INTERPRETING THE MENTALITY OF FAST-FOOD EMPIRE WITH RESPECT TO RITZER'S CONCEPT OF THE “MCDONALDIZATION"
Öz
The things that we eat and drink are the signs of our identity and they change and
transform us. Food is not only a physiological need for survival but also a universal,
local, communicative, cultural, religious, class, ethnic, symbolic, ideological,
economic, moral, geographical, historical, political and social phenomenon. So
food is not a personal matter. Consequently, the fast food form we prefer changes,
affects and transforms nature, water, agriculture, land, animals, farmers, workers,
children, health, family, society and the culture. The goal of writing this article is to
question fast-food culture in terms of conscience, morality, social and politics and
to reveal what is behind this culture. Sociologically, this topic is covered through
“critical social science” approach with respect to Ritzer’s “McDonaldization”
thesis. At the end of the work, it is concluded that the McDonaldized systems have
their own advantages, attractiveness and charm, but they are certainly harmful
for the employees, children, migrants, farmers, nature, animals and agriculture,
therefore it is suggested that all the people in the world should fight in a common
way against McDonaldization.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKARÇAY, Erhan (2016), Beslencenin Sosyolojisi: Orta Sınıf(lar)ın Yeme İçme ve Eğlence Örüntüleri, Ankara, Phoenix Yayınları.
- AYTAÇ, Ömer (2005), “Modern Bürokrasiler ve Yabancılaşma Ethosu”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, Sy. 2, ss. 319-348.
- BAUMAN, Zygmunt (2013), Sosyolojik Düşünmek, Çev. Abdullah Yılmaz, 8. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- BECK, Ulrich (2014), Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru, Çev. Kâzım Özdoğan ve Bülent Doğan, 2. Baskı, İstanbul, İthaki Yayınları. (Özgün eser 1986 tarihlidir).
- BOVÉ, José ve LUNEAU, Gilles (2006), Sivil İtaatsizliğe Çağrı, Çev. Işık Ergüden, İstanbul, İletişim Yayınları. (Özgün eser 2004 tarihlidir).
- BRILLAT-SAVARIN, J. Anthelme (2016), Lezzetin Fizyolojisi: Ya Da Yüce Mutfak Üzerine Düşünceler, Çev. Heval Bucak, İstanbul, Oğlak Yayıncılık.
- CHASE, Holly (2000), “Meyhane mi McDonald’s mı? İstanbul’da Ayak Üstü Yemeğin Evrimi”, Çev. Ülkün Tansel, (Ed.) Sami Zubaida ve Richard Tapper, Ortadoğu Mutfak Kültürleri, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss. 72-84. (Özgün eser 1994 tarihlidir).
- COSER, Lewis A. (2010), Sosyolojik Düşüncenin Ustaları: Tarihsel ve Toplumsal Bağlamlarında Fikirler, Çev. Himmet Hülür, Serhat Toker ve İbrahim Mazman, Ankara, De Ki Basım Yayım.
- ÇUBUKLU, Yaşar (2004), “Yemek: Haute Cuisine’den Fast-Food’a”, (Ed.) Sinan Kılıç, Toplumsalın Sınırında Beden, İstanbul, Kanat Kitap, ss. 141-150.
- DEBORD, Guy (2010), Gösteri Toplumu ve Yorumlar, Çev. Ayşen Ekmekçi ve Okşan Taşkent, 3. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- DE-LA BOÉTIE, Étienne (2015), Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev, Çev. Ayşe Meral, İstanbul, Alfa Basım Yayım.
- EL-MESSİRİ, Abdulvahap (2010), Hamburger Medeniyeti, (Ed.) Turan Kışlakçı, İstanbul, İlimyurdu Yayıncılık.
- EMİROĞLU, Kudret (2017), Gündelik Hayatımızın Tarihi, 7. Baskı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- GREFE, Christiane (1994), Hamburger Çağı, Çev. Ogün Duman, İstanbul, İletişim Yayınları.
- KARHAN, Jale (2017), Feministlerin Derdi Ne?, İstanbul, Cinius Yayınları.
- KELLNER, Douglas (2013), Medya Gösterisi, Çev. Zeynep S. Doğruer, 2. Baskı, İstanbul, Açılımkitap.
- NEUMAN, W. Lawrence (2010), Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar I, Çev. Sedef Özge, 4. Baskı, İstanbul, Yayınodası Yayınları.
- RENNER, Jeremy, HANDFIELD, Don ve RYDER, Aaron (Yapımcı) ve HANCOCK, J. Lee (Yönetmen), (2016), The Founder [Sinema Filmi], ABD, The Weinstein Company.
- RITZER, George (2011), Küresel Dünya, Çev. Melih Pekdemir, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- RITZER, George ve STEPNISKY, Jeffery (2014), Sosyoloji Kuramları, Çev. Himmet Hülür, Ankara, De Ki Basım Yayım.
- RITZER, George (2016a), Toplumun McDonaldlaştırılması: Çağdaş Toplum Yaşamının Değişen Karakteri Üzerine Bir İnceleme, Çev. Akın Emre Pilgir, 4. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- RITZER, George (2016b), Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek: Tüketim Katedrallerindeki Süreklilik ve Değişim, Çev. Funda Payzın, 3. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- SCHLOSSER, Eric (2004), Amerikan Fast Food Kültürünün Karanlık Yüzü: Hamburger Cumhuriyeti, Çev. Hayrullah Doğan, İstanbul, Metis Yayınları. (Özgün eser 2001 tarihlidir).
- SPURLOCK, Morgan (Yapımcı) ve SPURLOCK, Morgan (Yönetmen), (2004), Super Size Me [Belgesel Film], ABD.
- TAYLAN, Ahmet (2008), “Çok Uluslu Fast-Food Restoranlarının ‘Ramazan Menüleri’ Örneğinde Küresel-Yerel Kültür Etkileşimi”, Kültür ve İletişim Dergisi, C. 1, Sy. 11, ss. 73-109. https://www.academia.edu/14435081/K%C3%BClt%C3%BCr_ve_%C4%B0leti%C5%9Fim_ 2008_11_1_ Erişim Tarihi: 08 Aralık 2017.
- URRY, John (2009), Turist Bakışı, Çev. Enis Tataroğlu ve İbrahim Yıldız, Ankara, BilgeSu Yayıncılık. (Özgün eser 2002 tarihlidir).
Öz
Yediklerimiz ve içtiklerimiz bizleri değiştirip dönüştüreceği gibi kimliğimizin
de göstergeleridir. Yemek, sadece hayatta kalmamız için gerekli olan fizyolojik
bir ihtiyaç değil aynı zamanda evrensel, yerel, iletişimsel, kültürel, dini, sınıfsal,
etnik, sembolik, ideolojik, iktisadi, ahlaki, coğrafi, tarihsel, siyasi ve toplumsal bir
olgudur. Dolayısıyla yemek kişisel bir mesele değildir. Zira tercih edilen fast-food
beslenme biçimi doğayı, suyu, tarımı, toprağı, hayvanları, çiftçileri, işçileri, çocukları,
sağlığı, aileyi, toplumu ve kültürü etkiler, değiştirir ve dönüştürür. Bu nedenle
makalenin yazılmasındaki amaç; fast-food kültürünü vicdani, ahlaki, toplumsal
ve politik açıdan sorgulamak ve bu kültürün arkasındaki gerçekliğin ne olduğunu
ortaya çıkarmaktır. Sosyolojik olarak çalışmanın konusu “eleştirel sosyal bilim”
yaklaşımıyla Ritzer’in “McDonaldlaşma” tezi üzerinden ele alınmıştır. Çalışmanın
sonunda ise McDonaldlaşmış sistemlerin avantajlarının, çekiciliğinin ve cazibelerinin
olduğunu, fakat çalışanlara, çocuklara, göçmenlere, çiftçilere, doğaya,
hayvanlara, tarıma vb. verdiği zararlar büyük olduğundan McDonaldlaşmaya
karşı dünyadaki bütün insanların ortak bir biçimde mücadele etmesi gerektiği
sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKARÇAY, Erhan (2016), Beslencenin Sosyolojisi: Orta Sınıf(lar)ın Yeme İçme ve Eğlence Örüntüleri, Ankara, Phoenix Yayınları.
- AYTAÇ, Ömer (2005), “Modern Bürokrasiler ve Yabancılaşma Ethosu”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, Sy. 2, ss. 319-348.
- BAUMAN, Zygmunt (2013), Sosyolojik Düşünmek, Çev. Abdullah Yılmaz, 8. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- BECK, Ulrich (2014), Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru, Çev. Kâzım Özdoğan ve Bülent Doğan, 2. Baskı, İstanbul, İthaki Yayınları. (Özgün eser 1986 tarihlidir).
- BOVÉ, José ve LUNEAU, Gilles (2006), Sivil İtaatsizliğe Çağrı, Çev. Işık Ergüden, İstanbul, İletişim Yayınları. (Özgün eser 2004 tarihlidir).
- BRILLAT-SAVARIN, J. Anthelme (2016), Lezzetin Fizyolojisi: Ya Da Yüce Mutfak Üzerine Düşünceler, Çev. Heval Bucak, İstanbul, Oğlak Yayıncılık.
- CHASE, Holly (2000), “Meyhane mi McDonald’s mı? İstanbul’da Ayak Üstü Yemeğin Evrimi”, Çev. Ülkün Tansel, (Ed.) Sami Zubaida ve Richard Tapper, Ortadoğu Mutfak Kültürleri, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss. 72-84. (Özgün eser 1994 tarihlidir).
- COSER, Lewis A. (2010), Sosyolojik Düşüncenin Ustaları: Tarihsel ve Toplumsal Bağlamlarında Fikirler, Çev. Himmet Hülür, Serhat Toker ve İbrahim Mazman, Ankara, De Ki Basım Yayım.
- ÇUBUKLU, Yaşar (2004), “Yemek: Haute Cuisine’den Fast-Food’a”, (Ed.) Sinan Kılıç, Toplumsalın Sınırında Beden, İstanbul, Kanat Kitap, ss. 141-150.
- DEBORD, Guy (2010), Gösteri Toplumu ve Yorumlar, Çev. Ayşen Ekmekçi ve Okşan Taşkent, 3. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- DE-LA BOÉTIE, Étienne (2015), Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev, Çev. Ayşe Meral, İstanbul, Alfa Basım Yayım.
- EL-MESSİRİ, Abdulvahap (2010), Hamburger Medeniyeti, (Ed.) Turan Kışlakçı, İstanbul, İlimyurdu Yayıncılık.
- EMİROĞLU, Kudret (2017), Gündelik Hayatımızın Tarihi, 7. Baskı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- GREFE, Christiane (1994), Hamburger Çağı, Çev. Ogün Duman, İstanbul, İletişim Yayınları.
- KARHAN, Jale (2017), Feministlerin Derdi Ne?, İstanbul, Cinius Yayınları.
- KELLNER, Douglas (2013), Medya Gösterisi, Çev. Zeynep S. Doğruer, 2. Baskı, İstanbul, Açılımkitap.
- NEUMAN, W. Lawrence (2010), Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar I, Çev. Sedef Özge, 4. Baskı, İstanbul, Yayınodası Yayınları.
- RENNER, Jeremy, HANDFIELD, Don ve RYDER, Aaron (Yapımcı) ve HANCOCK, J. Lee (Yönetmen), (2016), The Founder [Sinema Filmi], ABD, The Weinstein Company.
- RITZER, George (2011), Küresel Dünya, Çev. Melih Pekdemir, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- RITZER, George ve STEPNISKY, Jeffery (2014), Sosyoloji Kuramları, Çev. Himmet Hülür, Ankara, De Ki Basım Yayım.
- RITZER, George (2016a), Toplumun McDonaldlaştırılması: Çağdaş Toplum Yaşamının Değişen Karakteri Üzerine Bir İnceleme, Çev. Akın Emre Pilgir, 4. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- RITZER, George (2016b), Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek: Tüketim Katedrallerindeki Süreklilik ve Değişim, Çev. Funda Payzın, 3. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- SCHLOSSER, Eric (2004), Amerikan Fast Food Kültürünün Karanlık Yüzü: Hamburger Cumhuriyeti, Çev. Hayrullah Doğan, İstanbul, Metis Yayınları. (Özgün eser 2001 tarihlidir).
- SPURLOCK, Morgan (Yapımcı) ve SPURLOCK, Morgan (Yönetmen), (2004), Super Size Me [Belgesel Film], ABD.
- TAYLAN, Ahmet (2008), “Çok Uluslu Fast-Food Restoranlarının ‘Ramazan Menüleri’ Örneğinde Küresel-Yerel Kültür Etkileşimi”, Kültür ve İletişim Dergisi, C. 1, Sy. 11, ss. 73-109. https://www.academia.edu/14435081/K%C3%BClt%C3%BCr_ve_%C4%B0leti%C5%9Fim_ 2008_11_1_ Erişim Tarihi: 08 Aralık 2017.
- URRY, John (2009), Turist Bakışı, Çev. Enis Tataroğlu ve İbrahim Yıldız, Ankara, BilgeSu Yayıncılık. (Özgün eser 2002 tarihlidir).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sosyoloji |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ekim 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 |
