Abstract

Çok küçük boyutlardaki partikül maddeler, rüzgarlar tarafından yeryüzünden havalandırılarak atmosfer içinde çok uzak mesafelere kadar taşınmaktadır. Bu taşınım olayında tozların nereden kaynaklandığı, hangi yönlere taşındığı, kuru ve yaş halde nereleri ne ölçüde etkilediği hakkında uydular aracılığıyla tahminler yapılabilmektedir. Bu tozların büyük bir kısmı çöl kaynaklıdır. Çöl kaynaklı tozların atmosferik taşınımı son 200.000 seneden bu yana var olan ve kimi zaman olağanüstü artan ve kutuplarda dahi derin izler bırakan bir doğa olayıdır. Bu çöl kaynaklı tozlar Türkiye’yi de son dönemlerde bölgesel veya daha geniş olanlı olarak etki altında bırakmaktadır. Türkiye’de etkili olan çöl tozları genellikle Büyük Sahra Çölü ve Arabistan çölleri kökenlidir. Coğrafi konum itibariyle Arabistan çöllerine yakın olması ve Afrika’dan kaynaklanan hava hareketlerinin yolu üzerinde bulunması Türkiye’yi belirli dönemlerde bu çöl kaynaklı tozların etkisine maruz bırakmaktadır. Çöl tozları ile Türkiye’yi etkileyen rüzgar sistemleri arasında da yakın bir ilişki vardır. Türkiye’de çöl tozları, doğal ve beşeri ortam üzerinde çok önemli çevresel etkilerde bulunmaktadır. Doğal ortamda iklim, bitki ve toprak örtüsü, su kaynakları ve hava kalitesini etkilemektedir. Beşeri ortamda ise insan sağlığını ve faaliyetlerini etkilemektedir. Bu çalışmada Türkiye’yi etkileyen çöller ile çöl tozlarının doğal ve beşeri ortam üzerindeki etkileri, çeşitli kurumlardan temin edilen verilerin sonuçlarının arazide gözlemlenmesine ve değerlendirilmesine dayalı olarak araştırılmıştır