Öz
Language researchers generally name the literary language used primarily on Anatolian geography between the 13th and 15th centuries as Old Anatolian Turkish. Many works were written during this period when the Turkish spoken in Turkey emerged. One of them is the Mahabbetnâme, the religious-mystical work of Yusuf Hakîkî Baba.
Yusuf Hakiki is a Sufi poet and writer who lived in Aksaray in the 15th century. Mahabbetnâme is a work that appears with its unique aspects besides the skilful handling of religious-mystical subjects and the features appropriate for the general grammatical structure of the period. In this study, the work was examined in terms of grammar features with a descriptive method and the grammatical rules of the work were tried to be revealed with examples and paid attention to its similarities and differences with the Turkish spoken in Turkey at present.
Many works naturally have the characteristics of the period in which they were written. For this reason, although having similarities with other works of the period, each work has its specific characteristics. Mahabbetnâme is a work that has the features of its period and itself as well.
This study examined Yusuf Hakîkî Baba's Mahabbetnâme in terms of sound and morphology, and the aspects of the work fit the characteristics of the period, and the different aspects of the work were tried to be revealed.
Anahtar Kelimeler
Yusuf Hakîkî Baba Mahabbetnâme Phonetics Morphology Old Anatolian Turkish.
Kaynakça
- ALYILMAZ, Cengiz (1999), “Zamir N’si Eski Bir İyelik Ekinin Kalıntısı Olabilir Mi?”, Türk Gramerinin Sorunları II, ss. 403-415, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ARAT, Reşit Rahmetî (2006), Atabetü’l-Hakayık, 3. Baskı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- BULAK, Şahap (2017), Karşılaştırmalı Tarihî Türk Yazı Dilleri Grameri, İstanbul, Kesit Yayınları.
- BURAN, Ahmet (1996), Anadolu Ağızlarında İsim Çekim Ekleri, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- CANPOLAT, Mustafa (1992), “Eski Anadolu Türkçesindeki Belirtme Durumu (Accusativus) Ekinin Kökeni Üzerine” , Türkoloji Dergisi, X. Cilt, Ankara, ss. 9-13.
- CEMİLOĞLU, İsmet (2001), Dede Korkut Hikâyeleri Üzerine Söz Dizimi Bakımından Bir İnceleme, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ÇAĞATAY, Saadet (1943), Uygurca ve Eski Osmanlıcada Vasıta Hali +n, DTCF Dergisi, I/3, Ankara, ss. 93-107.
- ÇAVUŞOĞLU, Ali. (2013), Muhabbetname Yusuf Hakiki Baba, 2. Baskı, Ankara, Erek Matbaası.
- DEMİR, Nurettin ve Yılmaz, Emine (2009), Türk Dili El Kitabı, 4. Baskı, Ankara, Ankara, Grafiker Yayınları.
- DEVELİ, Hayati (1995), Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- DOĞRU, Ayten (2014), “Yusuf–ı Hakiki Baba'nın Hayatı ve Tasavvufi Görüşleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
- ERCİLASUN, Ahmet Bican (1995), Yükseköğretim Öğrencileri İçin Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, Yükseköğretim Kurulu Matbaası, Ankara.
- ERGİN, Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, 21. Baskı, İstanbul.
- GRÖNBECH, Kaare (1995), Türkçenin Yapısı Çev. Mehmet Akalın, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- GÜLSEVİN, Gürer (1990), “Eski Anadolu (Türkiye) Türkçesinde 3. Kişi İyelik Ekinin Özel Kullanılışı”, Türk Dili, sayı 466 (Ekim), Ankara, ss. 187-190.
- GÜLSEVİN, Gürer (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (1995), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- SERTKAYA, Osman Fikri (1989), “Bolsungıl tep tediler”, Uluslararası Türk Dili Kongresi 1988, Ankara, ss. 135-142.
- ŞAHİN, Hatice (2009), Eski Anadolu Türkçesi, 2. Baskı, Ankara, Akçağ Yayınları.
- TEKİN, Şinasi (1992), “Eski Türkçe”, Türk Dünyası El Kitabı, 2.C., Ankara, ss. 69-120.
- TEKİN, Talat (1954), “-ısar Ekinin Türeyişi (On the Origin of the Suffix -ısar)", Türk Dili, C. 3, Sayı 32:, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, ss.453-455.
- TEKİN, Talat (1983), “Üçüncü Kişi İyelik Eki Üzerine”, Genel Dilbilim Dergisi, 2. C., sayı 7-8, Ankara, ss.10-17.
- TEKİN, Talat (2000), “Türkçede Kaynaştırma Sesleri”, XII. Dilbilim Kurultay Bildirileri, İstanbul, ss. 109-112.
- TİMURTAŞ, Faruk Kadri (2005), Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul.
- TUNA, Osman.Nedim (1986), Türk Dilbilgisi (Fonetik,Morfoloji), Malatya.
- VON GABAİN, Annemarie (1995), Eski Türkçenin Grameri, Çev. Mehmet Akalın, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- YELTEN, Muhammet (2019), Eski Anadolu Türkçesi (Dil Bilgisi ve Metinler), İstanbul, Hiperyayın.
Öz
Dil araştırmacıları 13-15. yüzyıllar arasında çoğunlukla Anadolu coğrafyasında kullanılan edebi dile genel olarak Eski Anadolu Türkçesi (EAT) adını veriyorlar. Bugünkü Türkiye Türkçesinin kuruluş evresi olan bu dönemde pek çok eser yazılmıştır. Bunlardan biri de Yusuf Hakîkî Baba’nın dinî-tasavvufî eseri Mahabbetnâme’dir.
Yusuf Hakîkî 15. yüzyılda Aksaray’da yaşamış bir mutasavvıf şair ve yazardır. Mahabbetnâme de dinî-tasavvufi konuların ustalıkla işlenmesi ve dönemin genel gramer yapısına uygun özellikler göstermesi yanında kendine özgü yönleri ile dikkat çeken bir eserdir. Bu çalışmada eser, tasvirî bir yöntemle dil bilgisi özellikleri bakımından incelenmiş, örneklerle eserin gramer kuralları ortaya konmaya çalışılmış, yer yer bugünkü Türkiye Türkçesi ile benzeşen ve ayrılan yönlerine dikkat çekilmiştir.
Pek çok eser -doğal olarak- çoğunlukla yazıldığı dönemin özelliklerini taşır. Bu sebeple dönemindeki diğer eserlerle benzerlik göstermekle birlikte her eserin -az veya çok- kendine has yönleri de yok değildir. Mahabbetnâme de hem dönemin özelliklerini hem de kendine özgü özellikleri bünyesinde barındıran bir eserdir.
Bu çalışmada Yusuf Hakîkî Baba’nın Mahabbetnâme adlı eseri ses ve şekil bilgisi bakımından incelenmiş, eserin dönemin özelliklerine uyan yanları ile farklılaşan yanları ortaya konmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Yusuf Hakiki Baba Muhabbetname Ses bilgisi Şekil bilgisi Eski Anadolu Türkçesi.
Kaynakça
- ALYILMAZ, Cengiz (1999), “Zamir N’si Eski Bir İyelik Ekinin Kalıntısı Olabilir Mi?”, Türk Gramerinin Sorunları II, ss. 403-415, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ARAT, Reşit Rahmetî (2006), Atabetü’l-Hakayık, 3. Baskı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- BULAK, Şahap (2017), Karşılaştırmalı Tarihî Türk Yazı Dilleri Grameri, İstanbul, Kesit Yayınları.
- BURAN, Ahmet (1996), Anadolu Ağızlarında İsim Çekim Ekleri, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- CANPOLAT, Mustafa (1992), “Eski Anadolu Türkçesindeki Belirtme Durumu (Accusativus) Ekinin Kökeni Üzerine” , Türkoloji Dergisi, X. Cilt, Ankara, ss. 9-13.
- CEMİLOĞLU, İsmet (2001), Dede Korkut Hikâyeleri Üzerine Söz Dizimi Bakımından Bir İnceleme, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ÇAĞATAY, Saadet (1943), Uygurca ve Eski Osmanlıcada Vasıta Hali +n, DTCF Dergisi, I/3, Ankara, ss. 93-107.
- ÇAVUŞOĞLU, Ali. (2013), Muhabbetname Yusuf Hakiki Baba, 2. Baskı, Ankara, Erek Matbaası.
- DEMİR, Nurettin ve Yılmaz, Emine (2009), Türk Dili El Kitabı, 4. Baskı, Ankara, Ankara, Grafiker Yayınları.
- DEVELİ, Hayati (1995), Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- DOĞRU, Ayten (2014), “Yusuf–ı Hakiki Baba'nın Hayatı ve Tasavvufi Görüşleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
- ERCİLASUN, Ahmet Bican (1995), Yükseköğretim Öğrencileri İçin Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, Yükseköğretim Kurulu Matbaası, Ankara.
- ERGİN, Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, 21. Baskı, İstanbul.
- GRÖNBECH, Kaare (1995), Türkçenin Yapısı Çev. Mehmet Akalın, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- GÜLSEVİN, Gürer (1990), “Eski Anadolu (Türkiye) Türkçesinde 3. Kişi İyelik Ekinin Özel Kullanılışı”, Türk Dili, sayı 466 (Ekim), Ankara, ss. 187-190.
- GÜLSEVİN, Gürer (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (1995), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- SERTKAYA, Osman Fikri (1989), “Bolsungıl tep tediler”, Uluslararası Türk Dili Kongresi 1988, Ankara, ss. 135-142.
- ŞAHİN, Hatice (2009), Eski Anadolu Türkçesi, 2. Baskı, Ankara, Akçağ Yayınları.
- TEKİN, Şinasi (1992), “Eski Türkçe”, Türk Dünyası El Kitabı, 2.C., Ankara, ss. 69-120.
- TEKİN, Talat (1954), “-ısar Ekinin Türeyişi (On the Origin of the Suffix -ısar)", Türk Dili, C. 3, Sayı 32:, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, ss.453-455.
- TEKİN, Talat (1983), “Üçüncü Kişi İyelik Eki Üzerine”, Genel Dilbilim Dergisi, 2. C., sayı 7-8, Ankara, ss.10-17.
- TEKİN, Talat (2000), “Türkçede Kaynaştırma Sesleri”, XII. Dilbilim Kurultay Bildirileri, İstanbul, ss. 109-112.
- TİMURTAŞ, Faruk Kadri (2005), Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul.
- TUNA, Osman.Nedim (1986), Türk Dilbilgisi (Fonetik,Morfoloji), Malatya.
- VON GABAİN, Annemarie (1995), Eski Türkçenin Grameri, Çev. Mehmet Akalın, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- YELTEN, Muhammet (2019), Eski Anadolu Türkçesi (Dil Bilgisi ve Metinler), İstanbul, Hiperyayın.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Ekim 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |
