Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi

Abstract

20. yüzyılın ikinci yarısında tarih yazıcılığında sosyal, entelektüel, tecrübi, mikro tarih gibi yeni alanlara ilginin artmasıyla beraber kaynak türlerinde de bir açılım yaşanması kaçınılmaz oldu. Daha çok resmi-idari kayıtları ciddiye alma eğiliminde olan tarihçiler tarafından o zamana değin bir edebi malzeme olarak değerlendirilen günlük, hatırat, otobiyografi, mektup, seyahatname gibi türler tarihe kaynaklık etme potansiyelleri açısından değerlendirmeye alındılar. Böylelikle tarih yazıcılığı şimdiye değin irdelenmemiş oldukça geniş bir kaynak yekununa erişmiş oldu. Bundan sonraki süreçte Avrupa’daki tartışmalar bu malzemenin tarihçiye nasıl kaynaklık edebileceği, malzemenin tasnif ve tahlil edilmesi, türlerin sınıflandırılması etrafında dönmeye devam etti. Kişinin şahsi dünyasına erişim sağlayan bu türden metinlerin sayısında bilhassa 18. yüzyıl ile büyük bir artışın yaşanması, bu türlerin modern birey ve onun bireyselliği ile ilişkili olduğu yönünde ilerlemeci bir yaklaşımın yerleşmesine neden oldu. Bu da önceki anlatılardaki bireyin kendisini ancak toplumsal ilişkiler bütünü içinde var ettiği varsayımını güçlendirdi. Bu çalışma, son zamanlarda güç kaybeden bu yaklaşımın teleolojik ve moderniteyi merkeze alan bakışını kabul etmemekte ve her dönem insanının kendi kutsalları ve değerleriyle bir bireysellik ürettiğini düşünmektedir. Hümanizm, Aydınlanma ve sanayileşme gibi süreçleri kırılma noktaları olarak benimseyip modern insanın ben merkezli bireyselliğini biricik otorite gibi önceki metinlere dayatmanın tarihçiyi yanıltacağı muhakkaktır. Bu sebepten bu metin otobiyografi formunun aralarında bin yıldan fazla bir zaman aralığı bulunsa da paralellikler gösteren iki önemli eserini, Aziz Augustinus ve Rousseau’nun İtiraflar’ını, bireysellikleri açısından inceleyerek ne türden benzerlikler ve farklılıklar ortaya koyduklarını, kişilerin kendilerine ve içinde bulundukları dünyaya karşı nasıl bir tasavvura sahip olduklarını anlamaya çalışarak ben-anlatıları kaynaklarının her dönemin kendi bireyselliğinde tarihçiye söyleyeceği bir şey olduğunu göstermeyi hedeflemektedir.