İlahiyat Akademi

Öz

Taliban'ın Afganistan'da yönetimi ele geçirmesi genel olarak dünyanın dört bir yanındaki cihatçı grupları memnun etmiştir. Son ABD askerinin 30 Ağustos 2021’de Kabil'i terk etmesiyle 20 yıllık ABD işgalinin resmen sona ermesinin ardından Taliban tarafından Afganistan'da yeniden kurulan İslam Emirliği, dünya çapındaki pek çok Sünni Cihatçı grup için tam bir “zafer” günü olarak görülmüştür. Ancak Taliban'ın bu başarısının ardından Orta Doğu ve Orta Asya'da yeni bir cihatçılık döneminin başlamasından korkulmaktadır. Çünkü Taliban'dan ilham alan daha radikal örgütlerin bu bölgelerdeki mevcut hükümetlere karşı ayaklanmasından, bu hükümetleri devirmesinden ve bu ülkeleri kendi ideolojileri doğrultusunda yönetmesinden korkulmaktadır. Ayrıca cihatçı grupların büyük çaplı küresel eylemlerle gündeme gelmek istemesinden korkulurken, bu konuda en büyük tehdidin el-Kaide ve IŞİD’e bağlı gruplardan gelmesi beklenmektedir. Zira Taliban genel olarak Afganistan ve çevresi ile sınırlı olarak bir egemenlik ve nüfuz oluştururken bir başka ifadeyle bu bölge üzerinde alan hakimiyetine sahip bir yapı olarak bölgesel bir etkiye sahip olurken el-Kaide ve IŞİD nüfuz alanını küresel ölçek olarak belirlediklerinden mücadele alanlarını tüm dünya olarak belirlemişlerdir. Ancak söz konusu bu iki örgüte bağlı bölgesel anlamda faaliyet gösteren diğer alt cihatçı örgütler sayesinde ülke ve bölge temelinde eylem kapasitesine sahip olabilmektedirler. Söz konusu gruplar son yıllarda zayıflamış olsalar da hâlâ faaliyet gösterebilmektedirler. Genel olarak her üç örgütün de ortak noktası Sünni İslam'ın katı bir yorumunu benimsemeleridir. Buna göre İslam'ın özünden ve itikat esaslarından uzaklaştığını düşünen bu örgütler, İslam'ın ilk ortaya çıktığı dönemdeki gibi yaşanmasını ve İslamî kuralların günümüz şartlarına uyarlanmadan saf bir şekilde yorumlanmasını istemektedir. Bir başka deyişle İslamî kural ve kaidelerin esas alınarak siyasal, ekonomik ve sosyal bir düzenin hayata geçirilmesini amaç edinerek hayatın her alanında saf İslam’ın uygulanmasını istemektedirler. İnsanlığın kurtuluşunun ancak İslam’ın hayatın tüm alanına hakim kılınmasıyla elde edilebileceğini insan eliyle üretilen ideolojilerin insanlar arasında eşitsizliğe ve adaletsizliğe sebep olduğunu insanlığın bu düzenden kurtulabilmesi için özü bozulmamış İslam’ın tüm dünyada hakim kılınmasını iddia etmektedirler. Bu nedenle her üç örgüt de sosyal ve siyasi hayatın dini konulardan ayrı tutulamayacağına bu nedenle inanç uğruna şiddet kullanmayı meşru görmektedirler. Bu aynı zamanda “gerçek Müslümanlar” için asli bir görevdir. Diğer taraftan söz konusu örgütlerde bu amaç için savaşmayanların “kötü Müslümanlar” olduğuna dair olumsuz bir inanç bulunmaktadır. Yani her üç örgüt; İslami hayata ulaşmak ya da İslam'ın kurallarını hâkim kılmak için siyasi hayatı ele geçirmeyi bir gereklilik olarak görmektedirler. Öte yandan bu üç örgütün bu amaca ulaşmak için ideoloji ve metodoloji açısından birbirlerinden farklılaştığı görülmektedir. Bu çalışma, söz konusu bu üç cihatçı örgütün ideolojik ve metodolojik benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koyarken hangi konularda birbirlerinden ayrıştıklarını sistematik olarak incelemektedir.