Öz
‘Anâsır-ı erba’anın bir parçası olan toprak ve toprakla ilgili unsurlar divan
şiirinde kullanılırken, bu şiirin yapısı gereği, çoğu zaman gerçek anlamlardan
ziyade mecazi anlamların ön planda olduğu görülür. Toprakla eş ya da yakın
anlamlı olarak kabul edilen kelimeler arasında divan şiirinde en çok yer verilenlerin
“hâk, gerd ve gubâr” olduğu söylenebilir. Özellikle sıkça karşılaşılan
“hâk-i pây” tamlamasıyla genellikle sevgilinin ayağının toprağı ifade edilir.
Çok kıymetli olan bu topraktan âşık gözüne sürme yapar. Toprakla divan şiirinin
geleneksel tipleri “âşık-sevgili-rakip” arasında da çeşitli yönlerden ilgi
kurulmuştur. Acımasız sevgili karşısında âşık, toprak olup ölmek üzeredir.
Sevgilinin yüceliği, büyüklüğü anlatılırken topraktan yararlanılmıştır. Âşık
kendisi yerine rakibin ölüp toprak olmasını ister. Divan şairleri şiirlerinde, geleneksel
tiplerle ilgili örneklerin dışında toprağın ‘anâsır-ı erba‘a arasındaki,
din ve tasavvuftaki yerini ortaya koyan örneklere, toprakla ilgili atasözleri ve deyimlere, inanışlara ve topraktan yapılan nesnelere de çeşitli vesilelerle yer
vermişlerdir.
Makalemizde önce divan şiirinde toprakla ilgili unsurların kullanımına genel
olarak değinip toprağın divan şiirindeki yerini, farklı yüzyıllara ait divan şairlerinin
divanlarından seçtiğimiz örnek beyitlerle ortaya koymaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmedî Divanı (haz. Y. Akdoğan). Kültür Bakanlığı e-kitap Yay. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ TR,78357/ahmedi-divani.html adresinden 29 Eylül 2017 tarihinde alınmıştır.
- Ahmet Paşa Divanı (1992). (haz. A. N. Tarlan). Ankara: Akçağ.
- Aşcı, G. (2017). Divan Şiirinde Toprak. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
- Âşık Paşa (2000). Garib-nâme. (haz. K. Yavuz). I/ 1. AKDTYK. İstanbul: TDK.
- Bâkî Divanı (Tenkitli Basım) (1994). (haz. S. Küçük). AKDTYK. Ankara: TDK.
- Çavuşoğlu, M. (2001). Necati Bey divanı’nın tahlili. İstanbul: Kitabevi.
- Emrî Divanı (2002). (haz. M. A. Y. Saraç). İstanbul: Eren.
- Fuzûlî Divanı (1990). (Hazırlayanlar: K. Akyüz, S. Beken, S. Yüksel, M. Cunbur). Ankara: Akçağ.
- Gürer, A. (1997). Divan edebiyatında sürme ve Nâilî’nin bir gazeli. Türkoloji Dergisi, 12 (1), ss. 119- 126.
- Hayâlî Divanı (1992). (haz. A. N. Tarlan). Ankara: Akçağ.
- Kurnaz, C. (1987). Hayali Bey divanı tahlili. Ankara: KTB.
- Mesihî Divanı (1995). (haz. M. Mengi). Ankara: AKDTYK . Necâtî Divanı (1992). (haz. A. N. Tarlan). Ankara: Akçağ.
- Onay, A.T. (1992). Eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı. (haz. C. Kurnaz). Ankara: TDV.
- Pala, İ. (1989). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. C 1-2, Ankara: Akçağ.
- Sefercioğlu, N. (1990). Nev’i divanı tahlili. Ankara: KB.
- Şeyhî Divanı (1990). (haz. M. İsen - C. Kurnaz). Ankara: Akçağ.
- Şeyhülislam Yahya Divanı (2001). (haz. H. Kavruk). Ankara: MEB.
- Tarlan, A. N. (2004). Şeyhî Divanı’nı tetkik. 4. baskı. Ankara: Akçağ.
- Tolasa, H. (2001). Ahmet Paşa’nın şiir dünyası. Ankara: Sevinç.
- Türkçe Sözlük (2009). 10. baskıdan yapılan tıpkıbasım. Ankara: TDK.
- Usûlî Divanı (1990). (haz. M. İsen), Ankara: Akçağ.
- Muhibbî Divanı (1987). (haz. C. Ak), Ankara: KTB.
- Cem Sultan’ın Türkçe divanı (1989). (haz. İ. H. Ersoylu), Ankara: AKDTYK, TDK.
- Mihrî Hâtun Divânı (2007). (haz. M. Arslan), Ankara: Amasya Valiliği.
- Yunus Emre (1991). Risâletü’n-nushiyye (haz. M. Tatçı), Ankara: KTB.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Derleme Makaleleri -Compilation Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ağustos 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 25 Sayı: 99 |
Derginin yayım dili Türkçe ve İngilizce’dir, ayrıca Türkçe de olsa tüm basılan makalelerin başlık, öz ve anahtar sözcükleri İngilizce olarak da makalede bulunur. Hakemlerden onay almış Türkçe makaleler için 750-1000 sözcükten oluşan genişletilmiş özet (extended summary) gereklidir. Elektronik çeviriler kabul edilmez.
Dergi TR-Dizin, Web of Science (ESCI), DOAJ ile diğer pek çok dizin tarafından taranmaktadır. Scimagoe quartile değeri: Q2 'dir:
TR DIZIN 2020 Etik Kriterleri kapsamında, dergimize 2020 yılından itibaren etik kurul izni gerektiren çalışmalar için makalenin yöntem bölümünde ilgili Etik Kurul Onayı ile ilgili bilgilere (kurul-tarih-sayı) yer verilmesi gerekecektir. Bu nedenle dergimize makale gönderecek olan yazarlarımızın ilgili kriteri göz önünde bulundurarak makalelerini düzenlemeleri önemle rica olunur.
Alan Editörleri/ Field Editörs
Halkbilimi/Folklore
Prof.Dr. Hande Birkalan-Gedik (JohannWolfgang-Goethe İniversitet-birkalan-gedik@m.uni-frankfurt.de)
Prof.Dr. Ali Yakıcı (Gazi Üniversitesi-yakici@gazi.edu.tr)
Prof.Dr. Aynur Koçak (Yıldız Teknik Üniversitesi-nurkocak@yildiz.edu.tr)
Prof.Dr. Işıl Altun ( (Regensburg Üniversitesi/Kocaeli Üniversitesi-İsil.Altun@zsk.uni-regensburg.de)
Edebiyat/Literature
Prof.Dr. Abdullah Uçman (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi -emekli-29 MayısÜniversitesi-abdullahucman@29mayis.edu.tr
Prof. Dr. Ramazan Korkmaz (Ardahan Üniversitesi-emekli-Kafkasya Üniversiteler Birliği -KÜNİB-r_korkmaz@hotmail.com)
Prof.Dr. Emel Kefeli (Marmara Üniversitesi-emekli-İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi-ayseemelkefeli @gmail.com)
Antropoloji/Anthropology
Prof.Dr. Hanife Aliefendioğlu (Doğu Akdeniz Üniversitesi-hanife.aliefendioglu@emu.edu.tr)
Prof. Dr. Şebnem Pala Güzel (Başkent Üniversitesi-sebnempa@baskent.edu.tr)
Prof.Dr. Derya Atamtürk Duyar (İstanbul Üniversitesi-datamturk@istanbul.edu.tr)
Prof.Dr. Meryem Bulut (Ankara Üniversitesi-meryem.bulut@gmail.com)
Dil-Dilbilim/Language-Linguistics
Prof.Dr. Nurettin Demir (Hacettepe Üniversitesi-demir@hacettepe.edu.tr)
Prof. Dr. Aysu Erden (Maltepe Üniversitesi-aysuerden777@gmail.com)
Prof.Dr. Sema Aslan Demir (Hacettepe Üniversitesi-semaaslan@hacettepe.edu.tr)