Öz
Âşık edebiyatı nazım biçimleri arasında yer alan destanlar, tarihi ve sosyal gerçekliklere kaynaklık eden sözlü edebi ürünlerdir. Destanlar genel olarak kıtlık, yoksulluk, adaletsizlik gibi bireysel ve toplumsal konuları şiire dönüştürür. Sivaslı Serdarî’nin de 1887 yılında yaşanan ve bütün Anadolu’yu etkileyen kuraklığın getirdiği kıtlığı ele aldığı “Canım Efendim” destanı; yoksulluğu, adaletsiz yönetimi, haksız paylaşımı anlatmaktadır. Bu destan, aynı zamanda toplumsal kaygıları, korkuları ve nefreti dile getiren bir şikâyetname/hiciv yankısı uyandırmaktadır.
Bu çalışmada, Serdarî’nin kendi dönemi içerisindeki sosyoekonomik ve politik durumu “Canım Efendim” adlı kıtlık destanında, toplumsal bir olgu olarak nasıl ele aldığı incelenmiştir. Destanda yer alan ifadelerden, deyimlerden, tutumlardan hareketle kıtlık ve yoksulluk, yöneten ve yönetilen, adil emek ve tembellik kavramları irdelenmiş, ayrıca sosyal adaletsizliğin yarattığı toplumsal travmanın arka planı gün yüzüne çıkartılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Destan Âşık Serdarî Toplum-Edebiyat Kıtlık-Yoksulluk Adaletsizlik
Etik Beyan
Etik beyanlara uygun, bağlı olarak hazırlanmıştır
Kaynakça
- Altındaş, Eylem Tekemen (2018). “19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Kuraklığın Ankara’ya Yansıması”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. 24: 1-13.
- Arı, Bülent (2015). “Âşık Şiirinde Toplumsal Eleştiri”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 12 (32): 262-284.
- Aslanoğlu, İbrahim (1985). Söz Mülkünün Sultanları. İstanbul: Erman Yayınevi.
- Aydın, Mahir (1994). “Doksanüç Harbi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C.9. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. 498-499.
- Çobanoğlu, Özkul (2000). Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Damlıdağ, Fatih (2023). “Asya Tipi Üretim Tarzı Tartışmalarının 1960’lı Yılların Türk Düşünce Dünyasına Etkileri”. Paradigma: İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 12: 23-37.
- Escarpit, Robert (2018). Edebiyat Sosyolojisi. çev. Salih Özer/ed. Köksal Alver. İstanbul: İz Yayıncılık. Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şâirleri. C. 5. Sivas: Önder Matbaacılık.
- Moran, Berna(2008). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Özdemir, Ahmet (1997). Şarkışlalı Âşık Serdarî ve Yöre Halk Şâirleri. İstanbul: Kuşak Ofset Matbaacılık.
- Read, Herbert (1981). Sanat ve Toplum. Ankara: Umran Yayınları.
- Tansuğ, Sezer (1982). İnsan ve Sanat. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
- Yardımcı, Mehmet (2009). “Osmanlı Döneminde Olumsuz Davranışlara Karşı Sivaslı Âşıkların Başkaldırı ve Yergi Şiirleri”. Ç.Ü. Türkoloji Dergisi. 1-14. https://turkoloji.cu.edu.tr/makale_sistem/tumview.php?id=4481 [Erişim tarihi: 30.11.2023].
- Yazıcı, Hakkı ve Demirel, Muammer (2006). “93 Harbi” (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı)’nden Sonra Eskişehir’e Yerleştirilen Göçmenler”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 29: 267-278.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Edebiyat |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 28 Mart 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Mart 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 31 Aralık 2023 |
| Kabul Tarihi | 10 Mart 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Sayı: 22 (Prof. Dr. Hasan KAVRUK Armağan Sayısı) |
