Araştırma Makalesi
Yıl 2021,
Cilt: 9 Sayı: 27, 360 - 388, 16.06.2021
Öz
Halı üretimi Osmanlı coğrafyasında kuşkusuz önemli bir yere sahipti ve Osmanlı
coğrafyasında halıcılık merkezi olarak Anadolu’nun bariz bir üstünlüğü söz konusuydu ki Konya
ve çevresi de bu önemli üretim merkezlerinden biriydi. Konya’da halı dokuma kültürünün
geçmişi Selçuklu dönemine kadar uzanmakla beraber 19. yüzyılın son on yıllarından itibaren
ticari halıcılık önemli bir gelişme göstermiştir. Araştırmamızda öncelikle ticari halıcılığın
1890’larda Konya ve çevresinde gösterdiği gelişmeyi açıkladıktan sonra 20. yüzyılın ilk
yıllarında Konya merkez sancağı, Sille, Akşehir ve Bermende gibi mahallerdeki halı üretim
süreci incelenmiştir. Halı üretim yapısı ve üretim örüntüleri incelenirken ayrıca 1914 yılına kadar
sayıları on binleri bulan halı dokuma işçilerinin işçi ücretleri ve çalışma koşulları da incelenmiştir.
İşçi ücretleri ile çalışma koşullarının bölgeler arası niteliklerini anlamak adına Anadolu’daki diğer
halı üretim merkezleriyle karşılaştırma yoluna gidilmiştir. Konya ve çevresinde halı üretimi 20.
yüzyılın ilk yıllarında gelişme gösterirken bu gelişmeye paralel olarak 1908 yılından sonra hem
tezgâh sayıları hem de işçi sayısında gözle görülür bir artış yaşanmıştır. Konya, Sille, Akşehir
ve Akşehir kırsalında gelişme gösteren ticari halıcılıkta The Oriental Carpet Manufacturers
Limited [OCM] veya diğer bir ismiyle Şark Halı Kumpanyası’nın önemli bir etkisi olmuştur. OCM,
1908 yılından sonra eve iş verme sistemi çerçevesinde parça başı iş yaptırarak üretimi devam
ettirmiş ve bu nokta da Konya ve çevresi şirket için önemli bir üretim alanı haline gelmiştir.
Konya’daki halıcılık faaliyetlerinin yanında araştırmamızda ayrıca 1901 yılında Konya’da açılan
Konya halı ve kilim sergisi incelenmiştir. 20. yüzyılın hemen başında organize edilen bu sergi
Konya ve çevresinde dokuma kültürünün çeşitlilik ve zenginliğini göstermesi açısından önemli
olmakla beraber yerel üretimi teşvik etmek ve geliştirmek adına başta Konya valisi Avlonyalı
Ferid Paşa olmak üzere yerel yöneticilerin katkılarıyla gerçekleştirilmiştir. Anadolu
coğrafyasında 20. yüzyılın başında ilk defa Konya’da açılan halı ve kilim sergisi, hazırlık
safhası, düzenlenmesi ve dereceye giren dokuma ürünlerinin ödüllendirilmesi ve serginin etkileri
açısından incelenmiş ve bu açıdan hem bölge için hem de Osmanlı İmparatorluğu için önemi
ortaya konulmaya çalışılmıştır.
coğrafyasında halıcılık merkezi olarak Anadolu’nun bariz bir üstünlüğü söz konusuydu ki Konya
ve çevresi de bu önemli üretim merkezlerinden biriydi. Konya’da halı dokuma kültürünün
geçmişi Selçuklu dönemine kadar uzanmakla beraber 19. yüzyılın son on yıllarından itibaren
ticari halıcılık önemli bir gelişme göstermiştir. Araştırmamızda öncelikle ticari halıcılığın
1890’larda Konya ve çevresinde gösterdiği gelişmeyi açıkladıktan sonra 20. yüzyılın ilk
yıllarında Konya merkez sancağı, Sille, Akşehir ve Bermende gibi mahallerdeki halı üretim
süreci incelenmiştir. Halı üretim yapısı ve üretim örüntüleri incelenirken ayrıca 1914 yılına kadar
sayıları on binleri bulan halı dokuma işçilerinin işçi ücretleri ve çalışma koşulları da incelenmiştir.
İşçi ücretleri ile çalışma koşullarının bölgeler arası niteliklerini anlamak adına Anadolu’daki diğer
halı üretim merkezleriyle karşılaştırma yoluna gidilmiştir. Konya ve çevresinde halı üretimi 20.
yüzyılın ilk yıllarında gelişme gösterirken bu gelişmeye paralel olarak 1908 yılından sonra hem
tezgâh sayıları hem de işçi sayısında gözle görülür bir artış yaşanmıştır. Konya, Sille, Akşehir
ve Akşehir kırsalında gelişme gösteren ticari halıcılıkta The Oriental Carpet Manufacturers
Limited [OCM] veya diğer bir ismiyle Şark Halı Kumpanyası’nın önemli bir etkisi olmuştur. OCM,
1908 yılından sonra eve iş verme sistemi çerçevesinde parça başı iş yaptırarak üretimi devam
ettirmiş ve bu nokta da Konya ve çevresi şirket için önemli bir üretim alanı haline gelmiştir.
Konya’daki halıcılık faaliyetlerinin yanında araştırmamızda ayrıca 1901 yılında Konya’da açılan
Konya halı ve kilim sergisi incelenmiştir. 20. yüzyılın hemen başında organize edilen bu sergi
Konya ve çevresinde dokuma kültürünün çeşitlilik ve zenginliğini göstermesi açısından önemli
olmakla beraber yerel üretimi teşvik etmek ve geliştirmek adına başta Konya valisi Avlonyalı
Ferid Paşa olmak üzere yerel yöneticilerin katkılarıyla gerçekleştirilmiştir. Anadolu
coğrafyasında 20. yüzyılın başında ilk defa Konya’da açılan halı ve kilim sergisi, hazırlık
safhası, düzenlenmesi ve dereceye giren dokuma ürünlerinin ödüllendirilmesi ve serginin etkileri
açısından incelenmiş ve bu açıdan hem bölge için hem de Osmanlı İmparatorluğu için önemi
ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ASLANAPA, Oktay, (1987), Türk Halı Sanatı’nın Bin Yılı, İstanbul: Eren Yayıncılık.
- ATALAY, Besim, (1967), Türk halıcılığı ve Uşak Halıları, Yayın yeri yok: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- AYATA, Sencer, (1987), Kapitalizm ve Küçük Üreticilik – Türkiye’de Halı Dokumacılığı, Ankara: Yurt Yayınları
Toplam 3 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 16 Haziran 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 31 Mart 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 9 Sayı: 27 |
Cited By
II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı Mahallî Fuarcılığı Bağlamında 1906 Bursa Sergisi
Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.16985/mtad.1029165
Avrasyad''de yayınlanan makaleler, Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır. Bilimsel araştırmaları kamuya ücretsiz sunmanın bilginin küresel paylaşımını artıracağı ilkesini benimseyen dergi, tüm içeriğine anında açık erişim sağlamaktadır. Makalelerdeki fikir ve görüşlerin sorumluluğu sadece yazarlarına ait olup Avrasyad''nin görüşlerini yansıtmazlar. Kullanım Şartları ve Gizlilik Politikası