A CRITICAL APPROACH TO THE CONCEPT OF LIBERALISM CENTERED MULTICULTURALITY: THE CASE OF BHIKHU PAREKH
Öz
The concept of multiculturalism, which emerged in relation to the management of cultural diversity and different identities within nation-states within the political community, has been a frequently discussed topic in many fields of study in social sciences since the 1970s. Within the scope of this concept, the principle of recognition and coexistence of features pointing to different cultures by public institutions is included. Some thinkers who developed a critical perspective on multiculturalism, which was invented to promote the diversity of indigenous peoples in Australia and Canada, stated that the concept was loaded with an ideological baggage centered on liberalism. The thinkers who stated that the universality expressed in the context of liberalism essentially refers to the special, express that the special is Europe. In addition, they claim that multiculturalism at the center of liberal ideology points to the hierarchical superiority of Europe, and that the universal corresponds exactly to this. The thought of Bhikhu Parekh, who appears as a prominent name among the mentioned thinkers, will be examined within the scope of this study. Within the scope of the study, three questions will be followed. First, the question will be asked with which concept set the thinker associates multiculturalism. In response to the aforementioned question, it will be said that Parekh approaches multiculturalism within the framework of the interaction of culture and nature. The second question will be what kind of meaning Parekh attributes to liberalism. It will be said that Parekh connects classical liberalism with colonialism. The third question will be what kind of solution Parekh, who wants to free multiculturalism from such liberalism, proposes. The philosopher's statement about producing an interpretation of liberalism that is compatible with different cultures will be the answer to the third question. Parekh declares that liberalism is confined to a narrow understanding. Expressing that the view of human nature in liberalism is attached to the abstract mind, Parekh states that an identity that includes universality in the center of sameness derives from this. In such a situation, Parekh, complaining that culture is being ignored, attempts to redefine human nature, which he thinks is stuck in the abstract, with difference-centered culture and to construct a new identity based on difference. Parekh, who defines his effort as the transformation of the abstract and single universal into a pluralistic universal, states that this will be possible with the reconstruction of liberalism. Essential to the redefinition of liberalism, according to Parekh, is the reconstruction of identity by redefining the link between land, sovereignty and culture. It is essential for Parekh to construct such a national identity in a way that includes all cultures. Starting from this point, the thinker aims to reconcile liberalism with the culture that has differences at its center, to bring together the universal with the particular, to build a multicultural regime, and thus to turn a culturally based federal structure into a reality.
Anahtar Kelimeler
Multiculturality liberalism universality Bhikhu Parekh culturally based federal structure
Kaynakça
- Amin, S. (2007). Avrupa-merkezcilik: Bir İdeolojinin Eleştirisi. (Çev. M. Sert). Chiviyazıları Yayınevi.
- Bayram, Y. (2014). John Stuart Mill’in demokrasi anlayışı üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 49(7), 57-68.
- Berry, J. W., Kolin, R., Taylor, D. M. (1977). Multiculturalism and Ethnic Attitudes in Canada. Ministry of Supply and Survices.
- Berry, J. W. (2013). Research on multiculturalism in Canada. International Journal of Intercultural Relations, 37, 663-675.
- Bezci, B., & Çelik, F. (2010). Montesquieu’da Özgürlük ve Cumhuriyetçilik. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 47(548), 27-35.
- Blaut, J. M. (2015). Sömürgeciliğin Dünya Modeli: Coğrafi Yayılmacılık ve Avrupa-Merkezci Tarih. (Çev. S. Behçet). Dergâh Yayınları.
- Canatan, K. (2007). Millî devlet ve milliyetçiliğin ortaya çıkardığı bir sorun alanı olarak çokkültürlülük. Eskiyeni, 6, 41-48.
- Chatterjee, P. (1996). Milliyetçi Düşünce ve Sömürge Dünyası. (Çev. S. Oğuz). İletişim Yayınları.
- Connolly, W. E. (1995). Kimlik ve Farklılık: Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri. (Çev. F. Lekesizalın). Ayrıntı Yayınları.
- Coşar, V. A. (2017). Çevirmenin Önsözü. J. Rawls-Bir Adalet Teorisi içinde (5-8). Phoenix Yayınları.
- Doytcheva, M. (2020). Çokkültürlülük. (Çev. T. Akıncılar Onmuş). İletişim Yayınları.
- Giambattista, V. (2007). Yeni Bilim. (Çev. S. Önal). Doğu Batı Yayınları.
- Gutmann, A. (2014). Giriş (Çev. Ö. Kabakçıoğlu). A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma Politikası içinde (25-49). Yapı Kredi Yayınları.
- Hammond R. A., & Axelrod R. (2006). The evolution of ethnocentrism. The Journal of Conflict Resolution, 50 (6), 926-936.
- Herder, J. G. (2011). Dilin Kökeni Üzerine. (Çev. G. Aytaç). G. Aytaç (Ed.), Klasik Alman Dil Felsefesi Metinleri: Herder-Fichte-Humboldt içinde (15-64). Phoenix Yayınları.
- Kastoryano, R. (2009). Giriş: Çokkültürlülük Avrupa İçin Bir Kimlik Mi? R. Kastoryano (Ed.), Avrupa’ya Kimlik: Çokkültürlülük Sınavı içinde (17-45). Bağlam Yayınları.
- Köker, L. (2014). Charles Taylor: Kimlik/Farklılık Sorununa Sahici Demokratik Çözüm Arayışı. A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma Politikası içinde (11-14). Yapı Kredi Yayınları.
- Kukathas, C. (1998). Liberalism and Multiculturalism: The Politics of Indifference. Political Theory, 26 (5), 686- 699.
- Kymlicka, W. (2015). Çokkültürlü Yurttaşlık: Azınlık Haklarının Teorisi. (Çev. A. Yılmaz). Ayrıntı Yayınları.
- Kymlicka, W. (2018). Liberal multiculturalism as a political theory of state. Minority Relations, 46(1), 81-91.
- Laclau, E. (2015). Evrensellik, Kimlik ve Özgürleşme. (Çev. E. Başer). Birikim Yayınları.
- Magid, H. M. (2022). John Stuart Mill. (Çev. Z. Karadağ Thorpe). L. Strauss ve J. Cropsey (Ed.), Siyaset Felsefesi Tarihi içinde (809-826). Babil Kitap.
- Mollaer, F. (2021). Anti-Kolonyalizm Söylemi: Evrensellik, Kimlik ve Özgürleşme. Dora Yayınları.
- Montesquieu. (1963). Kanunların Ruhu Üzerine. (Çev. F. Baldaş). MEB Yayınları.
- Nişanyan, S. (2018). Nişanyan sözlük: Çağdaş Türkçenin etimolojisi. Liber Plus Yayınları.
- Özlem, D. (2007). Sunuş. G. Vico-Yeni Bilim içinde (13-15). Doğu Batı Yayınları.
- Parekh, B. (1997). Managing cultural societies. The Round Table, 86(344), 523-532.
- Parekh, B. (1999a). Political theory and the multicultural society. Radical Philosophy, 95, 27-32.
- Parekh, B. (1999b). Common citizenship in a multicultural society. The Round Table, 88(351), 449-460.
- Parekh, B. (2001-02). Üstün insanlar Mill’den Rawls’a liberalizmin dar görüşlülüğü. (Çev. H. M. Köse). Doğu Batı, 4(17), 105-120.
- Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek: Kültürel çeşitlilik ve siyasi teori. (Çev. B. Tanrıseven). Phoenix Yayınları.
- Parekh, B. (2014). Kimliğin mantığı. (Çev. S. Aksoy). F. Mollaer (Ed.), Kimlik politikaları: Tanınma, özdeşlik ve farklılık içinde (53-76). Doğu Batı Yayınları.
- Rawls, J. (2017). Bir adalet teorisi. (Çev. V. A. Coşar). Phoenix Yayınları.
- Raz, J. (1982). Liberalism, autonomy and the politics of neutral concern. Midwest Studies in Philosophy, 7(1), 89-120.
- Raz, J. (2016). Özgürlük ahlâkı. (Çev. G. Özturan). Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
- Rockefeller, S. C. (2014). Yorum. (Çev. İ. Özdemir). A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma politikası içinde (105-116). Yapı Kredi Yayınları.
- Said, E. S. (2017). Şarkiyatçılık: Batı’nın şark anlayışları. (Çev. B. Yıldırım). Metis Yayınları.
- Say, Ö. (2017). Çokkültürlülük kavramı ve anlamın çokluğu. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 29-39.
- Şimşek, R. (2012). Liberteryen ve Komüniteryen Çokkültürcülük Dikotomisi.İİ B International Refereed Academic Social Sciences Journal, 3(7), 92-107.
- Taylor, C. (2006). Modern toplumsal tahayyüller. (Çev. H. Koyukan). Metis Yayınları.
- Taylor, C. (2012). Benliğin kaynakları. (Çev. S. A. Baş). Küre Yayınları.
- Taylor, C. (2014). Tanınma politikası. (Çev. Y. Salman). A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma politikası içinde (46-93). Yapı Kredi Yayınları.
- Taylor, C. (2020). Modernliğin sıkıntıları. (Çev. U. Canbilen). Ayrıntı Yayınları.
- Tok, N. (2003). Kültür, kimlik ve siyaset. Ayrıntı Yayınları.
- Vatandaş, C. (2002). Küreselleşme sürecinde toplumsal kimlikler ve çokkültürlülük. Değişim Yayınları.
- Verkuyten, M. (2007). Social psychology and multiculturalism. Social and Personality Psychology Compass, 1(1),280–297.
- Wieviorka, M. (1998). Is multiculturalism the solution?. Ethnic and Racial Studies, 21(5), 881-910.
- Yanık, C. (2013). Dünyada ve Türkiye’de çokkültürlülük. Sentez Yayıncılık.
- Yack, B. (2002). Multiculturalism and the Political Theorists. European Journal of Political Theory, 1(1), 107-119.
- Zizek, S. (2001). Çokkültürcülük ya da Çokuluslu Kapitalizmin Kültürel Mantığı. (Çev. T. Birkan). Defter, 44, 145-175.
Öz
Ulus-devletlerin bünyesindeki kültürel çeşitliliğin ve farklı kimliklerin siyasal topluluk dâhilinde yönetilmesine ilişkin olarak beliren çokkültürlülük kavramı, 1970’li yıllardan bu yana sosyal bilimler içerisindeki çok sayıda çalışma alanında sıkça tartışılan bir konu hüviyetindedir. Söz konusu kavram kapsamında farklı kültürlere işaret eden özelliklerin kamu kurumlarınca tanınması ve bir arada yaşaması ilkesine yer verilmiştir. Avustralya ve Kanada’da yerli halkların farklılığını teşvik etmek üzere icat edilen çokkültürlülük kavramı üzerine eleştirel bir bakış açısı geliştiren düşünürlerin bir kısmı, kavrama liberalizm merkezli bir ideolojik bagaj yüklendiğini ifade etmişlerdir. Liberalizm bağlamında ifade edilen evrenselliğin esasında özel olanı imlediğini belirten düşünürler, özel olanın Avrupa olduğunu dile getirirler. Buna ek olarak liberal ideoloji merkezindeki çokkültürlülüğün Avrupa’nın hiyerarşik üstünlüğüne işaret ettiğini, evrensel olanın da tam olarak buna tekabül ettiğini iddia ederler. Bahse konu edilen düşünürlerin arasında öne çıkan bir isim olarak beliren Bhikhu Parekh’in düşüncesi bu çalışma kapsamında incelenecektir. Çalışma kapsamında üç tane sorunun izinden gidilecektir. İlk olarak düşünürün çokkültürlülüğü hangi kavram seti ile ilişkilendirdiği sorusu sorulacaktır. Sözü edilen soruya yanıt olarak Parekh’in çokkültürlülüğe kültür ve doğanın etkileşimi çerçevesinde yaklaştığı söylenecektir. İkinci soru, Parekh’in liberalizme ne tür bir anlam yüklediği olacaktır. Parekh’in klasik liberalizmi sömürgecilik ile bağlantılı kıldığı söylenecektir. Çokkültürlülüğü böyle bir liberalizmden azade kılmak isteyen Parekh’in ne tür bir çözüm önerdiği sorusu üçüncü soru olacaktır. Düşünürün liberalizmin farklı kültürlerle barışık bir yorumunun üretilmesi yönündeki ifadesi üçüncü sorunun cevabı olacaktır. Parekh, liberalizmin dar bir anlayışa hapsedildiğini beyan eder. Liberalizm içerisindeki insan doğası görüşünün soyut akla raptedildiğini ifade eden Parekh, buradan aynılık merkezindeki evrenselliği içeren bir kimliğin türediğini belirtir. Böyle bir durumda kültürün göz ardı edildiğinden yakınan Parekh, soyut olana saplandığını düşündüğü insan doğasını fark merkezli kültür ile yeniden tanımlama ve farka dayanan yeni bir kimlik inşa etme uğraşına girişir. Çabasını soyut ve tek olan evrenselin çoğulcu evrensele dönüşümü biçiminde tanımlayan Parekh, bunun liberalizmin yeniden inşası ile mümkün olacağını belirtir. Parekh’e göre liberalizmin yeniden tanımlanması için elzem olan şey toprak, egemenlik ve kültür arasındaki bağın yeniden tanımlanması suretiyle kimliğin yeniden inşasıdır. Bu tarzda bir ulusal kimliğin tüm kültürleri içerecek biçimde inşa edilmesi Parekh açısından elzemdir. Bu noktadan yola çıkan düşünür, liberalizmi farkı merkezinde barındıran kültürle barıştırmayı, evrensel olanı tikel olan ile buluşturmayı, çokkültürlü bir rejimi inşa etmeyi, bu sayede kültürel tabanlı bir federal yapıyı bir gerçekliğe dönüştürmeyi amaçlar.
Anahtar Kelimeler
Çokkültürlülük liberalizm evrensellik Bhikhu Parekh kültürel tabanlı federal yapı
Kaynakça
- Amin, S. (2007). Avrupa-merkezcilik: Bir İdeolojinin Eleştirisi. (Çev. M. Sert). Chiviyazıları Yayınevi.
- Bayram, Y. (2014). John Stuart Mill’in demokrasi anlayışı üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 49(7), 57-68.
- Berry, J. W., Kolin, R., Taylor, D. M. (1977). Multiculturalism and Ethnic Attitudes in Canada. Ministry of Supply and Survices.
- Berry, J. W. (2013). Research on multiculturalism in Canada. International Journal of Intercultural Relations, 37, 663-675.
- Bezci, B., & Çelik, F. (2010). Montesquieu’da Özgürlük ve Cumhuriyetçilik. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 47(548), 27-35.
- Blaut, J. M. (2015). Sömürgeciliğin Dünya Modeli: Coğrafi Yayılmacılık ve Avrupa-Merkezci Tarih. (Çev. S. Behçet). Dergâh Yayınları.
- Canatan, K. (2007). Millî devlet ve milliyetçiliğin ortaya çıkardığı bir sorun alanı olarak çokkültürlülük. Eskiyeni, 6, 41-48.
- Chatterjee, P. (1996). Milliyetçi Düşünce ve Sömürge Dünyası. (Çev. S. Oğuz). İletişim Yayınları.
- Connolly, W. E. (1995). Kimlik ve Farklılık: Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri. (Çev. F. Lekesizalın). Ayrıntı Yayınları.
- Coşar, V. A. (2017). Çevirmenin Önsözü. J. Rawls-Bir Adalet Teorisi içinde (5-8). Phoenix Yayınları.
- Doytcheva, M. (2020). Çokkültürlülük. (Çev. T. Akıncılar Onmuş). İletişim Yayınları.
- Giambattista, V. (2007). Yeni Bilim. (Çev. S. Önal). Doğu Batı Yayınları.
- Gutmann, A. (2014). Giriş (Çev. Ö. Kabakçıoğlu). A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma Politikası içinde (25-49). Yapı Kredi Yayınları.
- Hammond R. A., & Axelrod R. (2006). The evolution of ethnocentrism. The Journal of Conflict Resolution, 50 (6), 926-936.
- Herder, J. G. (2011). Dilin Kökeni Üzerine. (Çev. G. Aytaç). G. Aytaç (Ed.), Klasik Alman Dil Felsefesi Metinleri: Herder-Fichte-Humboldt içinde (15-64). Phoenix Yayınları.
- Kastoryano, R. (2009). Giriş: Çokkültürlülük Avrupa İçin Bir Kimlik Mi? R. Kastoryano (Ed.), Avrupa’ya Kimlik: Çokkültürlülük Sınavı içinde (17-45). Bağlam Yayınları.
- Köker, L. (2014). Charles Taylor: Kimlik/Farklılık Sorununa Sahici Demokratik Çözüm Arayışı. A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma Politikası içinde (11-14). Yapı Kredi Yayınları.
- Kukathas, C. (1998). Liberalism and Multiculturalism: The Politics of Indifference. Political Theory, 26 (5), 686- 699.
- Kymlicka, W. (2015). Çokkültürlü Yurttaşlık: Azınlık Haklarının Teorisi. (Çev. A. Yılmaz). Ayrıntı Yayınları.
- Kymlicka, W. (2018). Liberal multiculturalism as a political theory of state. Minority Relations, 46(1), 81-91.
- Laclau, E. (2015). Evrensellik, Kimlik ve Özgürleşme. (Çev. E. Başer). Birikim Yayınları.
- Magid, H. M. (2022). John Stuart Mill. (Çev. Z. Karadağ Thorpe). L. Strauss ve J. Cropsey (Ed.), Siyaset Felsefesi Tarihi içinde (809-826). Babil Kitap.
- Mollaer, F. (2021). Anti-Kolonyalizm Söylemi: Evrensellik, Kimlik ve Özgürleşme. Dora Yayınları.
- Montesquieu. (1963). Kanunların Ruhu Üzerine. (Çev. F. Baldaş). MEB Yayınları.
- Nişanyan, S. (2018). Nişanyan sözlük: Çağdaş Türkçenin etimolojisi. Liber Plus Yayınları.
- Özlem, D. (2007). Sunuş. G. Vico-Yeni Bilim içinde (13-15). Doğu Batı Yayınları.
- Parekh, B. (1997). Managing cultural societies. The Round Table, 86(344), 523-532.
- Parekh, B. (1999a). Political theory and the multicultural society. Radical Philosophy, 95, 27-32.
- Parekh, B. (1999b). Common citizenship in a multicultural society. The Round Table, 88(351), 449-460.
- Parekh, B. (2001-02). Üstün insanlar Mill’den Rawls’a liberalizmin dar görüşlülüğü. (Çev. H. M. Köse). Doğu Batı, 4(17), 105-120.
- Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek: Kültürel çeşitlilik ve siyasi teori. (Çev. B. Tanrıseven). Phoenix Yayınları.
- Parekh, B. (2014). Kimliğin mantığı. (Çev. S. Aksoy). F. Mollaer (Ed.), Kimlik politikaları: Tanınma, özdeşlik ve farklılık içinde (53-76). Doğu Batı Yayınları.
- Rawls, J. (2017). Bir adalet teorisi. (Çev. V. A. Coşar). Phoenix Yayınları.
- Raz, J. (1982). Liberalism, autonomy and the politics of neutral concern. Midwest Studies in Philosophy, 7(1), 89-120.
- Raz, J. (2016). Özgürlük ahlâkı. (Çev. G. Özturan). Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
- Rockefeller, S. C. (2014). Yorum. (Çev. İ. Özdemir). A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma politikası içinde (105-116). Yapı Kredi Yayınları.
- Said, E. S. (2017). Şarkiyatçılık: Batı’nın şark anlayışları. (Çev. B. Yıldırım). Metis Yayınları.
- Say, Ö. (2017). Çokkültürlülük kavramı ve anlamın çokluğu. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 29-39.
- Şimşek, R. (2012). Liberteryen ve Komüniteryen Çokkültürcülük Dikotomisi.İİ B International Refereed Academic Social Sciences Journal, 3(7), 92-107.
- Taylor, C. (2006). Modern toplumsal tahayyüller. (Çev. H. Koyukan). Metis Yayınları.
- Taylor, C. (2012). Benliğin kaynakları. (Çev. S. A. Baş). Küre Yayınları.
- Taylor, C. (2014). Tanınma politikası. (Çev. Y. Salman). A. Gutmann (Ed.), Çokkültürcülük: Tanınma politikası içinde (46-93). Yapı Kredi Yayınları.
- Taylor, C. (2020). Modernliğin sıkıntıları. (Çev. U. Canbilen). Ayrıntı Yayınları.
- Tok, N. (2003). Kültür, kimlik ve siyaset. Ayrıntı Yayınları.
- Vatandaş, C. (2002). Küreselleşme sürecinde toplumsal kimlikler ve çokkültürlülük. Değişim Yayınları.
- Verkuyten, M. (2007). Social psychology and multiculturalism. Social and Personality Psychology Compass, 1(1),280–297.
- Wieviorka, M. (1998). Is multiculturalism the solution?. Ethnic and Racial Studies, 21(5), 881-910.
- Yanık, C. (2013). Dünyada ve Türkiye’de çokkültürlülük. Sentez Yayıncılık.
- Yack, B. (2002). Multiculturalism and the Political Theorists. European Journal of Political Theory, 1(1), 107-119.
- Zizek, S. (2001). Çokkültürcülük ya da Çokuluslu Kapitalizmin Kültürel Mantığı. (Çev. T. Birkan). Defter, 44, 145-175.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Siyaset Bilimi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 27 Ekim 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Ekim 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |
