Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları

Abstract

Türk edebiyatında birincil kaynakların dışında pek çok yazma eser bulunmaktadır. Bunlardan şiir mecmuaları ve cönkler ihtiva ettiği malzeme bakımından oldukça kıymetlidir. Kaynaklarda yalnızca ismi zikredilen kişilerin eserlerine bu derlemelerde rastlamak mümkündür. Bazen de ismi bile zikredilmeyen müelliflerin eserleri bu yazmalarda yer almaktadır. İşte bu çalışmada İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’nda yer alan MC_Yz_K_0564 demirbaş numarasında kayıtlı bir cönkte bulanan Na‘îmî mahlasıyla kaleme alınmış “Destûr” başlıklı manzume ele alınacaktır. Cönkteki diğer metinlere bakınca bu manzumenin olduğu sayfa sonradan eklenmiş gibidir. Kaynakların belirttiğine göre Na‘îmî mahlasını kullanan beş farklı isim bulunmaktadır. Başlık, içerik ve imlâya bakınca “Destûr” başlıklı manzumenin bunlardan birine ait olma ihtimali oldukça düşüktür. Bu yüzden kaynaklarda belirtilen Na‘îmî mahlaslı şairlere büyük ihtimalle bir yenisini daha eklemek gerekir. Manzumenin sayfadaki görünümü beyitler şeklindedir. Ancak kafiye şemasına göre 9 bend uzunluğunda ve şarkı nazım şeklinde olduğu tespit edilmiştir. Aruzun “mefâ‘îlün mefâ‘îlün” şeklindeki hezec-i murabba‘-ı sâlim veznindedir. Yapılan aruz tasarrufları Türk aruzunun sınırları içindedir. Manzume, geleneğin içinde karşımıza çıkan diğer “Destûr” başlıklı manzumelerle bazı benzerliklere sahip olsa da büyük oranda onlardan farklıdır. Her bendin sonunda aynen tekrar eden “Beni şādān [u] ḫandān ėt” mısraına göre manzume bir münâcât mahiyetindedir. Dört büyük meleğin ve büyük çoğunluğu Kur’ân’da zikredilen peygamberlerin isimlerinin hakkı için sevinç ve saadet talebinde bulunan Na‘îmî’nin ifadeleri oldukça sadedir. Bununla birlikte özellikle ilk iki bendde klasik söyleyişten de yararlanıldığı görülür. Na‘îmî’nin detaylı incelemesi yapılan “Destûr” başlıklı manzumesi Arap harfli aslıyla birlikte çeviriyazı işaretleriyle neşredilmiştir.