Çalışmamızda
Fârâbî’nin Kitâbu’t- Tahlîl adlı eserinde beş sanatın (apodeiktik
sanat/burhân diyalektik/cedel, retorik/hatabe, poetik/ş‘ir ve safsata/mugâlata) birer yöntem olarak kullanıldığı düşünsel ve
imgesel alanların genel ilkelerini teşkil eden kanıt kaynağı yerlerin bir
kısmını ele almaya çalıştık. Bu ilkeler, mantık biliminin beş sanata ve beş
sanat üzerinden de düşünsel ve imgesel alanlara sunduğu mantıksal ilkeler
bütünüdür. Fârâbî’nin, burada bilimsel olan (apodeiktic/burhânî) kanıt
kaynağı yerlerle bilimdışı olan (diyalektik/cedelî, retorik/hatabî,
poetik/ş‘rî ve sofistik/sofestâî) kanıt kaynağı yerler arasındaki ayrımı ilkesel
olarak belirleme hedefinde olduğu açıktır. Fârâbî bunu yaparken salt
epistemolojik bir perspektiften değil esasen ontolojik ve metafizik bir
perspektiften hareket etmektedir. O, tanımlama, gerektirme, karşılaştırma ve
lafız değişimlerinden kanıt kaynağı yerleri elde ederken birer ölçüt olarak
özdeşlik, çelişmezlik, zorunluluk, nesnenin varlıkta kendindelik durumu, nedensellik
gibi aksiyomatik- metafizik ilkleri almaktadır. Onun mantıksal ilkelerden
hangilerinin bilimsel olduğunu hangilerinin olmadığını tayin ederken esas
aldığı bu metafizik ilkeler, ister istemez Tahlîl’deki tahlilin
metafizik bir analize tekabül ettiği, dolayısıyla metafizik bir perspektife
işaret ettiği yönündeki varsayımımızın güçlü dayanak noktalarını teşkil
etmektedir.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Journal Section | Mevcut Sayı |
Authors | |
Publication Date | September 30, 2019 |
Submission Date | July 29, 2019 |
Published in Issue | Year 2019 Volume: 4 Issue: 3 |
The open access statement