Öz
Osmanlı Mali Sistemindeki Hazine-i Amire
olarak adlandırılan tek hazine sistemi; İrâd-ı Cedid Hazinesi’nin kuruluşu ile
çok hazineli ve defterdarlı sisteme dönüşmüştür. III. Selim döneminde 1793
yılında kurulan İrâd-ı Cedid Hazinesi, Malikâne, Esham ve Tımar
düzenlemelerinin ıslahını içermektedir. İrâd-ı Cedid Hazinesi, askeri giderleri
ve savaşı finanse edebilmek için oluşturulmuş bir fon niteliğinde olup kurulma
amacı gelir kaynaklarını etkin ve verimli yönetmektir. III. Selim döneminde de
Osmanlı muhasebe sisteminde devletin mali olay ve işlemlerinin kayıt altına
alınmasında merdiven yöntemine devam edilmiştir. İrâd-ı Cedid hazinesinde
muhasebe kayıtları gelir ve gider kalemleri ayrı ayrı hesaplanmakta aylık ve
yıllık olarak kayıt altına alınmıştır.
Bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı
Arşivindeki Esham defterleri kataloğu adı altında İrâd-ı Cedid Hazinesinin 1800
yılının Mayıs - Aralık dönemindeki 7 aylık gelir ve gider hesaplarını içeren
muhasebe kayıtları incelenmiştir. İrâd-ı Cedid Hazinesinin muhasebe kayıtlarına
göre; 7 aylık gelir toplamı 7512956 guruş ve
gider toplamı 2040750 guruş olmak üzere İrâd-ı Cedid Hazinesinin 7 aylık toplam
net geliri, 5481167 guruş olarak bulunmuştur.
Sonuç olarak, İrad-ı Cedid Hazinesinin kurulmasıyla devletin gelirlerinde artış
görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BEYDİLLİ, Kemal (2013), “Nizam-ı Cedid”, İ.A, Diyanet Vakfı, İstanbul, mad, c.33, s. 175-178.
- CEZAR, Yavuz (1986), Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, Alan yay, İstanbul.
- GENÇ, Mehmet (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken yay, İstanbul.
- GENÇ, Mehmet (2003), “Malikâne”, TDAV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, c.27, s. 516-518.
- GÜVEMLİ, Oktay (2012), “Türk Muhasebe Düşüncesinde Muhasebe Düzeni, Belgeler ve Defterlerin Adlarında ve Kavramlarında son iki yüzyıldaki Değişimler”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, s.122-149.
- GÜVEMLİ, Oktay ve Güvemli, Batuhan (2015), “Osmanlı Devlet Muhasebesinde Kayıt Düzeni ve Defter Sistemi”, Financial History Research Journal, s.18-42.
- KARTA, Nurullah (2014), “Sultan III. Selim Döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik Durumu ve Alınan Tedbirler”, Iğdır Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, No. 6, s. 21-50.
- KOÇ, Yunus ve Yeşil, Fatih (2012), Nizam-ı Cedid Kanunları (1791-1800), TTK Yayınları, Ankara.
- PAMUK, Şevket (2012), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, İş Bankası yay, İstanbul.
- ŞENYURT, Oya (2016), Arşiv Belgeleri Işığında III. Selim’in Askerî Alandaki Kararlarının İstanbul’da Kent Mekânının Kullanımına Etkileri, Bilig, Sayı:78, Ankara, s. 199-229.
- TABAKOĞLU, Ahmet (1985), Osmanlı Maliyesi, Dergah Yayınları, İstanbul.
- TABAKOĞLU, AHMET (2010), Türkiye İktisat Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul.
- Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri Esham Muhasebesi Defterleri Katoloğu: D-02113 0020-00-02 D-02113 0021-00-02 D-02113 0022-00-02 D-02113 0023-00-02 D-02113 0024-00-02 D-02113 0025-00-02 D-02113 0026-00-02
Öz
The only treasury system called the Treasure-i Amire in the Ottoman Financial System had turned into a very savvy and prehistoric system with the foundation of new Treasury of Irâd-ı Cedid. Irâd-ı Cedid Treasure founded in 1793 during Selim III. Period contained amendments on Malikâne (Estate), Esham (share stocks) and Tımar(manor)regulations. The purpose of establishment of İrâd-ı Cedid Treasure, which was a fund created to financially finance military expenditures and warfare, was to manage effective and efficient revenue sources. In the Ottoman accounting system, the ladder method had been continued to record the financial events and transactions of the state in the Selim III period. In this study, the accounting records of the Irâd-ı Cedid Treasure under the catalog of the Esham books in the Ottoman Archives of the Prime Ministry of Turkey are examined in detail including 7-month income and expense accounts for the period from May to December 1800. According to the accounting records of İrâd-ı Cedid Treasure; the total income was 7512956 Kurus (piastre) and the total expenses were 2040750 Kurus for this 7 month period, with the total net income of 5481167 Kurus . As a result, it has been revealed that the state’s incomes had increased with the establishment of the Irad-ı Cedit Treasure.
Anahtar Kelimeler
Ottoman Financial System Esham Books Irâd-i Cedid Accounting Records
Kaynakça
- BEYDİLLİ, Kemal (2013), “Nizam-ı Cedid”, İ.A, Diyanet Vakfı, İstanbul, mad, c.33, s. 175-178.
- CEZAR, Yavuz (1986), Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, Alan yay, İstanbul.
- GENÇ, Mehmet (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken yay, İstanbul.
- GENÇ, Mehmet (2003), “Malikâne”, TDAV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, c.27, s. 516-518.
- GÜVEMLİ, Oktay (2012), “Türk Muhasebe Düşüncesinde Muhasebe Düzeni, Belgeler ve Defterlerin Adlarında ve Kavramlarında son iki yüzyıldaki Değişimler”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, s.122-149.
- GÜVEMLİ, Oktay ve Güvemli, Batuhan (2015), “Osmanlı Devlet Muhasebesinde Kayıt Düzeni ve Defter Sistemi”, Financial History Research Journal, s.18-42.
- KARTA, Nurullah (2014), “Sultan III. Selim Döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik Durumu ve Alınan Tedbirler”, Iğdır Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, No. 6, s. 21-50.
- KOÇ, Yunus ve Yeşil, Fatih (2012), Nizam-ı Cedid Kanunları (1791-1800), TTK Yayınları, Ankara.
- PAMUK, Şevket (2012), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, İş Bankası yay, İstanbul.
- ŞENYURT, Oya (2016), Arşiv Belgeleri Işığında III. Selim’in Askerî Alandaki Kararlarının İstanbul’da Kent Mekânının Kullanımına Etkileri, Bilig, Sayı:78, Ankara, s. 199-229.
- TABAKOĞLU, Ahmet (1985), Osmanlı Maliyesi, Dergah Yayınları, İstanbul.
- TABAKOĞLU, AHMET (2010), Türkiye İktisat Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul.
- Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri Esham Muhasebesi Defterleri Katoloğu: D-02113 0020-00-02 D-02113 0021-00-02 D-02113 0022-00-02 D-02113 0023-00-02 D-02113 0024-00-02 D-02113 0025-00-02 D-02113 0026-00-02
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İşletme |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Aralık 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 |
