RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi

Öz

Türk İslam Edebiyatı alanında yazılan şiirlerde içerik yani anlatılmak istenen konunun, şiirin şekline oranla daha geniş, büyük bir öneme sahip olduğu bilinmektedir. Türk İslam Edebiyatı, başta Kur’an-ı Kerim olmak üzere, hadisler, menkıbeler, kıssalar, tasavvuf gibi birçok dinî kaynaktan aldığı bilgilerle oluşmaktadır. Kaynaklık etmesi bakımından Kur’an-ı Kerim’in ve hadislerin mutasavvıf şairlerin şiirlerinde kullanımı oldukça fazladır. Kur’an-ı Kerim ve hadislerin şiirlerde kullanımı iktibas sanatını meydana getirmiştir. Sözü pekiştirmek, ifadeye canlılık kazandırmak için birçok şair iktibas sanatını kullanmış ve şairler manzum olarak ortaya koydukları eserlerde genellikle kaynak olarak iktibaslara başvurmuştur. Türk İslam Edebiyatı’nda ortaya konan şiirlerde teceddüd olarak adlandırdığımız yenileşme dönemine kadar âyet ve hadislerin nakıs ya da tam şekliyle uygulanıp kullanılması iktibas olarak adlandırılmıştır. Türk İslam Edebiyatı’nın oluşumunda ve şekillenmesinde dinî içerikli öğeler önemli bir yere sahiptir. Allah tarafından belirlenmiş evrensel hükümleri içeren İslamiyet, Türk İslam Edebiyatı’nın muhtevasını oluşturan ögelerin en önde gelen kaynağıdır. Dinî unsurlar arasında yer alan âyetler birçok mutasavvıf şair tarafından tam veya nakıs bir şekilde edebî sanat olarak kullanılmıştır. Şairler, Kur’ân-ı Kerîm’den iktibas ve telmih yoluyla yararlanmış, hem lafzî hem de anlamsal açıdan beyitlerde bu ıstılaha yer vermiştir. Mutasavvıf bir şair olan Dede Ömer Rûşenî’nin eserlerinin genelinde olduğu gibi divanında da şiirlerini yazmasındaki temel unsur tasavvufi düşüncelerini ortaya koymaktır. Bu çalışmada 15. yüzyıl mutasavvıf şairlerinden olan Dede Ömer Rûşenî’nin divanında yer alan ayet iktibasları üzerinde durulacak ve şairin bu iktibasları ne şekilde kullandığı hakkında bilgiler verilecektir. Şairin divanı incelendiğinde genel olarak şiirlerinde nakıs iktibaslara başvurduğu görülmektedir. En çok iktibas yaptığı âyet ise Necm suresi 17. âyet olarak karşımıza çıkmaktadır.