Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi

Abstract

Türk edebiyatında XIV. yüzyıldan itibaren ilk örnekleri görülmeye başlanan inşa metinlerinin erken dönemde kaleme alınan örneklerinden birisi olan Gülşen-i İnşâ’yı kaleme alan Şeyh Mahmud bin Edhem, 15. yüzyıl başlarında Amasya’da doğan ve önemli eserlerini II. Bayezid’e sunmuş olan velut bir yazardır. Miftâhu’l-Lüga, Garâibü’l-Lüga, Hâşiye alâ Şerhi’l-Akâid, Müntehabü’l-Fetavâi’l-Hâniyye, Minhâcü’l-Edeb fi’t-Tasrîf, Tuhfetü’l-Edeb, Şerhu’l-Kâfiye ve Muhtasaru’l-Îzâh gibi eserleri de bulunan Mahmûd b. Edhem, Keşfü’z-Zünûn ve Osmanlı Müellifleri gibi kaynakların aktardığına göre Gülşen-i İnşâ’yı önce özetlemiş sonra da bu özetten seçmeler yaparak bir giriş ve iki bölümden oluşan başka bir eser daha üretmiştir. Ancak modern çalışmalarda da tekrarlanan bu bilginin doğruluğu, bu versiyonların varlığı ve mahiyetleri hakkında herhangi bir müstakil çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada, Gülşen-i İnşâ’nın bugüne kadar nüshaları tespit edilmeyen bu üç versiyonunun tespiti için yaptığımız araştırmaların sonuçları paylaşılacaktır. Çalışmanın en temel soncu, Gülşen-i İnşâ’nın şu ana dek nüshaları tespit edilmeyen üç farklı versiyonunun nüshalarıyla birlikte tespit edilip benzer ve farklı yönlerinin ortaya konmasıdır. Diğer önemli bir sonuç da bu versiyonların mahiyeti hakkındaki tespitlerimizden hareketle kaynaklardaki bazı yanlış bilgilerin düzeltilmesidir. Çalışmamızdaki tespitlerimize göre Mahmûd bin Edhem, kaynaklarda belirtildiği gibi Gülşen-i İnşâ’yı özetleme veya bu özetten seçme yapma yoluna gitmemiş, önce Türkçe yoğunluklu yazdığı Gülşen-i İnşâ’nın bazı bölümlerini Farsçaya çevirmiş, bu Farsça versiyonunun da bazı bölümlerini çıkararak muhtasar bir versiyonunu oluşturmuştur.