Öz
Türk iktisat tarihinde, milli iktisat düşüncesi ilk kez İkinci Meşrutiyet döneminde ortaya çıkmıştır. İlerleyen süreçte bir devlet politikası olarak uygulanmaya başlanan bu düşünce, Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte zirve yapmıştır. Bu minvalde Türk-Müslüman sermayedar oluşturulmasına, yerli sermeye ile milli banka ve şirketlerin kurulmasına, yerli üretimin ve müteşebbislerin teşvikine önem verilmiştir. Osmanlı Devleti’nin son bulması ile milli iktisat ideolojisini savunan aydınlar ve milli kurumlar, bu kez yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin iktisadi bağımsızlığını sağlama noktasında önemli rol oynamıştır.
Bu çalışmada Osmanlı’nın son dönemlerine ve yeni bir Türk devletinin doğuşuna tanıklık etmiş, eğitimini Osmanlı Konya’sında almış, Cumhuriyet Türkiye’sine öğretmen, yazar, avukat, halkevi başkanı ve milletvekilliği yaparak hizmet etmiş Mithat Şakir Altan’ın milli iktisat hakkındaki görüşleri irdelenmiştir. Bilhassa, Birinci Dünya Savaşı’ndan itibaren, ortaya koymuş olduğu milli iktisat anlayışı dönemin Osmanlı aydınlarının görüşleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. O’nun şahsiyetinin ve fikirlerinin oluşmasında 19. ve 20. yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki ve dünyadaki gelişmelerin önemli bir yeri olduğu tespit edilmiştir. Zira dünyaya geldiği dönem; Osmanlı Devleti’nin en çalkantılı zamanına rastlamasına rağmen fikrî ideolojiler açısından oldukça zengin bir devire denk gelmiştir. Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nde milli iktisat politikasının hayata geçirildiği sırada, Konya’da Türk Sözü gazetesinde çoğunlukla “Türklük Etrafında” köşesinde bu politikayı destekleyen yazılar kaleme almıştır. Osmanlı Devleti’nin son bulmasıyla Cumhuriyet’te milli iktisat düşüncesini taşıyan kimseler arasında M. Şakir, Konya’da öne çıkmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyıldız, A. (2001). Kaime. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 24).
- Alp, T. (1915, ubat). Milli İktisat. İslam Mecmuası, 2(22).
- Alp, T. (1916a, ubat). Milli İktisada Doğru. İktisadiyat Mecmuası, 1.
- Alp, T. (1916b, Haziran 15). Yeni Ticaret Muahedeleri. İktisadiyat Mecmuası, 16.
- Alp, T. (1916c, Ekim 19). İttihat ve Terakki Fırkasının İktisadi Faaliyeti. İktisadiyat Mecmuası, 1(35).
- Alp, T. (1917, Kasım 10). Türkiye’de Bankalar. İktisadiyat Mecmuası, 34.
- Altan. (1917a, Haziran 28). Milliyetçilikte Ahlak. Türk Sözü.
- Altan. (1917b, Eylül 20). Milli Gurur Milli Fedakârlık. Türk Sözü.
- Altan. (1917c, Ekim 3). Mefkûre. Türk Sözü.
- Altan. (1931a, Nisan 23). Mefkûre Nedir? Duygu.
- Altan, M. (1931b). Milli İktisada Doğru. Türk Ocakları Matbaası.
- Can, A. (2015). Mithat Şakir Altan (Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri) [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Can, A. (2021). İkinci Meşrutiyet Dönemi Milli Bankacılık Faaliyetleri (1908-1918) [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
- Çavdar, T. (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960. İmge Kitabevi.
- Çolak, M. (2006). Osmanlı-Alman İlişkileri Çerçevesinde Harbiye Nazırı Enver Paşa ve Türkçü Politikaları (1913-1918). Fakülte Kitabevi.
- Danişmend, İ. H. (1983). Türklük Meseleleri. İstanbul Kitabevi Yayınları.
- Emin, M. (1917). Milli İktisat ve Tedrisi. Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti Mecmuası, 1(2).
- Gökalp, Z. (1916, Aralık 7). Milli İktisat Nasıl Vücuda Gelir. ktisadiyat Mecmuası, 35.
- Güngör, E. (2003). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. Hisar Kültür Gönüllüleri.
- Halkevi Başkanlığı. (1946, Temmuz 29). Ekekon.
- Helfferich, K. (1330). Alman Feyz-i Maliyesi 1888-1913 (N. Roso, Çev.). Ahmet İhsan Şirketi.
- Hobsbawm, E. J. (2010). Milletler ve Milliyetçilik (O. Akınhay, Çev.; 4. bs). Ayrıntı Yayınları.
- İlimizde Seçim Neticelendi. (1946, Temmuz 24). Ekekon.
- Kafesoğlu, İ. (1970). Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri. Milli Eğitim Basımevi.
- Kara, İ. (2001). İslamcıların Siyasi Görüşleri I: Hilafet ve Meşrutiyet. Dergah Yayıncılık.
- Karpat, K. (2004). İslam’ın Siyasallaşması. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Kedourie, E. (1971). Avrupa’da Milliyetçilik (M. H. Timurtaş, Çev.). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Koloğlu, O. (2015). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. Pozitif Yayınları.
- Kushner, D. (1979). Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908) (Ş. S. Türet, R. Ertem, & F. Erdem, Çev.). Kervan Yayınları.
- Mardin, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadî Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918). İçinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (C. 3). İletişim Yayınları.
- Milletvekili Seçimi. (1946, Temmuz 16). Babalık.
- Mithat. (1917a, Teşrin-i evvel). Esbab-ı Mahrumiyetimiz. Türk Sözü.
- Mithat. (1917b, Teşrin-i Evvel). Milli Sanayi Teşvik ve Himaye. Türk Sözü.
- Mithat. (1917c, Haziran 16). Milliyetçilik. Türk Sözü.
- Mithat. (1917d, Ağustos 6). İçtimaı Hayat. Türk Sözü.
- Mithat. (1927a, Mayıs 4). Acı Rakamlar. Aksaray Vilayet Gazetesi.
- Mithat. (1927b, Temmuz 6). Yerli Ma’mulata Rağbet Millî İktisadiyatın Bir Zaruretidir. Aksaray Vilayet Gazetesi.
- Mithat. (1928a, ubat). İçtimaı Surette Ruhi Boşluklar. Aksaray Vilayet Gazetesi.
- Mithat. (1928b, Mart 14). İktisadiyatımızın İnkişaf ve Tensiki. Aksaray Vilayet Gazetesi.
- Muhyiddin, A. (1915, Eylül 23). Milli Sermaye- Milli Sermaye Teşkilatı. İslam Mecmuası, 36.
- Özcan, M. (2004). Konya Yazıları. Tablet Kitabevi.
- Pamuk, Ş. (2018). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Sait, M. H. (1916, Ağustos 10). Milli Terbiye ve Milli İktisat. İktisadiyat Mecmuası, 24.
- Turgut, P. (2010). Konya “Türk Sözü” Gazetesi (1917-1918) [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yonga, D. R. (1916, Haziran 1). Türkiye’nin İktisaden Takviyesi Sistemi. İktisadiyat Mecmuası, 41.
- Zeki, M. (1914, Aralık 17). Alman Feyz-i Maliyesi. İçtihad.
- Zühdi, M. (1915, Haziran 3). İktisad-ı Milli. Türk Yurdu, 2.
Öz
In the history of Turkish economics, the idea of national economy emerged for the first time in the Second
Constitutional Period. This idea, which started to be implemented as a state policy in the following process, peaked with the start of the First World War. In this respect, importance was given to the establishment of Turkish-Muslim capitalists, the establishment of national banks and companies with domestic capital, and the encouragement of domestic production and entrepreneurs. With the end of the Ottoman Empire, intellectuals and national institutions defending the national economy ideology played an important role in ensuring the economic independence of the new Turkish Republic this time.
In this study, the views of Mithat Şakir Altan, who witnessed the last periods of the Ottoman Empire and the birth of a new Turkish state, received his education in Ottoman Konya, and served the Republic of Turkey as a teacher, writer, lawyer, president of the community center and parliamentarian, on national economy were examined. Especially since the First World War, the understanding of national economy that he put forward was evaluated within the framework of the views of the Ottoman intellectuals of the period. It has been determined that the developments in the Ottoman Empire and in the world in the 19th and 20th centuries had an important place in the formation of his personality and ideas. Because the time he was born; Although it was the most turbulent time of the Ottoman Empire, it coincided with a very rich period in terms of intellectual ideologies. During the First World War, during the implementation of the national economy policy in the Ottoman Empire, he wrote articles supporting this policy, mostly in the column "Around Turkishness" in the newspaper Türk Sözü in Konya. With the end of the Ottoman Empire, M. Şakir came into prominence in Konya among those who carried the idea of national economy in the Republic.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyıldız, A. (2001). Kaime. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 24).
- Alp, T. (1915, ubat). Milli İktisat. İslam Mecmuası, 2(22).
- Alp, T. (1916a, ubat). Milli İktisada Doğru. İktisadiyat Mecmuası, 1.
- Alp, T. (1916b, Haziran 15). Yeni Ticaret Muahedeleri. İktisadiyat Mecmuası, 16.
- Alp, T. (1916c, Ekim 19). İttihat ve Terakki Fırkasının İktisadi Faaliyeti. İktisadiyat Mecmuası, 1(35).
- Alp, T. (1917, Kasım 10). Türkiye’de Bankalar. İktisadiyat Mecmuası, 34.
- Altan. (1917a, Haziran 28). Milliyetçilikte Ahlak. Türk Sözü.
- Altan. (1917b, Eylül 20). Milli Gurur Milli Fedakârlık. Türk Sözü.
- Altan. (1917c, Ekim 3). Mefkûre. Türk Sözü.
- Altan. (1931a, Nisan 23). Mefkûre Nedir? Duygu.
- Altan, M. (1931b). Milli İktisada Doğru. Türk Ocakları Matbaası.
- Can, A. (2015). Mithat Şakir Altan (Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri) [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Can, A. (2021). İkinci Meşrutiyet Dönemi Milli Bankacılık Faaliyetleri (1908-1918) [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
- Çavdar, T. (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960. İmge Kitabevi.
- Çolak, M. (2006). Osmanlı-Alman İlişkileri Çerçevesinde Harbiye Nazırı Enver Paşa ve Türkçü Politikaları (1913-1918). Fakülte Kitabevi.
- Danişmend, İ. H. (1983). Türklük Meseleleri. İstanbul Kitabevi Yayınları.
- Emin, M. (1917). Milli İktisat ve Tedrisi. Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti Mecmuası, 1(2).
- Gökalp, Z. (1916, Aralık 7). Milli İktisat Nasıl Vücuda Gelir. ktisadiyat Mecmuası, 35.
- Güngör, E. (2003). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. Hisar Kültür Gönüllüleri.
- Halkevi Başkanlığı. (1946, Temmuz 29). Ekekon.
- Helfferich, K. (1330). Alman Feyz-i Maliyesi 1888-1913 (N. Roso, Çev.). Ahmet İhsan Şirketi.
- Hobsbawm, E. J. (2010). Milletler ve Milliyetçilik (O. Akınhay, Çev.; 4. bs). Ayrıntı Yayınları.
- İlimizde Seçim Neticelendi. (1946, Temmuz 24). Ekekon.
- Kafesoğlu, İ. (1970). Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri. Milli Eğitim Basımevi.
- Kara, İ. (2001). İslamcıların Siyasi Görüşleri I: Hilafet ve Meşrutiyet. Dergah Yayıncılık.
- Karpat, K. (2004). İslam’ın Siyasallaşması. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Kedourie, E. (1971). Avrupa’da Milliyetçilik (M. H. Timurtaş, Çev.). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Koloğlu, O. (2015). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. Pozitif Yayınları.
- Kushner, D. (1979). Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908) (Ş. S. Türet, R. Ertem, & F. Erdem, Çev.). Kervan Yayınları.
- Mardin, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadî Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918). İçinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (C. 3). İletişim Yayınları.
- Milletvekili Seçimi. (1946, Temmuz 16). Babalık.
- Mithat. (1917a, Teşrin-i evvel). Esbab-ı Mahrumiyetimiz. Türk Sözü.
- Mithat. (1917b, Teşrin-i Evvel). Milli Sanayi Teşvik ve Himaye. Türk Sözü.
- Mithat. (1917c, Haziran 16). Milliyetçilik. Türk Sözü.
- Mithat. (1917d, Ağustos 6). İçtimaı Hayat. Türk Sözü.
- Mithat. (1927a, Mayıs 4). Acı Rakamlar. Aksaray Vilayet Gazetesi.
- Mithat. (1927b, Temmuz 6). Yerli Ma’mulata Rağbet Millî İktisadiyatın Bir Zaruretidir. Aksaray Vilayet Gazetesi.
- Mithat. (1928a, ubat). İçtimaı Surette Ruhi Boşluklar. Aksaray Vilayet Gazetesi.
- Mithat. (1928b, Mart 14). İktisadiyatımızın İnkişaf ve Tensiki. Aksaray Vilayet Gazetesi.
- Muhyiddin, A. (1915, Eylül 23). Milli Sermaye- Milli Sermaye Teşkilatı. İslam Mecmuası, 36.
- Özcan, M. (2004). Konya Yazıları. Tablet Kitabevi.
- Pamuk, Ş. (2018). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Sait, M. H. (1916, Ağustos 10). Milli Terbiye ve Milli İktisat. İktisadiyat Mecmuası, 24.
- Turgut, P. (2010). Konya “Türk Sözü” Gazetesi (1917-1918) [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yonga, D. R. (1916, Haziran 1). Türkiye’nin İktisaden Takviyesi Sistemi. İktisadiyat Mecmuası, 41.
- Zeki, M. (1914, Aralık 17). Alman Feyz-i Maliyesi. İçtihad.
- Zühdi, M. (1915, Haziran 3). İktisad-ı Milli. Türk Yurdu, 2.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Ekonomi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Nisan 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |
