non-alcoholic beverages Inflation Causality Cointegration

Project Number

-

References

  • Aday, S. ve Aday, M. S. (2020). Impact of COVID-19 on the food supply chain, 24 Ağustos 2020.
  • Akpolat, A. G., ve Altintaş, N. (2013). Enerji tüketimi ile reel GSYIH arasındaki eşbütünleşme ve nedensellik ilişkisi: 1961-2010 dönemi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 10(1), 115-127,
  • Baek, J-K., ve Won, W. (2010). Analyzing factors affecting U.S. food price inflation. Canadian Journal of Agricultural Economics, 22(1), 303-320.
  • Barbaros, M., Kalayci, S., ve Bakır D. (2019). Türkiye’de gıda ihracatı, gıda fiyatları ve enflasyon arasındaki nedenselliğin analizi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2(1), 7-18.
  • Bayramoğlu, A., ve Yurtkur A. (2015). Türkiye’de gıda ve tarımsal ürün fiyatlarınıuluslararası belirleyicileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 63-73.
  • Chen, S., Kuo H., ve Chen C. (2010). Modeling the relationship between the oil price and global food prices, Applied Energy, 44(1), 2517-2525.
  • Coronado, S., Rojas, O., Romero-Meza, R., Apostolos, S., ve Chiu L. (2018). Dynamic Modeling and Econometrics in Economics and Finance, New York: Springer.
  • Çınar, G., ve Hushmat, A. (2016). Impact of volatility of world oil prices on Turkey’s food prices: GARCH approach. Global Journal of Economics and Business Studies, 3(2), 5-19.
  • Damba, O. T., Birinci, A., ve Bilgiç, A. (2019). Estimation of short and long-run relationship between selected food prices and macroeconomic variables in Ghana. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1), 92-105.
  • Erdinç, Z. (2008). İkiz açıklar hipotezinin Türkiye’de 1950-2005 yılları arasında eşbütünleşme analizi ve Granger nedensellik testi ile incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(3), 1-8.
  • Esmaeili, A., ve Shokoohi, Z. (2011). Assessing the effect of oil price on world food prices: Application of principal component analysis. Energy Policy, 39(2), 22-35.
  • Eştürk, Ö. ve Albayrak, N. (2018). Tarım ürünleri-gıda fiyat artışları ve enflasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 18. EYİ Özel Sayısı, 147-158. DOI: 10.18092/ulikidince.353991
  • FAO (2008). Food and Agriculture Organization of the United Nations official web page. Erişim: 10 Ocak 2023, www.fao.org.
  • FAO (2023). Food and Agriculture Organization of the United Nations official web page. https://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/en/.
  • Girgin, Z. (2016). Sayısal Analiz Ders Notları. Erişim: 10 Ocak 2023, http://zgirgin.pau.edu.tr/Dokumanlar/ Say%C4%B1sal%20Analiz.pdf
  • Gujarati, D. (2009). Basic Econometrics. New Delhi: McGraw-Hill Education.
  • Haji, J., ve Fekadu, G. (2012). Determinants of the recent soaring food inflation in Ethiopia. Universal Journal of Education and General Studies, 1(8), 227-232.
  • Hamilton, J. D. (1983). Oil and the macroeconomy since World War II. Journal of Political Economy, 91(2), 125-136.
  • Jebabli, I., Arouri, M. ve Teulon, Frederic. (2014). On the effects of world stock market and oil price shocks on food prices: an empirical investigation based on TVP-VAR models with stochastic volatility. Energy Economics, 24(10), 66-98.
  • Karadaş, H. A. ve Koşaroğlu, Ş. M. (2020). Tarım ürünleri fiyatları, ham petrol fiyatı ve döviz kuru ilişkisi: Türkiye için eşbütünleşme analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 515-526.
  • Lamm, R., ve Westcott, P. C. (1981). The effects of changing input costs on food prices. American Journal of Agricultural Economics, 63(2), 24-35.
  • Mitchell, D. (2008). A Note on Rising Food Prices. World Bank Policy Research Working Paper. No.4682, 1(1), 1-20.
  • Pal, D. ve Subrata, K. (2018). Interdependence between crude oil and world food prices: a detrended cross correlation analysis. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 25(1), 1032-1044.
  • Peron, P. (1997). Further evidence on breaking trend functions in macroeconomic variables. Journal of Econometrics, 33(2), 80-92.
  • Rehman, F. U., ve Khan, D. (2015). The determinants of food price inflation in Pakistan: An econometric analysis. Advances in Economics and Business, 32(2), 3-12.
  • Sargan, J. D. (1964). Wages and Prices in the United Kingdom: A study in Econometric Methodology in Econometric Analysis for National Economic Planning. London: Butterworths. SOFI (2022), Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenme Raporu. Erişim: 10 Ocak 2023. https://docs.wfp.org/api/documents/WFP-0000140990/download/?_ga=2.144607669.1260971313.1674809687-1791347239.1674809687
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2022). Reel Efektif Döviz Kuru. Erişim: 10 Ocak 2023. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513/REERMetaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513-n.VviuQ.
  • Türkiye İstatistik Kurumu (2022). Dış Ticaret Göstergeleri. Erişim: 10 Ocak 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Aralik-2021-45535
  • Türkiye İstatistik Kurumu (2022). Özel Kapsamlı Tüketci Fiyat Endeksleri. Erişim: 10 Ocak 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Ekim-2022-45799
  • UNECA (United Nations Economic Commission of America) (2008). High Food Prices: Impact and Recommendations for Actions. Paper prepared by FAO, IFAD and WFP forth meeting of the Chief Executives for Coordination on 28-29 April 2008. Bern, Switzerland. Erişim tarihi: 20.07.2010, http://www.uneca.org/rcmRCM9High-foodprices.pdf.
  • Zhang, Y., ve Wei, Y. (2010). The crude oil market and the gold market: evidence for cointegration, causality and price discovery. Resources Policy, 35(3), 44-54.
There are 31 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Articles
Authors

Çağatay Tunçsiper 0000-0002-0445-3686

Dilek Sürekçi Yamaçlı 0000-0002-8224-1144

Project Number -
Publication Date October 18, 2023
Submission Date April 27, 2023
Published in Issue Year 2023 Volume: 21 Issue: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı

Cite

APA Tunçsiper, Ç., & Sürekçi Yamaçlı, D. (2023). TÜRKİYE’DE GIDA VE ALKOLSÜZ İÇECEK FİYATLARININ ANALİZİ: 2002-2022 DÖNEMİ NEDENSELLİK VE EŞBÜTÜNLEŞME BULGULARI. Yönetim Bilimleri Dergisi, 21(Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı), 899-918. https://doi.org/10.35408/comuybd.1288569

Cited By

Gıda Enflasyonunun Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: Türkiye Örneği
Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
https://doi.org/10.51290/dpusbe.1391994

Sayın Araştırmacı;

Dergimize gelen yoğun talep nedeniyle Ekim 2024 sayısı için öngörülen kontenjan dolmuştur, gönderilen makaleler ilerleyen sayılarda değerlendirilebilecektir. Bu hususa dikkat ederek yeni makale gönderimi yapmanızı rica ederiz.

Yönetim Bilimler Dergisi Özel Sayı Çağrısı
Yönetim Bilimleri Dergisi 2024 yılının Eylül ayında “Endüstri 4.0 ve Dijitalleşmenin Sosyal Bilimlerde Yansımaları” başlıklı bir özel sayı yayınlayacaktır.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi tarafından 5-6 Temmuz 2024 tarihlerinde çevrimiçi olarak düzenlenecek olan 4. Uluslararası Sosyal Bilimler Konferansı’nda sunum gerçekleştiren yazarların dergi için ücret yatırmasına gerek olmayıp, dekont yerine Konferans Katılım Belgesini sisteme yüklemeleri yeterli olacaktır.
Gönderilen makalelerin derginin yazım kurallarına uygun olması ve DergiPark sistemi üzerinden sisteme yüklenmesi gerekmektedir. Özel sayı ana başlığı ile ilgisiz makaleler değerlendirmeye alınmayacaktır. Özel sayı için gönderilen makalelerin "Makalemi özel sayıya göndermek istiyorum" kutucuğu işaretlenerek sisteme yüklenmesi gerekmektedir. Özel sayı için gönderilmemiş makalelerin bu sayıya eklenmesi mümkün olmayacaktır.
Özel Sayı Çalışma Takvimi
Gönderim Başlangıcı: 15 Nisan 2024
Son Gönderim Tarihi: 15 Temmuz 2024
Özel Sayı Yayınlanma Tarihi: Eylül 2024

Dergimize göndereceğiniz çalışmalar linkte yer alan taslak dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Çalışmanızı aktaracağınız taslak dergi yazım kurallarına göre düzenlenmiştir. Bu yüzden biçimlendirmeyi ve ana başlıkları değiştirmeden çalışmanızı bu taslağa aktarmanız gerekmektedir.
İngilizce Makale Şablonu için tıklayınız...

Saygılarımızla,