Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi

Öz

Bu makale, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan dillerin yeniden canlandırılması çabaları çerçevesinde görsel malzemenin eğitim amaçlı ne şekilde kullanılabileceği üzerine bir örnek sunmaktadır. Etkileşimli öğrenmede görsellerin rolünü ortaya koyarken Rusya’nın Kuzey Kafkasya bölgesinde konuşulan ve konuşur sayısı yönünden bakıldığında küçük ölçekli Türk dillerinden biri sayılan Nogayca örneğinden hareket edilmiştir. Nogayca, Volga ve Kuzey Baltık Denizi bölgelerinde konuşulan Mişer Tatarcasına yakın bir dildir.
Günümüzde, çocukların ve gençlerin, çoğunlukla, toplumsal kullanım açısından baskın dil konumunda olan Rusçayı tercih etmeleri sonucu Nogaycanın kullanım oranı hızlı bir şekilde azalmaktadır. Ayrıca yine ekonomik kaygılarla büyük şehirlere doğru yaşanan göçlerle birlikte çocukların Nogaycayı aktif bir şekilde kullanacakları toplumsal alanların gittikçe daralması dilin nesilden nesile aktarımını zorlaştırmaktadır. Diğer yandan ise yetişkinlerin önemli bir kısmının ve yaşlı neslin neredeyse tamamının Nogaycayı tercih ediyor olması, çocukların bizzat kullanmasalar da bir ölçüde aile içi iletişimi sağlayan bu dili en azından anlamalarında hâlâ önemli bir motivasyon unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır.
Makalemizde, görsel malzemenin, Nogaycayı etkin olarak kullanmayan ikidilli çocukların, var olduğunu düşündüğümüz edilgen dilsel belleklerini harekete geçirme amacıyla kullanılabileceği düşüncesinden hareket ediyoruz. Bu bağlamda, bu tür malzemenin, özellikle, toplumsal hayatı, kültürel unsurları ve yaşlı nesli gerçekçi olarak yansıtan fotoğrafların, duygusal ilgiyi tetiklemek suretiyle çocuklarda, miras dili olan Nogaycanın tercihen ya da alternatifsiz kullanıldığı durumlarla ilgili belleği ortaya çıkaracağını var sayıyoruz. Yaklaşımımız, dilin belgelenmesi amacıyla gerçekleştirdiğimiz saha araştırmalarında derlediğimiz fotoğraflar ile eğitim ve dilbilim alanlarında uygulanan yöntemleri bir araya getirmektedir.