What Exactly Does 121st Verse of Sūrat al-Baqara Say?: An Essay on Determining the Authentic Meaning Through Analysis of Mubhamāt
Öz
121st verse of Sūrat al-Baqara is a verse that is addressed to different meanings in the spiral of ambiguous words and it’s purpose is not exactly understood. “Allad͟hī” (relative pronoun), “al-kitāb” (definite noun), “ulāika” (demonstrative pronoun) and “huwa/hū” (pronouns) in the verse are ambiguous words. It is not clear what each corresponds to. The idea that the verse is a separate verse and that it is a continuation of the previous one brings another confusion. Different narrations and opinions about whom the verse is revealed also deepen this differentiation. For these reasons, commentators offer different meanings for each of them. Therefore, the meaning of the verse differs according to these types of meanings. In this article, first of all, a historical development of the explanations of the commentators is drawn to see how the related ambiguities have been clarificated and thus how the verse has been given meaning since the begining. With this historical process reading, at the same time, it has been possible to observe and see the different methods and attitudes of the commentators towards the interpretation of the verse. Then, basing on the interpretations of the commentators, a map was drawn up in which ways the verse was explained. Subsequently, the Qur’anic uses of some expressions in the relevant verse were examined with in the integrity of the Qur’an, in order to clarify the meaning of the ambiguities, the relevant verse was analyzed in terms of its reason of revelation (sabab al-nuzūl) and context (siyāq and sibāq) and the verse was analyzed grammatically as a whole. As a result, authentic meaning of the verse, in the light of the clarification of its ambiguity, its reasons of revelations, context, and the grammatical structure and unity of the Qur’ān, has been tried to be preferred.
Kaynakça
- Abdürrezzâk b. Hemmâm. Tefsîru Abdürrezzâk. thk. Mahmud Muhammed Abduh. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
- el-Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullah. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- el-Begavî, Muhyissünne el-Hüseyin b. Mesud. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdullah Nemr. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü Taybe, 1417/1997.
- el-Beyzâvî, Nâsıruddin Abdullah b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlî. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418/1998.
- el-Bikâî, İbrâhîm b. Ömer. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-ây ve’s-süver. Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
- el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dâru Tavki’n-Nuhât, 1422 [2001].
- Ebû Hayyân, Esîrüddîn Muhammed b. Yûsuf el Endelüsî. el Bahrü’l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1420/1999.
- Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm. Fezâilü’l-Kurʾân. thk. Mervan el-Atiyye v.dğr. Dımeşk – Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1415/1995.
- Ebû Ubeyde Maʿmer b. el-Müsennâ. Mecâzü’l-Kurʾân. thk. Fuad Sezgin. Kahire: Mektebetü’l-Hancî – Dârü’l-Fikr, 1390/1970.
- Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed es-Semerkandî. Tefsîrü’s-Semerkandî el-müsemmâ bi-Bahrü’l-ulûm. thk. Muhammed Mu’avviz v.dğr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
- Ebü’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed el İmâdî. Tefsîrü Ebi’s-Suûd el-müsemmâ İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-kitâbi’l-kerîm. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- el-Hilâlî, Selîm b. Îd – Muhammed b. İsa Âlü Nasr. el İstîâb fî beyâni’l-esbâb. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü İbnü’l-Cevzî, 1425 [2004].
- İbn Arefe, Muhammed b. Muhammed. Tefsîrü’l-İmâm İbn Arefe. thk. Hasan el Mennâî, Tûnus: Merkezü’l-Buhûs, 1986.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsirü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dârü’t-Tûnusiyye li’n-Neşr, 1984.
- İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el Endelüsî. el Muharrarü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
- İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Esʿad Muhammet Tayyib. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
- İbn Ebî Zemeneyn, Hüseyin b. Ukkâşe el-Mâlikî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîz. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 1423/2002.
- İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris er-Râzî. Muʿcemü Mekâyîsi’l-lüga. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. [Beyrut:] Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü Taybe, 1420/1999.
- İbn Saʿd, Muhammed ez-Zührî. et-Tabakâtü’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421/2001.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. thk. Abdürrezzâk el Mehdî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422/2001.
- Îcî, Adudüddîn Muhammed b. Abdurrahman el-. Câmiu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
- el-İzz b. Abdüsselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz. Tefsirü’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. İbrahim el Vehbî. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 1416/1996.
- el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el Berdûnî – İbrâhîm Etfeyyiş. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
- el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Teʾvîlâtü ehli’s-sünne: Tefsirü’l-Mâtürîdî. thk. Mecdi Basellûm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
- el-Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-uyûn: Tefsîrü’l-Mâverdî. thk. es-Seyyid b. Abdülmaksûd b. Abdurrahîm. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye; Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, ts.
- Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Muhammed el-Kaysî. el-Hidâye ilâ bülûgi’n-nihâye fî ilmi meâni’l-Kur’ân ve tefsîrihi ve ahkâmihi ve cümel min fünûni ulûmih. thk. eş-Şâhid el-Bûşeyhî v.dğr. Şârika: Câmiatü’ş-Şârika, 1429/2008.
- Muḳâtil b. Süleymân, Ebü’l-Ḥasan el-Ezdî el-Belḫî. Tefsîrü Muḳâtil b. Süleymân. thk. Abdullâh Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Müessesetü’t-Târîḫi’l-Arabî, 1423/2002.
- Mücâhid b. Cebr, Ebü’l-Haccâc el-Mekkî. Tefsîrü Mücâhid. thk. Muhammed Abdüsselâm Ebü’n-Nîl. Mısır: Dârü’l-Fikri’l-İslâmiyyi’l-Hadîse, 1410/1989.
- Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. Kahire: Matbaatu İsa el-Bâbî el-Halebî, ts.
- en-Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-teʾvîl. thk. Yusuf Ali Bedyevi. Beyrut, 1998.
- en-Nesefî, Necmeddîn. et-Teysîr fi’t-tefsîr. thk. Mâhir Edîb Hebûş v.dğr. İstanbul: Dârü’l-Lübâb, 1440/2019.
- er-Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed. Tefsîrü’r-Râgıb el-İsfahânî. thk. Muhammed Abdülazîz Besyûnî. Mısır: Câmiatü Tantâ, 1420/1999.
- er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb: et-Tefsîrü’l-kebîr. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420/1999.
- Saîd b. Mansûr, Ebû Osmân el-Horasânî. Sünenü Saîd b. Mansûr. thk. Saʿd b. Abdullah Âlü Humeyd. Dârü’s-Sumeyʿî, 1417/1997.
- es-Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. İbrâhîm. el Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kurʾân, thk. Salâh Bâosmân v.dğr. Cidde: Dârü’t-Tefsîr, 1436/2015.
- es-Seʿâlibî, Ebû Zeyd Abdurrahmân b. Muhammed. Tefsîrü’s- Seʿâlibî el-müsemmâ bi’l Cevâhirü’l-hisân fî tefsîri’l-Kurʾân. thk. Muhammed Ali Muavviz v.dğr. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî; Müessesüt’t-Târîhi’l-Arabî, 1418/1997.
- es-Semʿânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’ân. thk. Yâsir b. Muhammed – Guneym b. Abbas b. Guneym. Riyad: Dârü’l-Vatan, 1418/1997.
- es-Semîn el Halebî, Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf. ed-Dürrü’l-masûn fî ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Dımeşk: Dârü’l-Kalem, 1432/2011.
- Süfyân es-Sevrî, Ebû Abdillâh. Tefsîrü Süfyân es-Sevrî. thk. İmtiyâz Ali Arşî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983.
- et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Tefsîrü’t-Taberî: Câmiu'l-beyân an teʾvîli âyi’l-kur’ân. thk. Abdülmuhsin et-Türkî. Cîze: Dâru Hecr, 1422/2001.
- el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd v.dğr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el Vecîz fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîz. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dârü’l-Kalem – Beyrut: ed-Dârü’ş-Şâmiyye, 1415/1995.
- el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. Esbâbü’n-nüzûl. thk. Kemâl Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
- el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. et-Tefsîru’l-basît. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1430 [2009].
- Yahyâ b. Sellâm. Tefsîrü Yahyâ b. Sellâm. thk. Hind Şilebî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2005.
- ez-Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serî b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve iʿrâbuhu. thk. Abdülcelîl Abduh eş-Şilebî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988..
- ez-Zehebî, Şemsüddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Siyerü aʿlâmi’n-nübelâ. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 1427/2006.
- ez-Zemaḥşerî, Cârullah Ebû’l-Ḳâsim Maḥmûd b. Ömer. el-Keşşâf an ḥaḳâiki ġavâmidi’t-tenzîl. Kahire: Dârü’r-Reyyân li’t-Türâs – Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407/1987.
Bakara Sûresi’nin 121. Âyeti Tam Olarak Ne Diyor?: Mübhemât Analiziyle Otantik Anlamın Tespitine İlişkin Bir Deneme
Öz
Bakara Sûresi’nin 121. âyeti, mübhem kelimeler sarmalında farklı anlam takdirlerine konu olan ve maksadı tam olarak anlaşılmayan bir âyettir. Âyetteki “ellezî” ism-i mevsulü, “el-kitâb” kelimesi, “ülâike” ism-i işaretleri ve âyetin farklı kısımlarındaki müfred müzekker gâib zamirleri (hüve/hû) mübhem lafızlardır. Her birinin neyi karşıladığı açık değildir. Âyetin müstakil bir âyet olması fikriyle öncekinin devamı olduğu fikri de başka bir karmaşayı getirmektedir. Âyetin kimin hakkında indiğine dair farklı rivayet ve görüşler de bu farklılaşmayı derinleştirmektedir. Bu yüzden de müfessirler, her biri için farklı vecihler sunmakta; bu vecihlere göre de âyetin anlamı farklılaşmaktadır. Makalede öncelikle ilgili mübhemlere başlangıçtan bu yana nasıl takdirler yapıldığını, dolayısıyla da âyete nasıl anlam verildiğini görme açısından müfessirlerin açıklamalarının bir tarihsel gelişimi çıkarılmıştır. Aynı zamanda bununla müfessirlerin âyetin tefsirine dair farklı yöneliş ve tavırlarını da görmek mümkün olmuştur. Akabinde bu açıklamalardan hareketle âyetin hangi şekillerde açıklandığının haritası çıkarılmıştır. Sonra ilgili âyette geçen benzer ifade ve içerikler Kur’an bütünlüğü içerisinde incelenmiş, mübhemlerin tespiti bağlamında sebeb-i nüzul, siyak-sibak (bağlam) açısından irdelenmiş, âyet bir bütün olarak gramatik açıdan tahlil edilmiştir. Sonuçta âyetteki mübhemlerin takdirleri, sebeb-i nüzul, nüzul bağlamı, âyetin siyak-sibakı, âyetin gramatik yapısı ve Kur’an bütünlüğü ışığında âyetin otantik anlamı tercih edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Tefsir Mübhemât Takdir Kitâb Tilavet Sebeb-i nüzul Siyak-sibak
Kaynakça
- Abdürrezzâk b. Hemmâm. Tefsîru Abdürrezzâk. thk. Mahmud Muhammed Abduh. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
- el-Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullah. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- el-Begavî, Muhyissünne el-Hüseyin b. Mesud. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdullah Nemr. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü Taybe, 1417/1997.
- el-Beyzâvî, Nâsıruddin Abdullah b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlî. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418/1998.
- el-Bikâî, İbrâhîm b. Ömer. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-ây ve’s-süver. Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
- el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dâru Tavki’n-Nuhât, 1422 [2001].
- Ebû Hayyân, Esîrüddîn Muhammed b. Yûsuf el Endelüsî. el Bahrü’l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1420/1999.
- Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm. Fezâilü’l-Kurʾân. thk. Mervan el-Atiyye v.dğr. Dımeşk – Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1415/1995.
- Ebû Ubeyde Maʿmer b. el-Müsennâ. Mecâzü’l-Kurʾân. thk. Fuad Sezgin. Kahire: Mektebetü’l-Hancî – Dârü’l-Fikr, 1390/1970.
- Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed es-Semerkandî. Tefsîrü’s-Semerkandî el-müsemmâ bi-Bahrü’l-ulûm. thk. Muhammed Mu’avviz v.dğr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
- Ebü’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed el İmâdî. Tefsîrü Ebi’s-Suûd el-müsemmâ İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-kitâbi’l-kerîm. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- el-Hilâlî, Selîm b. Îd – Muhammed b. İsa Âlü Nasr. el İstîâb fî beyâni’l-esbâb. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü İbnü’l-Cevzî, 1425 [2004].
- İbn Arefe, Muhammed b. Muhammed. Tefsîrü’l-İmâm İbn Arefe. thk. Hasan el Mennâî, Tûnus: Merkezü’l-Buhûs, 1986.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsirü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dârü’t-Tûnusiyye li’n-Neşr, 1984.
- İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el Endelüsî. el Muharrarü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
- İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Esʿad Muhammet Tayyib. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
- İbn Ebî Zemeneyn, Hüseyin b. Ukkâşe el-Mâlikî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîz. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 1423/2002.
- İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris er-Râzî. Muʿcemü Mekâyîsi’l-lüga. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. [Beyrut:] Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü Taybe, 1420/1999.
- İbn Saʿd, Muhammed ez-Zührî. et-Tabakâtü’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421/2001.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. thk. Abdürrezzâk el Mehdî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422/2001.
- Îcî, Adudüddîn Muhammed b. Abdurrahman el-. Câmiu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
- el-İzz b. Abdüsselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz. Tefsirü’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. İbrahim el Vehbî. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 1416/1996.
- el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el Berdûnî – İbrâhîm Etfeyyiş. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
- el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Teʾvîlâtü ehli’s-sünne: Tefsirü’l-Mâtürîdî. thk. Mecdi Basellûm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
- el-Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-uyûn: Tefsîrü’l-Mâverdî. thk. es-Seyyid b. Abdülmaksûd b. Abdurrahîm. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye; Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, ts.
- Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Muhammed el-Kaysî. el-Hidâye ilâ bülûgi’n-nihâye fî ilmi meâni’l-Kur’ân ve tefsîrihi ve ahkâmihi ve cümel min fünûni ulûmih. thk. eş-Şâhid el-Bûşeyhî v.dğr. Şârika: Câmiatü’ş-Şârika, 1429/2008.
- Muḳâtil b. Süleymân, Ebü’l-Ḥasan el-Ezdî el-Belḫî. Tefsîrü Muḳâtil b. Süleymân. thk. Abdullâh Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Müessesetü’t-Târîḫi’l-Arabî, 1423/2002.
- Mücâhid b. Cebr, Ebü’l-Haccâc el-Mekkî. Tefsîrü Mücâhid. thk. Muhammed Abdüsselâm Ebü’n-Nîl. Mısır: Dârü’l-Fikri’l-İslâmiyyi’l-Hadîse, 1410/1989.
- Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. Kahire: Matbaatu İsa el-Bâbî el-Halebî, ts.
- en-Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-teʾvîl. thk. Yusuf Ali Bedyevi. Beyrut, 1998.
- en-Nesefî, Necmeddîn. et-Teysîr fi’t-tefsîr. thk. Mâhir Edîb Hebûş v.dğr. İstanbul: Dârü’l-Lübâb, 1440/2019.
- er-Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed. Tefsîrü’r-Râgıb el-İsfahânî. thk. Muhammed Abdülazîz Besyûnî. Mısır: Câmiatü Tantâ, 1420/1999.
- er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb: et-Tefsîrü’l-kebîr. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420/1999.
- Saîd b. Mansûr, Ebû Osmân el-Horasânî. Sünenü Saîd b. Mansûr. thk. Saʿd b. Abdullah Âlü Humeyd. Dârü’s-Sumeyʿî, 1417/1997.
- es-Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. İbrâhîm. el Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kurʾân, thk. Salâh Bâosmân v.dğr. Cidde: Dârü’t-Tefsîr, 1436/2015.
- es-Seʿâlibî, Ebû Zeyd Abdurrahmân b. Muhammed. Tefsîrü’s- Seʿâlibî el-müsemmâ bi’l Cevâhirü’l-hisân fî tefsîri’l-Kurʾân. thk. Muhammed Ali Muavviz v.dğr. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî; Müessesüt’t-Târîhi’l-Arabî, 1418/1997.
- es-Semʿânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’ân. thk. Yâsir b. Muhammed – Guneym b. Abbas b. Guneym. Riyad: Dârü’l-Vatan, 1418/1997.
- es-Semîn el Halebî, Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf. ed-Dürrü’l-masûn fî ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Dımeşk: Dârü’l-Kalem, 1432/2011.
- Süfyân es-Sevrî, Ebû Abdillâh. Tefsîrü Süfyân es-Sevrî. thk. İmtiyâz Ali Arşî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983.
- et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Tefsîrü’t-Taberî: Câmiu'l-beyân an teʾvîli âyi’l-kur’ân. thk. Abdülmuhsin et-Türkî. Cîze: Dâru Hecr, 1422/2001.
- el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd v.dğr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el Vecîz fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîz. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dârü’l-Kalem – Beyrut: ed-Dârü’ş-Şâmiyye, 1415/1995.
- el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. Esbâbü’n-nüzûl. thk. Kemâl Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
- el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. et-Tefsîru’l-basît. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1430 [2009].
- Yahyâ b. Sellâm. Tefsîrü Yahyâ b. Sellâm. thk. Hind Şilebî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2005.
- ez-Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serî b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve iʿrâbuhu. thk. Abdülcelîl Abduh eş-Şilebî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988..
- ez-Zehebî, Şemsüddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Siyerü aʿlâmi’n-nübelâ. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 1427/2006.
- ez-Zemaḥşerî, Cârullah Ebû’l-Ḳâsim Maḥmûd b. Ömer. el-Keşşâf an ḥaḳâiki ġavâmidi’t-tenzîl. Kahire: Dârü’r-Reyyân li’t-Türâs – Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407/1987.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Tefsir |
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALESİ |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 24 Ekim 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Ekim 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Temmuz 2023 |
| Kabul Tarihi | 6 Ekim 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 7 Sayı: 2 |
