Abstract
This process, which is the continuation of Chagatai literature, was founded in the early 20th century and is called contemporary Uyghur literature by literary historians working on the subject, has reached today through different difficulties and important stages. Events such as the Nationalist Chinese rule in East Turkistan, the establishment of two republics, the Communist Chinese invasion, and the Cultural Revolution have all had different impacts on literature. Additionally, the ongoing genocidal repression in the present day has stifled Uyghur literature. Themes of freedom, social oppression, religious constraints, and more have always been part of literature, and writers have expressed their discontent through their pens.
Born and raised in Gulja, the capital of the Second Republic, Zordun Sabir's works depict the social life of the Uyghur people during his time. Sabir's works serve as the collective memory of a society, as they portray the Uyghur way of life, their perspectives on life, and the various hardships they encountered. Zordun Sabir, who recently gained recognition in Turkey for his three-volume historical novel "Anayurt," which has been translated into Turkish, also offers stories that serve as evidence of his literary mastery. This article aims to analyze Zordun Sabir's 1979 story "Dolan Yaşliri" (Dolan Youth), in which he either describes events that unfolded in a village following the Cultural Revolution or drew inspiration from it. In this narrative, he portrays glimpses of Uyghur social life and mindset, all while offering criticism of the authorities within the context of that period's circumstances.
This story was subjected to a text-based analysis method, which involves examining the literary work as a textual entity, focusing on its essence and form. The analysis emphasized various elements, including language, style, structure, characters, and events.
Keywords
Contemporary Uyghur Literature Zordun Sabir Uyghur Storytelling Dolan Yashliri Cultural Revolution
References
- Aktaş, Şerif (2013). Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
- Alberoni, Francesco (1990). Âşık Olma ve Aşk. (çev.: Gül Çetinor). İstanbul: Düzlem Yayınları.
- Aytaç, Gürsel (2021). Karşılaştırmalı Edebiyat. Ankara: Doğubatı Yayınlar.
- Çetin, Nurullah (2008). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap Yayınları.
- Çetin, Nurullah (2017). Türk Hikâyesi Tahlilleri. Ankara: Nobel Yayınları.
- Göka, Şenol (2001). İnsan ve Mekân. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Hebibullah, Abdurehim (200). Uygur Etnografiyisi. Ürümçi: Şincañ Halk Neşiriyati.
- Hoşur, Muhammet (2009). “Zordun Sabir’niñ Dolan Rişti”. Kaşgar Edebiyati Jurnili, (4):79-82.
- İnayet, Alimcan (2007). “Uygur On İki Makamı ve Edebiyat”. Türkoloji Araştırmaları Dergisi, (2): 365-382.
- Kaşgarlı, Raile (2017). Çağdaş Uygur Edebiyatı Tarihi. Ankara: Gazi Kitabevi.
- Kaşgarlı, Raile (2022). “Doğu Türkistan’daki Sosyal Hayatın Edebiyata Yansıması: Bıyık Macerası”. Folklor/Edebiyat Dergisi, (109): 39-54.
- Kurban, Meryem vd. (2007). Zordun Sabirniŋ Edebî İcadiyetliri Üstide Tetqiqat. Ürümçi: Şincañ Universititi Neşriyati.
- Oqya, Memettursun Zunun (2019). Qisqiçe Uygur Örp-Âdetleri Qamusi. London: Uygur Tili Tetqiqati Neşriyati. Öger, Adem (2014). “Uygur ‘Kök Meşrebi’ Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (4): 71-88.
- Roberts, Sean (2020). The War on The Uyghurs: China’s Internal Campaign Against a Muslim Minority. USA: Princeton University Press.
- Sabir, Zordun (1990). “Men Besip Kelivatqan Musape ve İzdiniş”. Teñritağ Jurnili, (19):7-20.
- Sadık, Hesencan (2005). Edebiyat Nezeriyesi Asasliri. Ürümçi: Şincañ Halk Neşiryati.
- Seyit, Mutellip (2003). “Zordun Sabir ve Mekit”. Teñritağ Jurnili, (5):71-88.
- Stevick, Philip. (2021). Roman Teorisi. (çev.: Sevim Kantarcıoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Sultan, Azat ve Abdurehim, Kerimcan (2002). Uygur Bugünki Zaman Edebiyat Tarihi. Ürümçi: Şincañ Universititi Neşiryati.
- Sultan, Azat ve Abdurehim, Kerimcan (2006). Uygur Edebiyatı Tarihi. C. 4, Beijing: Milletler Neşriyati.
- Tekin, Mehmet (2017). Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken Neşriyatı.
- Tuğluk, Yarmuhemmet Tahir (2009). Qaide Yosunlirimiz. Ürümçi: Qeşqer Uygur Neşriyati.
- Utuq, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uygur Edebiyatı Tarihi. C. 3, Beijing: Milletler Neşriyati.
- Uzunkaya, Ferhat (2017). “İsmail Gaspıralı Anlatılarında Şahıs Kadrosu”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (36): 104-118.
- Wellek, Rene ve Warren, Austin (2013). Edebiyat Nezeriyesi. (çev.: Abdülkadir Celalettin vd.). Ürümçi: Şincañ Maarip Neşiryati.
- İnternet Kaynakları: URL-1: Sabir, Zordun (1979) https://turkistanilibrary.com/ug/node/4373 (Erişim: 12.08.2023).
Abstract
Çağatay edebiyatının devamı olan, 20. yüzyılın başlarından itibaren temelleri atılan ve konu üzerinde çalışan edebiyat tarihçileri tarafından Çağdaş Uygur Edebiyatı olarak adlandırılan bu süreç, farklı zorluklar ve önemli aşamalardan geçerek bugüne ulaşmıştır. Doğu Türkistan’daki milliyetçi Çin yönetimi, iki kez kurulan Cumhuriyet, Komünist Çin istilası, Kültür Devrimi gibi olaylar edebiyata farklı şekillerde yansımıştır. Ayrıca günümüzdeki soykırım niteliğindeki baskılar Uygur edebiyatının soluğunu kesmiştir. Özgürlük, sosyal baskı, inançsal kısıtlanmalar vb. meseleler hep edebiyatın konusu olmuştur; yazarlar da hoşnutsuzluğunu kalemi aracılığıyla ifade etmiştir.
İkinci Cumhuriyet’in merkezi olan Gulca’da doğup büyüyen Zordun Sabir’in eserlerinde, yaşadığı dönem ve bu dönemdeki Uygur halkının sosyal hayatı ifade edilir. Uygur halkının yaşam biçimi, hayata bakışı ve karşılaştığı farklı sıkıntıları dile getirmesi yönüyle Sabir’in eserleri bir toplumun hafızası niteliği taşır. Türkiye’de yakında Türkçeye çevrilen “Anayurt” adlı üç ciltli tarihî romanı ile tanınan Sabir’in hikâyeleri de ustalığının birer kanıtı mahiyetindedir. Bu makalede Zordun Sabir’in 1979 tarihli, Kültür Devrimi’nden sonra bir köyde geçen olayları anlattığı ya da oradan esinlenerek kaleme aldığı, Uygurların sosyal yaşamı ve düşünce yapısından kareler sunduğu ve dönem şartlarını göz önünde bulundurarak otoriteyi eleştirdiği “Dolan Yaşliri” (Dolan Gençleri) adlı hikâyesi çözümlenecektir.
Bu hikâye metne bağlı inceleme yöntemi ile çözümlenmiş olup yöntem, edebî eseri bir metin olarak görüp öz ve biçim bakımından irdelemeyi amaçlar. Hikâyenin çözümlemesinde dil, üslup, yapı, kişiler, olaylar, ve diğer unsurlar üzerinde durulmuştur.
References
- Aktaş, Şerif (2013). Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
- Alberoni, Francesco (1990). Âşık Olma ve Aşk. (çev.: Gül Çetinor). İstanbul: Düzlem Yayınları.
- Aytaç, Gürsel (2021). Karşılaştırmalı Edebiyat. Ankara: Doğubatı Yayınlar.
- Çetin, Nurullah (2008). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap Yayınları.
- Çetin, Nurullah (2017). Türk Hikâyesi Tahlilleri. Ankara: Nobel Yayınları.
- Göka, Şenol (2001). İnsan ve Mekân. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Hebibullah, Abdurehim (200). Uygur Etnografiyisi. Ürümçi: Şincañ Halk Neşiriyati.
- Hoşur, Muhammet (2009). “Zordun Sabir’niñ Dolan Rişti”. Kaşgar Edebiyati Jurnili, (4):79-82.
- İnayet, Alimcan (2007). “Uygur On İki Makamı ve Edebiyat”. Türkoloji Araştırmaları Dergisi, (2): 365-382.
- Kaşgarlı, Raile (2017). Çağdaş Uygur Edebiyatı Tarihi. Ankara: Gazi Kitabevi.
- Kaşgarlı, Raile (2022). “Doğu Türkistan’daki Sosyal Hayatın Edebiyata Yansıması: Bıyık Macerası”. Folklor/Edebiyat Dergisi, (109): 39-54.
- Kurban, Meryem vd. (2007). Zordun Sabirniŋ Edebî İcadiyetliri Üstide Tetqiqat. Ürümçi: Şincañ Universititi Neşriyati.
- Oqya, Memettursun Zunun (2019). Qisqiçe Uygur Örp-Âdetleri Qamusi. London: Uygur Tili Tetqiqati Neşriyati. Öger, Adem (2014). “Uygur ‘Kök Meşrebi’ Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (4): 71-88.
- Roberts, Sean (2020). The War on The Uyghurs: China’s Internal Campaign Against a Muslim Minority. USA: Princeton University Press.
- Sabir, Zordun (1990). “Men Besip Kelivatqan Musape ve İzdiniş”. Teñritağ Jurnili, (19):7-20.
- Sadık, Hesencan (2005). Edebiyat Nezeriyesi Asasliri. Ürümçi: Şincañ Halk Neşiryati.
- Seyit, Mutellip (2003). “Zordun Sabir ve Mekit”. Teñritağ Jurnili, (5):71-88.
- Stevick, Philip. (2021). Roman Teorisi. (çev.: Sevim Kantarcıoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Sultan, Azat ve Abdurehim, Kerimcan (2002). Uygur Bugünki Zaman Edebiyat Tarihi. Ürümçi: Şincañ Universititi Neşiryati.
- Sultan, Azat ve Abdurehim, Kerimcan (2006). Uygur Edebiyatı Tarihi. C. 4, Beijing: Milletler Neşriyati.
- Tekin, Mehmet (2017). Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken Neşriyatı.
- Tuğluk, Yarmuhemmet Tahir (2009). Qaide Yosunlirimiz. Ürümçi: Qeşqer Uygur Neşriyati.
- Utuq, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uygur Edebiyatı Tarihi. C. 3, Beijing: Milletler Neşriyati.
- Uzunkaya, Ferhat (2017). “İsmail Gaspıralı Anlatılarında Şahıs Kadrosu”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (36): 104-118.
- Wellek, Rene ve Warren, Austin (2013). Edebiyat Nezeriyesi. (çev.: Abdülkadir Celalettin vd.). Ürümçi: Şincañ Maarip Neşiryati.
- İnternet Kaynakları: URL-1: Sabir, Zordun (1979) https://turkistanilibrary.com/ug/node/4373 (Erişim: 12.08.2023).
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | South-East (Latest Uyghur/Uzbek) Turkic Dialects and Literatures |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Early Pub Date | December 25, 2023 |
| Publication Date | December 25, 2023 |
| Submission Date | September 4, 2023 |
| Published in Issue | Year 2023 Volume: - Issue: 22 |
