Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı

Öz

Bu çalışma Birinci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Savaşı esnasında İtilaf devletleri askeri güçlerinin Çanakkale Boğazının Trakya ve Anadolu kısımlarında kalan topraklarında bulunan askeri nitelik taşımayan mimari yapılar üzerinde yaptığı tahribatın boyutlarını irdelemeyi amaçlar. Savaş ve uyuşmazlık zamanlarında kimlik, inanç ve ortak hafıza gibi milli kimliği temsil eden kültür varlıkları veya sivil ve mimari öğeler düşman güçler tarafından çoğu zaman hep bilerek hedef alındığı durumlar olmuştur. Kale ve benzeri askeri yapılar savaş zamanında canlı hedefler olduğundan dolayı savaş gemileri ve uçakların her zaman hedefleri doğru bir şekilde vuramadığından dolayı söz konusu askeri yapılar etrafında bulunan yapılara kasti olmayan hasarlar da verilmiş olduğu durumlar vardır. Ancak, 1915 yılına ait bazı tarihi Osmanlı belgeleri Çanakkale Savaşı sırasında İtilaf devletlerinin havadan veya denizden yaptığı bombardımanlar sonucu bazı askeri karakteri olmayan Osmanlı kültür varlıklarının belirli oranda tahrip olduğu ve hatta bu tahribatların bazılarının gereksiz yere bilinçli olarak yapıldığı dikkat çeker. Bunun sonucu olarak Çanakkale Savaşı sırasında ve hemen öncesinde askeri yapıları barındıran ve Çanakkale Boğazı’nın güney kıyısı yerleşimlerinden Çanakkale (Çanak, Kale-i Sultaniye), Erenköy ve Kumkale gibi yerleşimler yanında Gelibolu Yarımadası’nda bulunan Seddülbahir ve Bolayır konumları gereği sivil ve dini mimarilerinde tahribat yaşamışlardır. Gelibolu Yarımadası bünyesinde stratejik konumlarda bulunan Maydos ve Krtihia köyleri de İtilaf devletlerinin hedef haline geldiğinden buralarda bulunan bazı sivil ve dini mimari yapılarda tahribat yaşanmıştır. Osmanlı kültür mirasının korunmasına yönelik Türklerce alınan bazı önlemlerin de olması da bu bağlamda dikkat çekici bir durumdur. Tarihi belgelerin fotoğrafik belgeler ışığında irdelenmesi İtilaf Devletleri güçlerinin iyi hesaplanmamış olan ve askeri nitelikte olmayan bir çok yapıda tahribata neden olan deniz ve hava saldırılarının Çanakkale Savaşı sırasında insaniyete ve imza atılan uluslararası antlaşmalara aykırı bir biçimde ölçülerin ötesine geçtiğini düşündürür.