Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) ile Bingöl Şehri ve Çevresindeki Yerleşmelerin Mekânsal Gelişimi için Uygun Alanların Tespit Edilmesi
Öz
Araştırma alanının sınırı,
Bingöl Ovası'nın kuzey kesimlerinde yerleşmelerin yoğun olarak bulunduğu ve bu
yerleşmelerin gelişim yönlerinin bir sorun oluşturduğu saha dikkate alınarak
çizilmiştir. Bahsi geçen alanda, ilin az ve kıymetli olan ovadaki tarım
toprakları yerleşim alanları tarafından hızla tüketilmektedir. Bu nedenle
araştırma alanında yerleşmelerin mekânsal gelişimi için uygun alanların tespit
edilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi
Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojileri ile AHS tekniği kullanılarak, mevcut
arazinin coğrafi potansiyeli doğrultusunda kentsel gelişim için uygunluğu
analiz edilmiştir. Uygunluk analizine göre 181 km²'lik çalışma alanının, %
36,5'ü (66 km²) yerleşmelerin gelişimi için en uygun, % 35,9'u (65 km²)
yerleşmelerin gelişimi için orta derecede uygun, % 27,6'sı (50 km²) az uygun ve
0.02 km²’lik alan (% 0,01) da yerleşmelerin gelişimi için uygun değildir.
Araştırma alanında doğru bir mekânsal gelişim planlaması yapıldığı takdirde
yerleşmeler için en uygun alanlar, sadece önümüzdeki 17 yıl boyunca genişleme
ihtiyacını karşılayabilecek yeterliliktedir.
Anahtar Kelimeler
Yerleşme Uygunluk Analizi Bingöl Şehri Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Uzaktan Algılama (UA) Analitik Hiyerarşi Süreci(AHS)
Kaynakça
- Akkan, E., (1971). Bingöl’ün yer değiştirmesinde rol oynayan jeomorfolojik etkenler. Jeomorfoloji Dergisi, 3, 38– 44.
- Akseki, H., Meşhur, M. Ç., (2013). Kentsel yayılma sonucu yapılaşmaya açılan verimli tarım alanları: Konya Kenti deneyimleri. MEGARON, 8(3), 165-174.
- Atalay, İ., (2006). Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası. Meta Basım Matbaacılık, (I. Baskı: 1982, II. Baskı: 1989), İzmir.
- Avcı, V., (2017). Bingöl İli' nde nüfus ve yerleşmelerin yükselti basamaklarına göre dağılışı. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13), 201-222.
- Baykal, F., (1990). Salihli kentsel alanının genişletilmesinde ve belirli yönlere kaymasında rol oynayan faktörler. Coğrafya Araştırmaları, 2 , 311-32.
- Bingöl İli Arazi Varlığı (2001). T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Dai, F.C., Lee, C.F., Zhang, X.H., (2001). GIS-based geo-environmental evaluation for urban land use planning: a case study. Engineering Geology, 61/4, 257–271.
- Doygun, N., Erdem, Ü., (2013). Kentsel gelişim sürecinin alan kullanım yapısı üzerine etkilerinin incelenmesi: Bornova. İzmir Örneği, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 6 (1), 17-22.
- Dölek, İ., Avcı, V., (2016) Çok Kriterli Karar Analizi Yöntemi (ÇKAY) Kullanılarak Arguvan (Malatya) İlçesi ve Yakın Çevresinde Heyelana Duyarlı Alanların Belirlenmesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/33: 106-129.
- Erinç, S., (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İ.Ü. Coğrafya Enst. Yay. No: 15, İstanbul
- Erkal, T., Taş, B., (2013). Jeomorfoloji ve İnsan (Uygulamalı Jeomorfoloji). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- Esen, F., (2017). Bingöl İli arazi kullanım özelliklerinin CORINE sistemine göre analizi ve sürdürülebilir arazi kullanım önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of Academic Social Science), 5/41, 162-181.
- Karagel, H., Üçeçam Karagel, D., (2010). Devrek İlçesi’nde yerleşmelerin kuruluş yeri seçiminde etkili olan coğrafi faktörler. e-Journal of New World Sciences Academy Nature Sciences 5 (2), 76-97.
- Özdemir, M. A., (1996). Türkiye’de büyük yerleşme alanlarının seçiminde jeomorfolojik esaslar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/ 2, 209-222.
- Özdemir, M. A., Karadoğan, S., (1996). Türkiye’de il merkezlerinin coğrafi mekânla ilişkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/ 2, 271 291.
- Özşahin, E., (2014). CBS kullanılarak şehir ve jeomorfoloji arasındaki ilişkinin incelenmesi: Tekirdağ Şehri örneği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 93-122
- Özşahin, E., Kaymaz, Ç. K., (2015). CBS ve AHS kullanılarak doğal çevre bileşenleri açısından kentsel mekânın yerleşime uygunluk analizine bir örnek: Antakya (Hatay). Doğu Coğrafya Dergisi, 20/33, 111-134.
- Rusdi, M., Roosli, R., Mohd: S. A., (2015). The land evaluation system for sustainable settlement in Banda Aceh, Indonesia. International Journal of Ecology&Development, 30/3, 26-34.
- Saaty, T. L., (1980). The Analytic Hierarchy Process. McGraw-Hill Comp., U.S.A.
- Say Peker, N., Yücel, M., Özyurt Ökten, S., (2012). Adana kentinin mekânsal gelişimi ve tarım toprakları üzerine etkisi. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi Özel Sayı, 1-7.
- Seymen, İ., Aydın A., (1972). Bingöl deprem fayı ve bunun Kuzey Anadolu Fay Zonu ile ilişkisi. M.T.A. Dergisi,79,1-8.
- Tonbul, S., (1990). Bingöl Ovası ve çevresinin jeomorfolojisi ve gelişimi. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2/2, 329–352.
- Tuncel, M., (1977). Türkiye’de yer değiştiren şehirler hakkında bir ilk not. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 119-128.
- Tuncel, M., (1981). Türkiye’de doğal olaylar sonucunda yer değiştiren kentler. İstanbul Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 1-2, 115-124.
- TÜİK, Genel Nüfus Sayımları, https://biruni.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul
- TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059
- Uğur, A., Aliağaoğlu, A. (2015). Şehir Coğrafyası, Nobel Yayınları, Ankara.
- Üstündağ, Ö., (2011). Bingöl Şehir Merkezinin Doğal Ortam Analizi ve Fiziksel Planlaması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
- Yenigül, B., (2016). Büyükşehirlerde Tarımsal Alanların Korunmasında Kentsel Tarım ve Yerel Yönetimlerin Rolü. MEGARON, 11(2), 291-299.
- Yıldız, F., (2014). İmar Bilgisi, Nobel Yayınları, Ankara.
Determination of Suitable Areas for Spatial Development of Settlements in Bingol City and its around with Geographical Information Systems (GIS) and Remote Sensing (RS)
Öz
The boundary of the
research area is drawn by taking into consideration the site where settlements
are concentrated in the northern part of Bingöl Plain and the development
directions of these settlements are a problem. This area is rapidly consumed by
residential areas on the plain agricultural land which is rare and precious.
For this reason, it is very important to determine the appropriate areas for
the spatial development of the settlements in the research area. In this study,
the appropriateness of the geographical potential of the existing land for
urban development was analyzed using Remote Sensing (UA) and Geographic
Information Systems (GIS) technologies and AHP technique. According to the
results of the suitablitiy analysis, 36.5% (66 km²) of the 181 km² research
area is most suitable for the development of settlements, 35.9% (65 km²) is
medium suitable for the development of settlements and 27.6% (50 km²) and 0.02
km² (0.01%) are not suitable for the development of settlements. If a correct
spatial development plan is made in the research area, the most suitable areas
for settlement will be able to meet the need of settlement expansion for the
next 17 years.
Anahtar Kelimeler
Settlement Suitability Analysis Bingol City Geographic Information Systems (GIS) Remote Sensing (RS) Analytical Hierarchy Process (AHP)
Kaynakça
- Akkan, E., (1971). Bingöl’ün yer değiştirmesinde rol oynayan jeomorfolojik etkenler. Jeomorfoloji Dergisi, 3, 38– 44.
- Akseki, H., Meşhur, M. Ç., (2013). Kentsel yayılma sonucu yapılaşmaya açılan verimli tarım alanları: Konya Kenti deneyimleri. MEGARON, 8(3), 165-174.
- Atalay, İ., (2006). Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası. Meta Basım Matbaacılık, (I. Baskı: 1982, II. Baskı: 1989), İzmir.
- Avcı, V., (2017). Bingöl İli' nde nüfus ve yerleşmelerin yükselti basamaklarına göre dağılışı. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13), 201-222.
- Baykal, F., (1990). Salihli kentsel alanının genişletilmesinde ve belirli yönlere kaymasında rol oynayan faktörler. Coğrafya Araştırmaları, 2 , 311-32.
- Bingöl İli Arazi Varlığı (2001). T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Dai, F.C., Lee, C.F., Zhang, X.H., (2001). GIS-based geo-environmental evaluation for urban land use planning: a case study. Engineering Geology, 61/4, 257–271.
- Doygun, N., Erdem, Ü., (2013). Kentsel gelişim sürecinin alan kullanım yapısı üzerine etkilerinin incelenmesi: Bornova. İzmir Örneği, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 6 (1), 17-22.
- Dölek, İ., Avcı, V., (2016) Çok Kriterli Karar Analizi Yöntemi (ÇKAY) Kullanılarak Arguvan (Malatya) İlçesi ve Yakın Çevresinde Heyelana Duyarlı Alanların Belirlenmesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/33: 106-129.
- Erinç, S., (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İ.Ü. Coğrafya Enst. Yay. No: 15, İstanbul
- Erkal, T., Taş, B., (2013). Jeomorfoloji ve İnsan (Uygulamalı Jeomorfoloji). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- Esen, F., (2017). Bingöl İli arazi kullanım özelliklerinin CORINE sistemine göre analizi ve sürdürülebilir arazi kullanım önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of Academic Social Science), 5/41, 162-181.
- Karagel, H., Üçeçam Karagel, D., (2010). Devrek İlçesi’nde yerleşmelerin kuruluş yeri seçiminde etkili olan coğrafi faktörler. e-Journal of New World Sciences Academy Nature Sciences 5 (2), 76-97.
- Özdemir, M. A., (1996). Türkiye’de büyük yerleşme alanlarının seçiminde jeomorfolojik esaslar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/ 2, 209-222.
- Özdemir, M. A., Karadoğan, S., (1996). Türkiye’de il merkezlerinin coğrafi mekânla ilişkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/ 2, 271 291.
- Özşahin, E., (2014). CBS kullanılarak şehir ve jeomorfoloji arasındaki ilişkinin incelenmesi: Tekirdağ Şehri örneği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 93-122
- Özşahin, E., Kaymaz, Ç. K., (2015). CBS ve AHS kullanılarak doğal çevre bileşenleri açısından kentsel mekânın yerleşime uygunluk analizine bir örnek: Antakya (Hatay). Doğu Coğrafya Dergisi, 20/33, 111-134.
- Rusdi, M., Roosli, R., Mohd: S. A., (2015). The land evaluation system for sustainable settlement in Banda Aceh, Indonesia. International Journal of Ecology&Development, 30/3, 26-34.
- Saaty, T. L., (1980). The Analytic Hierarchy Process. McGraw-Hill Comp., U.S.A.
- Say Peker, N., Yücel, M., Özyurt Ökten, S., (2012). Adana kentinin mekânsal gelişimi ve tarım toprakları üzerine etkisi. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi Özel Sayı, 1-7.
- Seymen, İ., Aydın A., (1972). Bingöl deprem fayı ve bunun Kuzey Anadolu Fay Zonu ile ilişkisi. M.T.A. Dergisi,79,1-8.
- Tonbul, S., (1990). Bingöl Ovası ve çevresinin jeomorfolojisi ve gelişimi. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2/2, 329–352.
- Tuncel, M., (1977). Türkiye’de yer değiştiren şehirler hakkında bir ilk not. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 119-128.
- Tuncel, M., (1981). Türkiye’de doğal olaylar sonucunda yer değiştiren kentler. İstanbul Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 1-2, 115-124.
- TÜİK, Genel Nüfus Sayımları, https://biruni.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul
- TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059
- Uğur, A., Aliağaoğlu, A. (2015). Şehir Coğrafyası, Nobel Yayınları, Ankara.
- Üstündağ, Ö., (2011). Bingöl Şehir Merkezinin Doğal Ortam Analizi ve Fiziksel Planlaması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
- Yenigül, B., (2016). Büyükşehirlerde Tarımsal Alanların Korunmasında Kentsel Tarım ve Yerel Yönetimlerin Rolü. MEGARON, 11(2), 291-299.
- Yıldız, F., (2014). İmar Bilgisi, Nobel Yayınları, Ankara.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Mart 2019 |
| Kabul Tarihi | 20 Eylül 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 7 Sayı: 2 |
Cited By
BİNGÖL’ÜN TARİHİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKIMINDAN GELİŞİMİ
Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
Yaşar BAŞ
https://doi.org/10.29029/busbed.849214
Bingöl’ün Yaşanabilir Kent Olma Yolunda Fiziki Problemleri ve Öncelikleri Üzerine Bir Değerlendirme
OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi
Hüccet VURAL
https://doi.org/10.26466/opus.672743
Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.