Öz
The research and compilations which are mainly about the language,customs and traditions and the works of folk literature of Shorians starts rom the the first period of 19th century. Epics constitute most of the works of folk litarature which are compiled at this era. Shorians are a little Turkish group who live at Kemerovo at the southwest of Siberia. The first compilations about Shorian folklore were made by the misionaries. The main aim of misionaries was to christianize the societies of Altai and Siberia. Most of those compilations, of which the make up aim by the misionary priests are different, could not reach today. The first orderly information about Shorian epics were compiled by Radlof. Radlof wandered some villages of shorians in 1861, he compiled many materials about Shorian folklore during that travel. Structural analysis which are based on the analysis of the hero’s biography is mostly applied on the sayings of European societies. Fistly, the German scientist Johann Georg von Hahn discovered that there were important closeness between the stories of different mythic and epical narrative heroes, and by this, he tried to create a common heroic model. Von Hahn brought together the similarities between the narrations about fourteen heroes in sixteen articles. After Von Hahn, Otto Rank used structural style in the analysis of heroic biography. Otto Rank focused on the structure of first episode of heroes which is from birth to being a king to a place. Rank brought the heroic patterns together in twelve articles. Another example intended to analyse the biography of hero was adapted to bandit narrations by Eric Hobsbawn. Hobsbawn brought the features of runaway and bandit narrative heroes which were belong to different nations together in nine articles. The largest heroic patterns which was based on public narration was created by Lord Raglan. In this work, The Western Traditional Heroic Patterns by Lord Raglan will be applied to the Kartıga Pergen Epic of Shorian Turks.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKALIN, Şükrü Haluk. (1993). Şor Türkçesi ile İlgili Yeni Yayınlar ve Çalışmalar. Türk Dili Dergisi, 500, 193-196.
- AKALIN, Şükrü Haluk. Şor Türkçesinin Söz Varlığındaki Rusça Ödünçlemeler ve Alıntılar Üzerine. http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/3.php.
- CHİRLİ, Nadejda (2008). Şor Kahramanlık Destanlarında Kadın Tipi. Turkish Studies, 3/7, 292-305.
- ÇETİN, İsmet (1998). Türk Destan Kahramanları ve Köroğlu. Milli Folklor, 39, 46-52.
- ÇOBANOGLU, Özkul (1996). Lord Raglan’ın Batı Halk Kahramanı Kalıbı Açısından Oğuz Kağan ve Er Töştük Destan Kahramanlarına Bakış. Umay Günay Armağanı, Ankara, 202-209.
- ÇOBANOĞLU, Özkul. (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
- ÇOBANOĞLU, Özkul. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
- EKİCİ, Metin. (2006). Araştırma Yöntemleri. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (Editör: M. Öcal Oğuz). Ankara: Grafiker Yayıncılık.
- ERGUN, Metin. (2006). Şor Kahramanlık Destanları. Ankara: Akçağ Yayınları.
- GÖKALP, Ziya. (2007). Kitaplar 1, (Yayına Hazırlayan: M. Sabri Koz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- KÖPRÜLÜ, M. Fuad. (2004). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- KÖSE, Nerin. (1999a). Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve "KOCOCAŞ". Milli Folklor, 43, 19-23.
- KÖSE, Nerin. (1999b). Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ile Kurmanbek ve Kurbanbek. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, Ankara, 253-261.
- KÖSE, Nerin. (2000). Raglan'ın “Geleneksel Kahraman Kalıbı” ve Türk Halk Hikâyeleri. Milli Folklor, 45, 22-39.
- KURPEŞCO, Nadejda N. Şor Folkloru. (Türkiye Türkçesine Aktaran: Şükrü Haluk Akalın). http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_2/kurpesko.pdf. 223-228.
- OĞUZ, M. Öcal. (1998). Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Boğaç Han. Milli Folklor, 40, 2-6.
- OĞUZ, M. Öcal. (1999). Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Basat. Milli Folklor, 41, 2-8.
- RAGLAN, Lord. (1998). Geleneksel Kahraman (Çeviren: Metin Ekici). Milli Folklor, 37, 126-138.
- YILMAZ, Mehmet. (2011). Battal-nâme, Sasonlu Tavit ve Digenis Akritas Destanlarındaki Kahramanların Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbına Göre Değerlendirilmesi. Folklor/Edebiyat, 67, 89-104.
- ZARİÇ, Mahfuz. (2007). Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı’nın Metin Merkezli Temel Halkbilimi Kuramları Açısından İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 199-216.
- ZARİÇ, Mahfuz. (2012). Axel Olrik’in Epik Yasaları ve Lord Raglan’ın Kahraman Kalıbı Açısından Ağrıdağı Efsanesi Romanı. Turkish Studies, 7/4, 3337-3349.
Öz
Şorların dilleri, gelenek ve görenekleri, halk edebiyatı ürünleri ile ilgili araştırma ve derlemeler XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren başlar. Bu dönemde derlenen halk edebiyatı ürünlerinin büyük bir kısmını destanlar oluşturur. Şorlar, Sibirya'nın güneybatısındaki Kemerovo'da yaşayan küçük bir Türk grubudur. Şor folkloruyla ilgili ilk derlemeler misyonerler tarafından yapılmıştır. Misyonerlerin temel amacı Altay ve Sibirya halklarını Hristiyanlaştırmaktır. Misyoner papazlar tarafından yapılış gayeleri farklı olan bu derlemelerin çoğunluğu günümüze ulaşamamıştır. Şor destanları ile ilgili ilk derli toplu bilgiler Radlof tarafından derlenmiştir. Radlof, 1861 yılında Şorların yaşadığı bazı köyleri dolaşmış, bu seyahati esnasında Şor folkloru ile ilgili pek çok materyal derlemiştir. Kahramanın biyografisini çözümlemeye dayalı yapısal çözümlemeler daha çok Avrupalı toplumların anlatılarına uygulanmıştır. İlk olarak Alman bilim adamı Johann Georg von Hahn çeşitli mitik ve epik anlatı kahramanlarının hikâyeleri arasında önemli yakınlıklar bulunduğunu keşfederek bunlardan yola çıkarak ortak bir kahraman modeli oluşturmaya çalışır. Von Hahn on dört kahramana ait anlatılar arasındaki benzerlikleri on altı maddede toplar. Von Hahn’dan sonra Otto Rank kahraman biyografisini çözümlemede yapısal yöntemi kullanır. Rank, kahramanların yaşamlarının doğumdan bir yere kral olmalarına kadar olan ilk bölümünün yapısı üzerinde durur. Rank, kahraman kalıbını on iki maddede toplar. Kahramanın biyografisini çözümlemeye yönelik başka bir örnek Eric Hobsbawn tarafından eşkıya anlatmalarına uyarlanmıştır. Hobsbawn çeşitli uluslara ait haydut, kaçak anlatmalarının kahramanlarının özelliklerini dokuz maddede toplar. Halk anlatıları üzerine kurulu en geniş kahraman kalıbı Lord Raglan tarafından oluşturulmuştur. Çalışmamızda Lord Raglan’ın Batı Geleneksel Kahraman Kalıbı, Şor Türklerine ait Kartıga Pergen destanına uygulanacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKALIN, Şükrü Haluk. (1993). Şor Türkçesi ile İlgili Yeni Yayınlar ve Çalışmalar. Türk Dili Dergisi, 500, 193-196.
- AKALIN, Şükrü Haluk. Şor Türkçesinin Söz Varlığındaki Rusça Ödünçlemeler ve Alıntılar Üzerine. http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/3.php.
- CHİRLİ, Nadejda (2008). Şor Kahramanlık Destanlarında Kadın Tipi. Turkish Studies, 3/7, 292-305.
- ÇETİN, İsmet (1998). Türk Destan Kahramanları ve Köroğlu. Milli Folklor, 39, 46-52.
- ÇOBANOGLU, Özkul (1996). Lord Raglan’ın Batı Halk Kahramanı Kalıbı Açısından Oğuz Kağan ve Er Töştük Destan Kahramanlarına Bakış. Umay Günay Armağanı, Ankara, 202-209.
- ÇOBANOĞLU, Özkul. (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
- ÇOBANOĞLU, Özkul. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
- EKİCİ, Metin. (2006). Araştırma Yöntemleri. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (Editör: M. Öcal Oğuz). Ankara: Grafiker Yayıncılık.
- ERGUN, Metin. (2006). Şor Kahramanlık Destanları. Ankara: Akçağ Yayınları.
- GÖKALP, Ziya. (2007). Kitaplar 1, (Yayına Hazırlayan: M. Sabri Koz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- KÖPRÜLÜ, M. Fuad. (2004). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- KÖSE, Nerin. (1999a). Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve "KOCOCAŞ". Milli Folklor, 43, 19-23.
- KÖSE, Nerin. (1999b). Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ile Kurmanbek ve Kurbanbek. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, Ankara, 253-261.
- KÖSE, Nerin. (2000). Raglan'ın “Geleneksel Kahraman Kalıbı” ve Türk Halk Hikâyeleri. Milli Folklor, 45, 22-39.
- KURPEŞCO, Nadejda N. Şor Folkloru. (Türkiye Türkçesine Aktaran: Şükrü Haluk Akalın). http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_2/kurpesko.pdf. 223-228.
- OĞUZ, M. Öcal. (1998). Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Boğaç Han. Milli Folklor, 40, 2-6.
- OĞUZ, M. Öcal. (1999). Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Basat. Milli Folklor, 41, 2-8.
- RAGLAN, Lord. (1998). Geleneksel Kahraman (Çeviren: Metin Ekici). Milli Folklor, 37, 126-138.
- YILMAZ, Mehmet. (2011). Battal-nâme, Sasonlu Tavit ve Digenis Akritas Destanlarındaki Kahramanların Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbına Göre Değerlendirilmesi. Folklor/Edebiyat, 67, 89-104.
- ZARİÇ, Mahfuz. (2007). Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı’nın Metin Merkezli Temel Halkbilimi Kuramları Açısından İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 199-216.
- ZARİÇ, Mahfuz. (2012). Axel Olrik’in Epik Yasaları ve Lord Raglan’ın Kahraman Kalıbı Açısından Ağrıdağı Efsanesi Romanı. Turkish Studies, 7/4, 3337-3349.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 2 Sayı: 1 |
