Öz
Osmanlı Devleti döneminde şair ve yazarların, yeteneklerini ortaya
koymak konusunda yaptıkları ameliyelerden biri, çeşitli vesilelerle kaleme
aldıkları eserleri, başta padişah olmak üzere, devrin idarecilerine takdim etmek
olmuştur. Nitekim yeni hükümdarın tahta çıkması, cülûsiye metinlerinin telifinde
ve yazılan bir eserin takdiminde önemli bir fırsattır. Bu bağlamda kaleme alınan
cülûsiye metinlerinde, yeni devlet başkanını tebrik etme, cülûs bahşişi alma,
şairlik yeteneğinin keşfedilmesini sağlama ve mansıp elde etme gibi düşünceler
hâkimdir.
Bu çalışmada Kerküklü Şeyh Muhammed Salih Efendi’nin (öl.1302/1884)
Sultan Abdülaziz’in tahta çıkışı hasebiyle yazdığı cülûsiye kasidesi incelenmiştir.
Şairin hayatı ve cülûsiye türü hakkında bilgi verildikten sonra Şeyh Muhammed
Salih Efendi’nin Osmanlı Devlet Arşivinde kayıtlı olan cülûsiye kasidesinin
transkripsiyonlu metni (çeviri metin) yazılmış, dil içi çevirisi yapılmış; metin, şekil
ve anlam bakımından incelenmiştir. Böylece tespit edilen yeni bir manzum
cülûsiye incelenerek hakkında yeterince çalışma yapılmamış olan cülûsiye türü
literatürüne katkı sağlanmak istenmiştir. Tek şiiri tespit edilmiş olsa da kayıtlara
göre Türkçe, Arapça ve Farsça şiir yazma kabiliyetine sahip olan Şeyh
Muhammed Salih Efendi bir divan şairi olarak ilim âlemine tanıtılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Cülûsiye, Şeyh Muhammed Salih Efendi, Sultan Abdülaziz, Kerkük, Kaside tahlil
Kaynakça
- ALİKILIÇ, Dündar (2002), XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifâtı ve Törenleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi).
- AKKUŞ, Metin (2007), Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebî Türler ve Tarzlar, Erzurum, Fenomen Yayıncılık.
- CANIM, Rıdvan (2016), Divan Edebiyatında Türler, Ankara, Grafiker Yayınları. ÇAKIR, Mustafa Sefa (2019), “Dönemin Kadın Şairlerinden Sultan İkinci Abdülhamid’e Cülûsiyyeler”, SUTAD, S. 46, s. 75-95. DEVELLİOĞLU, Ferit (1996), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları.
- İPEKTEN, Haluk (1997), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul, Dergah Yayınları.
- ÖZCAN, Abdülkadir (1993), “Cülûs”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, s.108-114, İstanbul, TDV Yayınları.
- ÖZER, Fatih (2017), “16. Yüzyıl Türk Edebiyatı’nda Manzum Cülûsiyyeler”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, C. 1, S. 1, s. 1-14.
- KAYAOKAY, İlyas (2020), “Üsküdarlı Hakkı’nın Devlet Arşivlerinde Kayıtlı Sultan Abdülaziz Cülûsiyesi”, Kalemname, C. 5, S. 9, 167-181.
- KÜÇÜK, Cevdet (1988), “Abdülaziz”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 1, s.179-185, İstanbul, TDV Yayınları.
- Molla Abdulkerim Müderris (2010), Ulemâ-i Bınemaley Zânîyârân (Ulema Aileleri), Tahran, Ana Yayınları.
- ÖZEROL, Nazmi vd. (2017), Sorularla Klasik Türk Edebiyatı, Ed. Özer Şenödeyici, İstanbul, Kesit Yayınları.
- SELÇUK, Bahir (2016), “Edebî Türler ve Tarzlar”, Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu, Ed. Özer Şenödeyici, s. 68-158, İstanbul, Kesit Yayıncılık.
- TUĞLUK, İbrahim Halil (2010), “Divan Şiiri’nde Manzum Tebrik-Nâmeler”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 41-68.
- VURAL, Hamza Semih (2019), “Sultan II. Abdülhamid’in Cülûsu”, Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 2, s. 124-133.
- YILDIZ, Enes (2020), “Sultan III. Mustafa’ya Sunulan Cülûsiyyeleri İçeren Bir Mecmua”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, S. 12, s. 131-153.
- YILDIRIM, Ali (2006), Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nâmeler, Ankara, Akçağ Yayınları.
- YILMAZ, Ozan vd. (2018), “Nazım Şekilleri”, Klasik Türk Edebiyatı Temel Bilgiler, İstanbul, Kesit Yayınları.
- https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%A7
- 1. A_}MKT_UM___00529_00025_001_001 2. A_}MKT_UM___00550_00049_001_001 3. A.}MKT.UM.00510.00062.001 4. I_DH_00494_033555_002_001
- 5.I_DH_00494_033555_003_001 6. İ.DH.494/33555
Öz
One of the process by poets and writers to reveal their talents in the
Ottoman Empire Era is to present their works on various occasions to the
sovereigns. The ascension of the new rulers to the throne is a significant
opportunity to presentat texts and works. Based on writing of the Cülûsiye texts
lie thoughts such as congratulating the new sovereign, receiving cülusiye tip and
being promoted to a higher rank following their poetry talent.
In this study, the cülusiye ode by Sheikh Muhammed Salih Efendi (d.
1302/1884) by virtue of Sultan Abdülaziz's ascension to the throne has been
examined. After providing information about life of the poet and cülusiye genre,
the transcribed text (translation text) by Sheikh Muhammed Salih Efendi's
culûsiye recorded in the Ottoman State Archive has been written and examined in
terms of text, shape and meaning. In this regard, by looking through a new verse
discovered, it is aimed to contribute to the cülûs literature which has not been
studied in detail. Even if his only one poem has been identified, Sheikh
Muhammed Salih Efendi, having the ability to write Turkish, Arabic and Persian
poetry, has been introduced to the world of literature as a divan poet.
Anahtar Kelimeler
Cülusiye Sultan Abdülaziz Sheikh Muhammed Salih Efendi Qaside (Ode) Commentary.
Kaynakça
- ALİKILIÇ, Dündar (2002), XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifâtı ve Törenleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi).
- AKKUŞ, Metin (2007), Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebî Türler ve Tarzlar, Erzurum, Fenomen Yayıncılık.
- CANIM, Rıdvan (2016), Divan Edebiyatında Türler, Ankara, Grafiker Yayınları. ÇAKIR, Mustafa Sefa (2019), “Dönemin Kadın Şairlerinden Sultan İkinci Abdülhamid’e Cülûsiyyeler”, SUTAD, S. 46, s. 75-95. DEVELLİOĞLU, Ferit (1996), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları.
- İPEKTEN, Haluk (1997), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul, Dergah Yayınları.
- ÖZCAN, Abdülkadir (1993), “Cülûs”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, s.108-114, İstanbul, TDV Yayınları.
- ÖZER, Fatih (2017), “16. Yüzyıl Türk Edebiyatı’nda Manzum Cülûsiyyeler”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, C. 1, S. 1, s. 1-14.
- KAYAOKAY, İlyas (2020), “Üsküdarlı Hakkı’nın Devlet Arşivlerinde Kayıtlı Sultan Abdülaziz Cülûsiyesi”, Kalemname, C. 5, S. 9, 167-181.
- KÜÇÜK, Cevdet (1988), “Abdülaziz”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 1, s.179-185, İstanbul, TDV Yayınları.
- Molla Abdulkerim Müderris (2010), Ulemâ-i Bınemaley Zânîyârân (Ulema Aileleri), Tahran, Ana Yayınları.
- ÖZEROL, Nazmi vd. (2017), Sorularla Klasik Türk Edebiyatı, Ed. Özer Şenödeyici, İstanbul, Kesit Yayınları.
- SELÇUK, Bahir (2016), “Edebî Türler ve Tarzlar”, Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu, Ed. Özer Şenödeyici, s. 68-158, İstanbul, Kesit Yayıncılık.
- TUĞLUK, İbrahim Halil (2010), “Divan Şiiri’nde Manzum Tebrik-Nâmeler”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 41-68.
- VURAL, Hamza Semih (2019), “Sultan II. Abdülhamid’in Cülûsu”, Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 2, s. 124-133.
- YILDIZ, Enes (2020), “Sultan III. Mustafa’ya Sunulan Cülûsiyyeleri İçeren Bir Mecmua”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, S. 12, s. 131-153.
- YILDIRIM, Ali (2006), Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nâmeler, Ankara, Akçağ Yayınları.
- YILMAZ, Ozan vd. (2018), “Nazım Şekilleri”, Klasik Türk Edebiyatı Temel Bilgiler, İstanbul, Kesit Yayınları.
- https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%A7
- 1. A_}MKT_UM___00529_00025_001_001 2. A_}MKT_UM___00550_00049_001_001 3. A.}MKT.UM.00510.00062.001 4. I_DH_00494_033555_002_001
- 5.I_DH_00494_033555_003_001 6. İ.DH.494/33555
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Nisan 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |
Cited By
SÜLEYMÂNİYELİ ABDURRAHMAN LÂMİʿ EFENDİ’NİN MİDHAT PAŞA’YA YAZDIĞI MÜLEMMA KASİDESİ
Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature
https://doi.org/10.20322/littera.1035838
