Çerkeşî Mustafa Efendi’nin “Risale fî Tahkîki't-Tasavvuf” Adlı Eserinin Tasavvufî Muhteva Açısından Değerlendirilmesi
Öz
Bugüne kadar tasavvuf düşüncesinin oluşmasına katkı sağlayan pek çok eser kaleme alınmış ve günümüze kadar ulaşmıştır. Osmanlıların son dönemlerinde yazılan eserlerden biri de 19. yüzyılda yaşamış olan Çerkeşî Mustafa Efendi’nin telif ettiği “Risale fî Tahkîki’t-Tasavvuf” adlı risaledir. Bu risalede Çerkeşî Efendi, genel ve kısa bir şekilde; Allah'ın zat, sıfat ve isimlerinin en mükemmel şekilde insan-ı kâmilde tecelli ettiğini, şeriat ile tarikat arasında çok ciddi ve belirgin farkların olmadığını, tarikatın şeriatsız olamayacağını, Melamî anlayışa sahip insanların görünürde şeriata aykırı gibi düşünülen hal ve hareketlerinin özde aykırı olmadığını, nebilerin şeriat konusunda halkı irşad ettiği gibi velilerin de tarikat konusunda bu görevi icra ettiğini, şeriata aykırı davranan sufilerin tasavvufla ilgilerinin olmadığını ele almıştır.
Kaynakça
- Abdulkadiroğlu, Abdülkerim, “Şeriat Uleması ile Tarikat Melayıhı İhtilafı ve Tekke ve Zaviyelere Tayinler Hakkında İki Vesika”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1986.
- Abdulkerim Kuşeyrî, Kuşeyrî Risalesi, çev: Dilaver Selvi, İstanbul: Semerkand Yayınları, 2012.
- Abdülhamid, İrfan, “Cebriyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA).
- Abdülkerîm Cilî, el-İnsanu’l-Kâmil, Mısır: Matbaatu Mustafa Halebî, 1982.
- Abdürrezzak Kaşânî, Istılâhâtu’s-Sûfiyye, Kahire: 1992.
- Akyol, İbrahim, “Çerkeşî Mustafa Efendi ve “Risâle Fî Tahkîki’t-Tasavvuf” Adlı Eseri”, I. Uluslararası Şeyh Şa‘bân-ı Velî Sempozyumu Bildiri Kitabı, Kastamonu 2012.
- Aşkar, Mustafa, “Mevlânâ Celâleddin Rumî’nin İnsan Anlayışı ve İnsanın Kozmik Âlemdeki Yeri”, Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu Bildirileri, İstanbul 2010.
- Aşkar, Mustafa, Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
- Azamat, Nihat, “Çerkeşî Mustafa Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA).
- Azizüddin Nesefî, İnsan-ı Kâmil (Tasavvufta İnsan Meselesi), çev: Mehmet Kanar, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1990.
- Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, İstanbul 1333, Tıbkıbasım, Ankara: Bizim Büro, 2000.
- Câhidî Ahmed Efendi, Kitabu’n-Nasîha, Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi Bölümü, no:350.
- Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yayınları, 2004.
- Çerkeşî Mustafa Halvetî, Risâle fî Tahkîki’t-Tasavvuf, Matbaa-i Ticaret, Eskişehir 1331.
- Demirci, Kürşat, “Hulûl” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA).
- Ebu Nasr es-Serrâc, el-Lüma’, haz: Abdülhalim Mahmud, Mısır: Dâru’l-Kütübi’l-Hadise, 1960.
- Ebu Talib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb fî Muameleti’l-Mahbûb ve Vasfı Tarîki’l-Mürîd ilâ Makâmi’t-Tevhîd, tahk: Asım İbrahim el-Keyâlî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
- Gölpınarlı, Abdülbaki, Melamîlik ve Malamîler, İstanbul: 1931.
- Gül, Halim, “Bayramîlik-Melâmîlik İlişkisi”, Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara 2016.
- Hakim et-Tirmizî, Beyanü'l-Fark, (nşr: Ahmed Abdurrahman es-Seyyah), Kahire: 1998.
- Hucvirî, Ebu'l-Hasan Ali b. Osman, Keşfü'1-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, çev: Süleyman Uludağ, İstanbul: 1996.
- Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr fî Şerh-i Esmâr-ı Esrâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar Bölümü, no:2305-2309.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin, Fusûsu’l-Hikem, tah: Ebu’l-Alâ Affifî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’I-Arabî, 1980.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin, Fusûsu’l-Hikem, Şevki Bey Matbaası, İstanbul 1287.
- Oğuz, Muhammed İhsan, “Hazreti Şâbân-ı Veli ve Mustafa Çerkeşî”, İstanbul: 1993.
- Sadık Vicdanî, Tomar-ı Turuk-ı Aliyyeden Halvetiyye, Evkâf-ı İlmiyye Matbaası, İstanbul 1338-1341.
- Seyyid Şerif Cürcânî, Ta’rifât, Matbaa-i Amire, İstanbul 1275.
- Şimşek, Halil İbrahim, “Tasavvufta Kalbin Kirlenmesi ve Temizlenmesi Konusu”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015/2.
- Uludağ, Süleyman, “Rü’yet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA).
Öz
Up until today, many works that contributed to estamlishment of
sufistic thought has been written and reached our day. One of the works that
had been written in the late days of Ottomans is Çerkeşî Mustafa Efendı’s
“Risale fî Tahkîki’t-Tasavvuf” which has been written in 19th century. In this
booklet, Çerkeşî Efendı reviewed in a general and a short manner; that Allah’s
entities, capacities and names get reflected on human beings flawlessly and
there is no significant and great differences between sharıa and tarıqa, that
tarıqa can not exist without sharıa, actions and behaviours of people who have
the Melamı thought that seems against sharıa are not actually traversal in
truth and that just like guardians led the way for people regarding the tarıqa,
prophets did the same for sharıa and that sufis who act against sharıa are not
the one interested on sufism in reality.
Kaynakça
- Abdulkadiroğlu, Abdülkerim, “Şeriat Uleması ile Tarikat Melayıhı İhtilafı ve Tekke ve Zaviyelere Tayinler Hakkında İki Vesika”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1986.
- Abdulkerim Kuşeyrî, Kuşeyrî Risalesi, çev: Dilaver Selvi, İstanbul: Semerkand Yayınları, 2012.
- Abdülhamid, İrfan, “Cebriyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA).
- Abdülkerîm Cilî, el-İnsanu’l-Kâmil, Mısır: Matbaatu Mustafa Halebî, 1982.
- Abdürrezzak Kaşânî, Istılâhâtu’s-Sûfiyye, Kahire: 1992.
- Akyol, İbrahim, “Çerkeşî Mustafa Efendi ve “Risâle Fî Tahkîki’t-Tasavvuf” Adlı Eseri”, I. Uluslararası Şeyh Şa‘bân-ı Velî Sempozyumu Bildiri Kitabı, Kastamonu 2012.
- Aşkar, Mustafa, “Mevlânâ Celâleddin Rumî’nin İnsan Anlayışı ve İnsanın Kozmik Âlemdeki Yeri”, Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu Bildirileri, İstanbul 2010.
- Aşkar, Mustafa, Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
- Azamat, Nihat, “Çerkeşî Mustafa Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA).
- Azizüddin Nesefî, İnsan-ı Kâmil (Tasavvufta İnsan Meselesi), çev: Mehmet Kanar, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1990.
- Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, İstanbul 1333, Tıbkıbasım, Ankara: Bizim Büro, 2000.
- Câhidî Ahmed Efendi, Kitabu’n-Nasîha, Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi Bölümü, no:350.
- Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yayınları, 2004.
- Çerkeşî Mustafa Halvetî, Risâle fî Tahkîki’t-Tasavvuf, Matbaa-i Ticaret, Eskişehir 1331.
- Demirci, Kürşat, “Hulûl” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA).
- Ebu Nasr es-Serrâc, el-Lüma’, haz: Abdülhalim Mahmud, Mısır: Dâru’l-Kütübi’l-Hadise, 1960.
- Ebu Talib el-Mekkî, Kûtu’l-Kulûb fî Muameleti’l-Mahbûb ve Vasfı Tarîki’l-Mürîd ilâ Makâmi’t-Tevhîd, tahk: Asım İbrahim el-Keyâlî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
- Gölpınarlı, Abdülbaki, Melamîlik ve Malamîler, İstanbul: 1931.
- Gül, Halim, “Bayramîlik-Melâmîlik İlişkisi”, Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara 2016.
- Hakim et-Tirmizî, Beyanü'l-Fark, (nşr: Ahmed Abdurrahman es-Seyyah), Kahire: 1998.
- Hucvirî, Ebu'l-Hasan Ali b. Osman, Keşfü'1-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, çev: Süleyman Uludağ, İstanbul: 1996.
- Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr fî Şerh-i Esmâr-ı Esrâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar Bölümü, no:2305-2309.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin, Fusûsu’l-Hikem, tah: Ebu’l-Alâ Affifî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’I-Arabî, 1980.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin, Fusûsu’l-Hikem, Şevki Bey Matbaası, İstanbul 1287.
- Oğuz, Muhammed İhsan, “Hazreti Şâbân-ı Veli ve Mustafa Çerkeşî”, İstanbul: 1993.
- Sadık Vicdanî, Tomar-ı Turuk-ı Aliyyeden Halvetiyye, Evkâf-ı İlmiyye Matbaası, İstanbul 1338-1341.
- Seyyid Şerif Cürcânî, Ta’rifât, Matbaa-i Amire, İstanbul 1275.
- Şimşek, Halil İbrahim, “Tasavvufta Kalbin Kirlenmesi ve Temizlenmesi Konusu”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015/2.
- Uludağ, Süleyman, “Rü’yet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA).
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Temmuz 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 6 Sayı: 3 |
