1859 YILINDAKİ ŞAMAHI VE ERZURUM DEPREMLERİ HAKKINDA RUSYA BİLİMLER AKADEMİSİ ÜYESİ HERMANN VON ABICH’İN RAPORU
Öz
Karadeniz’den Hazar Denizi’ne kadar uzanan dağların adeta ortadan ikiye böldüğü Kafkasya, 18. Yüzyıldan itibaren Rusya’nın genişleme alanlarından birisi olmuştur. Takip eden yüzyılda Za-Kafkasya olarak adlandırılan Güney Kafkasya bölgesi de dahil olmak üzere bütün bir Kafkasya’yı sadece siyasi ve askerî değil, aynı zamanda bilimsel çalışmalarla da domine etmeyi başaran Rusya, kurduğu Bilimler Akademisi bünyesindeki çalışmalarla tarih, coğrafya ve sosyoloji başta olmak üzere bir çok disiplini ilgilendiren envanter oluşturmayı başarmıştır. Üstelik bu bilimsel çalışmalar Osmanlı Devleti gibi diğer devletlerin egemenliğindeki topraklarda da yapılmıştır. 1859 yılında Şamahı’da ve Osmanlı hâkimiyetindeki Erzurum’da eş zamanlı depremlerin olması üzerine Bilimler Akademisi, uzun zamandır Kafkaslarda araştırmalar yapan Alman jeolog Abich’i bu bölgelerde sismik araştırmalar yapması için görevlendirmiştir. Abich, saha araştırmalarını akademiye Fransızca olarak sunduktan kısa bir süre sonra Rusça yayımlanan bu rapor, çalışmamızın en önemli kısmını oluşturmaktadır. Raporun, ilgili depremler hakkındaki saha araştırmalarının sonucuna geçmeden önceki giriş kısmında, jeoloji bilimine ait değerlendirmeler yapan Abich, Kafkasya bölgesinin bu bilim dalı için taşıdığı önemin üzerinde bilhassa durmuştur. Şamahı ve Erzurum depremleri hakkındaki incelemelerini ise barometre ve teknik cihazlar yardımıyla gerçekleştiren Abich, şehirlerin topografisi ve uğradığı yıkıma dair de önemli bilgiler vermiştir. Bu çalışmanın raporun tercümesinin dışındaki kısımlarında, tarafımızca her iki depreme ve sebep olduğu tahribata dair birinci el kaynaklar ışığında bir değerlendirme de yer almaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı): İ.MMS (İrade Meclis-i Mahsus), nr. 15/629. A.MKT.MHM (Sadaret, Mektubî, Mühimme Kalemi Evrakı), nr. 759/36.
- Aktı, sabrannıye kavkazkoy arheografiçeskoy komissiey (AKAK), (1904), arhiv kantselyari glavnonaçalstvuyuşevo graşdanskoyu çastyu na kavkaz, tom: XII, Tiflis.
- CH (Ceride-i Havadis), nr. 941, 942.
- DALYELL, Robert A. O. (1861-1862), “Memorandum-Earthquake of Erzerum, June 1859”, Proceedings of the Royal Geographical Society of London, Vol: VI, No: 2, pp. 62-64.
- ERGİN, Kâzım-GÜÇLÜ, Uğur-UZ, Zeki (1964), Türkiye ve Civarının Deprem Kataloğu (Milâttan sonra 11 yılından 1964 sonuna kadar), İstanbul.
- İzvestiya kavkazkovo otdela Russkovo geografiçeskovo obşestva, (1884-1885), Tom: VIII, No: 1, 1883, Tiflis, ss. 77.
- LYNCH, T.K. (1868-1869), “Letter from T.K. Lynch, Esq., F.R.G.S., on Consul Taylor’s Journey to the Source of the Euphrates”, Proceedings of the Royal Geographical Society of London, Vol: XIII, No: 3, pp. 243-244.
- MILNE, J. (1912) “Catalogue of Destructive Earthquakes”, Report of the Eightieth Meeting of the British Association for the Advancement of Science, Porstmouth:1911, August 31-September 7, London, pp. 649-740.
- ÖCAL, Nevzat (1961), 1850 Yılına Kadar I-VII İntensiteli Türkiye Zelzeleleri Kataloğu, İstanbul.
- ÖNGÖR, Sami (1954) ,Coğrafi Keşifler ve Tetkik Seyahatleri Tarihi, İstanbul, Maarif Basımevi.
- The Friend A Religious and Literary Journal, (1860), Vol: XXXIII, No: 25, Seventh-Day, Second Month 25, pp. 194.
- TOZLU, Selahattin (2001), “Erzurum Tarihinde Depremler”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, 22-23 Mayıs 2000, İstanbul, ss. 93-117.
- Zapiski kavkazkavo atdela imparatorskavo ruskavo geografiçeskavo obşestva (1862), Knijka v izdannaya pod redaksieyu A.T. Filadelfina i L.P. Zagurskavo, Tiflis.
- http://www.timeanddate.com/calendar/custom.html?year=1859&country=9&cols=3&df=1&hol=12706623;
- http://tureng.com/search/pentecost Erişim tarihi: 4 Mart 2020
- https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_biography/191/%D0%90%D0%B1%D0%B8%D1%85 Erişim tarihi: 5 Mart 2020
THE REPORT OF HERMANN VON ABICH, MEMBER OF RUSSIAN ACADEMY OF SCIENCES, ABOUT THE SHAMAKHI AND THE ERZURUM EARTHQUAKES IN 1859
Öz
The Caucasus, where the mountains extending from the Black Sea to the
Caspian Sea, is almost divided into two parts, has been one of the expansion
areas of Russia since the 18th century. Russia, which managed to dominate the
entire Caucasus, including the South Caucasus region, which was called Za-
Caucasia in the following century, not only politically and militarily, but also
through scientific studies with the studies it has established within the Academy
of Sciences, it has managed to create an inventory that concerns many
disciplines, especially history, geography and sociology. Moreover, these
scientific studies were carried out in the territory of other states, such as the
Ottoman State. In 1859, upon the simultaneous earthquakes in Shamakhy and
Ottoman-dominated Erzurum, the Academy of Sciences commissioned the
German geologist Abich, who has been conducting research in the Caucasus, to
conduct seismic surveys in these regions. This report, which was published in
Russian shortly after presenting her field research to the academy in French,
constitutes the most important part of our study. In the introduction part of the
report before the conclusion of the field researches on the related earthquakes,
Abich, who made evaluations about geology, emphasized the importance of the
Caucasus region for this branch of science. Abich, who carried out his
investigations on the Shamakhy and Erzurum earthquakes with the help of
barometers and technical devices, also gave important information about the
topography of the cities and the destruction they suffered. In the sections of this
study other than the translation of the report, there is also an evaluation by us in
the light of first hand sources regarding both earthquakes and the destruction
caused by it.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı): İ.MMS (İrade Meclis-i Mahsus), nr. 15/629. A.MKT.MHM (Sadaret, Mektubî, Mühimme Kalemi Evrakı), nr. 759/36.
- Aktı, sabrannıye kavkazkoy arheografiçeskoy komissiey (AKAK), (1904), arhiv kantselyari glavnonaçalstvuyuşevo graşdanskoyu çastyu na kavkaz, tom: XII, Tiflis.
- CH (Ceride-i Havadis), nr. 941, 942.
- DALYELL, Robert A. O. (1861-1862), “Memorandum-Earthquake of Erzerum, June 1859”, Proceedings of the Royal Geographical Society of London, Vol: VI, No: 2, pp. 62-64.
- ERGİN, Kâzım-GÜÇLÜ, Uğur-UZ, Zeki (1964), Türkiye ve Civarının Deprem Kataloğu (Milâttan sonra 11 yılından 1964 sonuna kadar), İstanbul.
- İzvestiya kavkazkovo otdela Russkovo geografiçeskovo obşestva, (1884-1885), Tom: VIII, No: 1, 1883, Tiflis, ss. 77.
- LYNCH, T.K. (1868-1869), “Letter from T.K. Lynch, Esq., F.R.G.S., on Consul Taylor’s Journey to the Source of the Euphrates”, Proceedings of the Royal Geographical Society of London, Vol: XIII, No: 3, pp. 243-244.
- MILNE, J. (1912) “Catalogue of Destructive Earthquakes”, Report of the Eightieth Meeting of the British Association for the Advancement of Science, Porstmouth:1911, August 31-September 7, London, pp. 649-740.
- ÖCAL, Nevzat (1961), 1850 Yılına Kadar I-VII İntensiteli Türkiye Zelzeleleri Kataloğu, İstanbul.
- ÖNGÖR, Sami (1954) ,Coğrafi Keşifler ve Tetkik Seyahatleri Tarihi, İstanbul, Maarif Basımevi.
- The Friend A Religious and Literary Journal, (1860), Vol: XXXIII, No: 25, Seventh-Day, Second Month 25, pp. 194.
- TOZLU, Selahattin (2001), “Erzurum Tarihinde Depremler”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, 22-23 Mayıs 2000, İstanbul, ss. 93-117.
- Zapiski kavkazkavo atdela imparatorskavo ruskavo geografiçeskavo obşestva (1862), Knijka v izdannaya pod redaksieyu A.T. Filadelfina i L.P. Zagurskavo, Tiflis.
- http://www.timeanddate.com/calendar/custom.html?year=1859&country=9&cols=3&df=1&hol=12706623;
- http://tureng.com/search/pentecost Erişim tarihi: 4 Mart 2020
- https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_biography/191/%D0%90%D0%B1%D0%B8%D1%85 Erişim tarihi: 5 Mart 2020
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Ekim 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |
Cited By
1901 Erzurum Depremi ve Afet Yönetimi
Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.21021/osmed.1260717
