FRANSIZ İHTİLALİ İLE DEĞİŞEN AVRUPA DÜZENİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN UYGULAMAYA ÇALIŞTIĞI DENGE SİYASETİ VE SONUÇLARI (1795-1801)
Öz
XVIII. yüzyılın son yirmi yılında Avrupa’da yaşanan gelişmeler, bütün dünyayı etkileyen sonuçlar doğurmuştur. Özellikle Fransız İhtilali’nden sonra başlayan Koalisyon Savaşları, Avrupa’yı ciddi anlamda etkilerken, Osmanlı Devleti bu savaşların dışında kalmaya çalışmıştır. Osmanlı yönetimi, ilk zamanlarda meydana gelen bu hadiseleri Avrupa’ya has bir durum olarak görmüştür. Ancak 1795’ten itibaren Fransa’nın bu savaşlarda üstünlüğünü ortaya koyması ve 1797 yılında Campo Formia Antlaşması ile Adriyatik Kıyılarına yerleşmesi, Osmanlı açısından Fransız tehdidinin boyutunu arttırmıştır. Bunun akabinde de 1798’de Napolyon komutasındaki bir Fransız donanması, Mısır’ı işgal etmiştir. Art arda gelen bu hadiseler askeri, siyasi ve diplomasi yönlerinden Osmanlı Devleti’nin bazı adımlar atmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu çerçevede III. Selim’in başlattığı Nizam-ı Cedid hareketi bağlamında pek çok alanda yenilikler yapılırken, diplomasi açısından da önemli adımlar atılmıştır. Çok hızlı değişen gelişmeler karşısında Osmanlı Devleti mevcut gücüyle Fransa ile başa çıkamayacağını bildiğinden, denge siyaseti ekseninde, düşmana düşman olan devletlerle ittifaklar kurulmasını kararlaştırmıştır. Buna bağlı olarak da Fransa’ya karşı İngiltere ve Rusya ile ittifaklar yapılmıştır. Osmanlı yönetimi bu ittifaklara dayalı oluşturmaya çalıştığı denge siyasetiyle, Mısır’ı Fransız işgalinden kurtarmak istemiştir. Ancak Batılı devletlerin her alanda gelişmişlikleri ve diplomasi noktasında çıkara dayalı farklı hareket planları o kadar değişken olmuştur ki, uygulanmak istenen denge siyasetinin Osmanlı’nın zannettiği gibi kolay olmayacağı da anlaşılmıştır. Birkaç yıllık bir zaman diliminde bile Osmanlı’nın müttefik zannettiği İngiltere ve Rusya’nın daimî dost olmayacağı görülmüştür. Nitekim dost-düşman kategorilerinin değiştiği bir siyaset düzleminde, Osmanlı’nın denge siyasetinin sıkıntıları da belli olmuştur. Bu çalışmamızda Fransız İhtilali ile başlayan süreçte bilhassa 1795-1801 yılları arasında Osmanlı Devleti’nin uygulamaya çalıştığı denge siyaseti, kurulan ittifaklar, değişen dengeler ve bunların sonuçları ele alınmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed Vâsıf Efendi (2017), Mehâsinü’l-Âsâr ve Haka’iku’l-Ahbâr (Osmanlı Tarihi 1209-1219/1794-1805), Neşre Hazırlayan, Hüseyin Sarıkaya, 1. Baskı, İstanbul, Çamlıca Yayınları.
- Ahmed Cevdet Paşa (1309), Tarih-i Cevdet, C. VI-VII, Tertib-i Cedid, Matbaa-i Osmanî, Dersa’âdet.
- AKSUN, Ziya Nur (1994), Osmanlı Tarihi, C. III, 1. Baskı, İstanbul, Ötüken Yayınları.
- ARMAOĞLU, Fahir (1997), 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), İstanbul, TTK.
- BAYLY, Christopher Alan (2018), Modern Dünya’nın Doğuşu, 2. Baskı, Çeviren, M. Nevâ Şellâki, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- BEYDİLLİ, Kemal (1999), “Dış Politika ve Siyasi Ahlak”, İlmi Araştırmalar 7, İstanbul, s. 47-56.
- ÇOLAK, Kâmil (2008), “Mısır’ın Fransızlar Tarafından İşgali ve Tahliyesi (1798-1801)”, SAÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2008-II, s. 141-183.
- DAVIES, Norman (2018), Avrupa Tarihi, Çev. Editörü, Mehmet Ali Kılıçbay, 2. Baskı, İstanbul, İmge Kitabevi.
- ESMER, A. Şükrü (1944), Siyasi Tarih, İstanbul, Maarif Matbaası.
- KARAL, Enver Ziya (1938), Fransa- Mısır ve Osmanlı İmparatorluğu (1797-1802), İstanbul Üniversitesi Yayınları-63.
- KARAL, Enver Ziya (1995), Osmanlı Tarihi, C. V, 7. Baskı, Ankara, TTK.
- KURAT, Akdes Nimet (2011), Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri 1798-1919), Ankara, TTK.
- ÖZKAN, Selim Hilmi (2017), Osmanlı Devleti ve Diplomasi, İstanbul, İdeal Kültür Yayıncılık.
- SANDER, Oral (1997), Siyasi Tarih -İlkçağlardan 1918’e-, 5. Baskı, İstanbul, İmge Kitabevi.
- SEIGNOBOS, Charles (1960), Avrupa Milletlerinin Mukayeseli Tarihi, Çev. Semih Tiryakioğlu, İstanbul, Varlık Yayınları.
- SERTOĞLU, Midhat (2011), Mufassal Osmanlı Tarihi, C. V, Ankara, TTK.
- SHAW, Stanford J. (2008), Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim, Çeviren, Hür Güldü, İstanbul, Kapı Yayınları.
- SOYSAL, İsmail (1999), Fransız İhtilali ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara, TTK.
- UÇAROL, Rifat (2008), Siyasi Tarih (1789-2001), 7. Baskı, İstanbul, Der Yayınları.
- ULUERLER, Sıtkı (2009), XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri (1774-1848), Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
- YALÇINKAYA, Mehmet Alaaddin (2008), “Osmanlı Devleti’nin Batı Politikası -Küçük Kaynarca’dan Tanzimat’a- (1774-1839), Türk Dış Politikası Osmanlı Dönemi, C. II, Editör Mustafa Bıyıklı, İstanbul, Gökkubbe Yayınları.
THE EQUILIBRIUM POLOCIES IMPLEMENTED BY THE OTTOMAN STATE IN THE EUROPEAN ORDER THAT WAS ALTERED BY THE FRENCH REVOLUTION AND ITS CONSEQUENCES (1795-1801)
Öz
The developments in Europe during the last two decades of the 18th
century led to worldwide consequences. Post-French Revolution Coalition Wars
seriously affected Europe, while the Ottoman Empire attempted to remain neutral
during these wars. The Ottoman State considered the early conflict as a
development peculiar to Europe. However, the French success in the war after
1795 and annexation of the Adriatic Coast to France by the Campo Formia Treaty
in 1797 increased the French threat to the Ottoman Empire. Subsequently, in
1798, a French navy under the command of Napoleon invaded Egypt. These
successive developments forced the Ottoman State to take certain military,
political and diplomatic steps. Thus, several reforms were implemented by Selim
III within the context of the “New Order” in several areas, and important
diplomatic steps were taken. As the Ottomans knew that the current state of the
empire was no match for France, the administration decided to form alliances
with the enemies of the current enemy to balance the powers based on equilibrium
policies due to the above-mentioned rapid developments. Accordingly, alliances
were formed with the UK and Russia against France. The Ottoman administration
desired to save Egypt from the French occupation with the equilibrium policies it
tried to implement with these alliances. However, due to the development levels
of the Western nations, their various diplomatic action plans based on selfinterest
were so variable that the implementation of equilibrium policies would
not be as easy as Ottomans predicted. In a period of a few years, it was observed
that the UK and Russia, which the Ottomans believed to be allies, would not be
permanent partners. The problems associated with the Ottoman equilibrium
policies were evident in the political sphere where the alliances changed
frequently. The present study aimed to tackle the Ottoman equilibrium policies, alliances, changes in the balance of powers and their consequences during the
post-French Revolution period, especially between 1795 and 1801.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed Vâsıf Efendi (2017), Mehâsinü’l-Âsâr ve Haka’iku’l-Ahbâr (Osmanlı Tarihi 1209-1219/1794-1805), Neşre Hazırlayan, Hüseyin Sarıkaya, 1. Baskı, İstanbul, Çamlıca Yayınları.
- Ahmed Cevdet Paşa (1309), Tarih-i Cevdet, C. VI-VII, Tertib-i Cedid, Matbaa-i Osmanî, Dersa’âdet.
- AKSUN, Ziya Nur (1994), Osmanlı Tarihi, C. III, 1. Baskı, İstanbul, Ötüken Yayınları.
- ARMAOĞLU, Fahir (1997), 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), İstanbul, TTK.
- BAYLY, Christopher Alan (2018), Modern Dünya’nın Doğuşu, 2. Baskı, Çeviren, M. Nevâ Şellâki, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
- BEYDİLLİ, Kemal (1999), “Dış Politika ve Siyasi Ahlak”, İlmi Araştırmalar 7, İstanbul, s. 47-56.
- ÇOLAK, Kâmil (2008), “Mısır’ın Fransızlar Tarafından İşgali ve Tahliyesi (1798-1801)”, SAÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2008-II, s. 141-183.
- DAVIES, Norman (2018), Avrupa Tarihi, Çev. Editörü, Mehmet Ali Kılıçbay, 2. Baskı, İstanbul, İmge Kitabevi.
- ESMER, A. Şükrü (1944), Siyasi Tarih, İstanbul, Maarif Matbaası.
- KARAL, Enver Ziya (1938), Fransa- Mısır ve Osmanlı İmparatorluğu (1797-1802), İstanbul Üniversitesi Yayınları-63.
- KARAL, Enver Ziya (1995), Osmanlı Tarihi, C. V, 7. Baskı, Ankara, TTK.
- KURAT, Akdes Nimet (2011), Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri 1798-1919), Ankara, TTK.
- ÖZKAN, Selim Hilmi (2017), Osmanlı Devleti ve Diplomasi, İstanbul, İdeal Kültür Yayıncılık.
- SANDER, Oral (1997), Siyasi Tarih -İlkçağlardan 1918’e-, 5. Baskı, İstanbul, İmge Kitabevi.
- SEIGNOBOS, Charles (1960), Avrupa Milletlerinin Mukayeseli Tarihi, Çev. Semih Tiryakioğlu, İstanbul, Varlık Yayınları.
- SERTOĞLU, Midhat (2011), Mufassal Osmanlı Tarihi, C. V, Ankara, TTK.
- SHAW, Stanford J. (2008), Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim, Çeviren, Hür Güldü, İstanbul, Kapı Yayınları.
- SOYSAL, İsmail (1999), Fransız İhtilali ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara, TTK.
- UÇAROL, Rifat (2008), Siyasi Tarih (1789-2001), 7. Baskı, İstanbul, Der Yayınları.
- ULUERLER, Sıtkı (2009), XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri (1774-1848), Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
- YALÇINKAYA, Mehmet Alaaddin (2008), “Osmanlı Devleti’nin Batı Politikası -Küçük Kaynarca’dan Tanzimat’a- (1774-1839), Türk Dış Politikası Osmanlı Dönemi, C. II, Editör Mustafa Bıyıklı, İstanbul, Gökkubbe Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Ekim 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |
Cited By
FRANSA İLE RUSYA ARASINDA İMZALANAN TİLSİT ANTLAŞMASI’NIN (1807) OSMANLI DEVLETİ’NİN DIŞ POLİTİKASINA ETKİLERİ
Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
https://doi.org/10.29029/busbed.1074233
