Öz
Throughout the history there have been many common points between Turkey and Iran but also many problems were existed. After the World War I tribe revolts were considered to be the major important trouble. During this epoch the one of the greatest revolt is the Simko Agha who was the head of Shikak forces. The reasons of the Simko Agha revolt can be summarized as these: the murder of Cewer Agha who was brother of Simko Agha by Iranian; the conflict about the Kotur region between Ottoman and Iran and the demand of Simko Agha of capturing and creation of autonomous region; provocation of Russia and England. Simko has started to move against Iran to control the region and dominated the region from Kotur to Beher. Iran has controlled the Tabriz-Urmia path and retrieved the region again from Simko Agha. The conflict between Simko Agha and Iran has been continued until 1930. Finally Iran liquidated Simko Agha with the help of Turkey and accomplished the event for their own benefit.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ABRAHAMİAN, E. (2011). Modern İran Tarihi, İş bankası Yayınları, İstanbul. ATABAKİ, T. & Bruinessen, M. V. (2010). İran ve I.Dünya savaşı Büyük Güçlerin Savaş Alanı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. ATNUR, E. (2014). İsmail Ağa Simko’nun Aşireti, Ailesi ve Reisliğin İlk Yılları, Tarihte Türkler ve Kürtler Sempozyumu Bildiriler, 4.Cilt. Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara. AVERYANOV, P.İ. (2010). Osmanlı İran Rus Savaşlarında Kürtler (19.yüzyıl), Avesta Yayınları, İstanbul. BALCI, R. (2010). Osmanlının Doğu Siyaseti, Çağ Yayınları, İstanbul. BOZGEYİK, B. (1981). Bütün Cepheleri ile İran Meselesi, Yeni Asya Yayınları, İstanbul. BULUT, F. (2005). Dar Üçgende Üç İsyan, Evrensel Basın Yayın, İstanbul. CİN, B. (2007). Türkiye-İran Siyasi İlişkileri (1923-1938), IQ Kültür sanat Yayıncılık, İstanbul. ÇETİNSAYA, G.(2000) , Milli Mücadeleden Cumhuriyete Türk İran İlişkileri, Atatürk Araştırma Dergisi, Cilt. XVI,S.48, Ankara. s.773-793 GARTHWAITE, G.R. (2011). İran Tarihi, İnkılap Yayınları, İstanbul. GÜRAKAR, T. (2012). Türkiye ve İran Gelenek, Çağdaşlaşma, Devrim, Kaynak Yayınları, İstanbul. JWAİDEH, W. (1999). Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi, İletişim Yayınları, İstanbul. KARADENİZ, Y. (2016). İran’da Sömürgecilik Mücadelesi ve Kaçar Hanedanı (1795-1925). Bakış Yayınları, İstanbul. KARATAY, O. (2012). İran ile Turan, Ötüken Yayınları, İstanbul. KUTAY, N. (2002). Kürtler, Fırat Yayınları, İstanbul. LEWİS, B. (2011). Ortadoğu, Arkadaş Yayınları, Ankara. METİN, B. (2012). Birinci Dünya Savaşında İran Coğrafyasında Etnik, Dini ve Siyasi Nüfuz Mücadeleleri Berikan Yayınevi, Ankara. METİN, C. (2011). Emperyalist Çağda Modernleşme (Türk Modernleşmesi ve İran 1800-1941), Phoenix Yayınevi, Ankara. OLSON, R. (2010). Kürt Meselesi ve Türkiye-İran İlişkileri, Avesta Yayınları, İstanbul. ÖZGİRAY, A.(2000). “İngiliz Belgeleri Işığında Türk-İran Siyasi İlişkileri”(1920-1938). Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara. ÖZTÜRK, M. (2004). 16. Yüzyılda Kilis, Urfa, Adıyaman ve Çevresinde Cemaatler-Oymaklar, Fırat Üniversitesi Yayınları, Elazığ. SARIKAYA, Y. (2008). Tarihi ve Jeopolitik Boyutlarıyla İran’da Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, İstanbul. SONYEL, S.R. (1987). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt,1. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. TAPPER, R. (2004). İran’ın Sınır Boylarında Gelişmeler, İmge Kitapevi, Ankara. TOURAJ, A.& ZÜRCHER, E.J. (2012). Türkiye ve İran’da Otorite Modernleşme Atatürk ve Rıza Şah Dönemleri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. TÜRKAY, C. (2012). Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, İşaret Yayınları, İstanbul. TÜRKMAN, S. (2007). ABD, Ortadoğu ve Türkiye, Nobel Yayınları, Ankara. ULUERLER, S. (2015). Osmanlı- İran Sınır ve Aşiret (1800-1854). Sonçağ Yayınları, Ankara. WİLBER, D.N. (1972). Four Hundied Forty- Six Kings Of İran, Tahran. YALÇIN, S. (2010). Atatürk’ün Milli Dış Siyaseti, Berikan Yayınları, Ankara. YENİSEY, G. (2008). İran’da Etnopolitik Hareketler 1922-2004, Ötüken Yayınları, İstanbul. YILDIRIM, E. (2011). Türkiye ve İran İlişkileri 1918-1960,Giza Yayınları, İstanbul.
Öz
Tarih
boyunca Türkiye-İran arasında birçok
ortak nokta olmakla birlikte birçok sorun da mevcuttu. I. Dünya Savaşı’ndan
sonra en büyük sorunlar arasında sınır boylarındaki aşiret isyanları olarak
görülmektedir.
Bu dönemdeki en büyük isyanlardan
biri de Şikak Aşireti’nin lideri olan Simko Ağa İsyanıdır. Simko Ağa isyanının
nedenlerini şöyle sıralamak mümkündür. Simko Ağa’nın ağabeyi Cafer Ağa’nın İran
tarafından öldürülmesi, Osmanlı-İran arasında Kotur Bölgesi anlaşmazlığı ve Simko’nun
buraya el koyup bir otonom bölge oluşturmak istemesi, Rusya ve İngiltere’nin
kışkırtmaları olarak değerlendirebiliriz.
Simko,
bölgeye hâkim olmak için İran’a karşı
harekete geçerek Kotur’dan Beher’e kadar olan bölgeyi hâkimiyeti altına alır.
Tebriz-Urmiye yolunu kontrol altına alması üzerine İran, Simko Ağa’ya karşı
harekete geçer ve tekrar o bölgeyi Simko Ağa’dan geri alır. Simko Ağa ile İran
arasında karşılıklı çatışmalar 1930 yılına kadar sürer. İran sonunda Simko
Ağa’yı Türkiye’nin yardımıyla tasfiye ederek olayı kendi lehine sonuçlandırır.
Kaynakça
- ABRAHAMİAN, E. (2011). Modern İran Tarihi, İş bankası Yayınları, İstanbul. ATABAKİ, T. & Bruinessen, M. V. (2010). İran ve I.Dünya savaşı Büyük Güçlerin Savaş Alanı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. ATNUR, E. (2014). İsmail Ağa Simko’nun Aşireti, Ailesi ve Reisliğin İlk Yılları, Tarihte Türkler ve Kürtler Sempozyumu Bildiriler, 4.Cilt. Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara. AVERYANOV, P.İ. (2010). Osmanlı İran Rus Savaşlarında Kürtler (19.yüzyıl), Avesta Yayınları, İstanbul. BALCI, R. (2010). Osmanlının Doğu Siyaseti, Çağ Yayınları, İstanbul. BOZGEYİK, B. (1981). Bütün Cepheleri ile İran Meselesi, Yeni Asya Yayınları, İstanbul. BULUT, F. (2005). Dar Üçgende Üç İsyan, Evrensel Basın Yayın, İstanbul. CİN, B. (2007). Türkiye-İran Siyasi İlişkileri (1923-1938), IQ Kültür sanat Yayıncılık, İstanbul. ÇETİNSAYA, G.(2000) , Milli Mücadeleden Cumhuriyete Türk İran İlişkileri, Atatürk Araştırma Dergisi, Cilt. XVI,S.48, Ankara. s.773-793 GARTHWAITE, G.R. (2011). İran Tarihi, İnkılap Yayınları, İstanbul. GÜRAKAR, T. (2012). Türkiye ve İran Gelenek, Çağdaşlaşma, Devrim, Kaynak Yayınları, İstanbul. JWAİDEH, W. (1999). Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi, İletişim Yayınları, İstanbul. KARADENİZ, Y. (2016). İran’da Sömürgecilik Mücadelesi ve Kaçar Hanedanı (1795-1925). Bakış Yayınları, İstanbul. KARATAY, O. (2012). İran ile Turan, Ötüken Yayınları, İstanbul. KUTAY, N. (2002). Kürtler, Fırat Yayınları, İstanbul. LEWİS, B. (2011). Ortadoğu, Arkadaş Yayınları, Ankara. METİN, B. (2012). Birinci Dünya Savaşında İran Coğrafyasında Etnik, Dini ve Siyasi Nüfuz Mücadeleleri Berikan Yayınevi, Ankara. METİN, C. (2011). Emperyalist Çağda Modernleşme (Türk Modernleşmesi ve İran 1800-1941), Phoenix Yayınevi, Ankara. OLSON, R. (2010). Kürt Meselesi ve Türkiye-İran İlişkileri, Avesta Yayınları, İstanbul. ÖZGİRAY, A.(2000). “İngiliz Belgeleri Işığında Türk-İran Siyasi İlişkileri”(1920-1938). Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara. ÖZTÜRK, M. (2004). 16. Yüzyılda Kilis, Urfa, Adıyaman ve Çevresinde Cemaatler-Oymaklar, Fırat Üniversitesi Yayınları, Elazığ. SARIKAYA, Y. (2008). Tarihi ve Jeopolitik Boyutlarıyla İran’da Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, İstanbul. SONYEL, S.R. (1987). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt,1. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. TAPPER, R. (2004). İran’ın Sınır Boylarında Gelişmeler, İmge Kitapevi, Ankara. TOURAJ, A.& ZÜRCHER, E.J. (2012). Türkiye ve İran’da Otorite Modernleşme Atatürk ve Rıza Şah Dönemleri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. TÜRKAY, C. (2012). Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, İşaret Yayınları, İstanbul. TÜRKMAN, S. (2007). ABD, Ortadoğu ve Türkiye, Nobel Yayınları, Ankara. ULUERLER, S. (2015). Osmanlı- İran Sınır ve Aşiret (1800-1854). Sonçağ Yayınları, Ankara. WİLBER, D.N. (1972). Four Hundied Forty- Six Kings Of İran, Tahran. YALÇIN, S. (2010). Atatürk’ün Milli Dış Siyaseti, Berikan Yayınları, Ankara. YENİSEY, G. (2008). İran’da Etnopolitik Hareketler 1922-2004, Ötüken Yayınları, İstanbul. YILDIRIM, E. (2011). Türkiye ve İran İlişkileri 1918-1960,Giza Yayınları, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 4 Kasım 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 |
Cited By
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NIN ARDINDAN OSMANLI ORTADOĞUSU’NDA YENİ DÜZEN ARAYIŞLARINDAN BİR KESİT: İRAN’IN MUSUL SİYASETİ (1918-1926)
Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.30517/cihannuma.1333524
Türkiye - İran Sınır Meseleleri: 1913-1939
Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı
Seçil ÖZDEMİR
https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.771090
