Translation
BibTex RIS Cite

İbn Sînâ’nın Hocaları (İbn Sînâ’nın Orta Asyalı Hekim Çağdaşlarıyla Bilimsel Bağları Üzerine)

Year 2017, Volume: 7 Issue: 13, 323 - 340, 30.04.2017

Fegani Beyler

https://doi.org/10.29029/busbed.310591
Cited By: 1

Abstract

   X-XI. yüzyıllarda Orta Asya’nın (Buhara, Semerkant, Gürgenç) ve diğer Doğu ülkelerinin farklı kültür ve bilim merkezlerinde çok sayıda seçkin âlim ve hekim yaşamış ve bilimsel faaliyetlerini sürdürmüştür. İbn Sînâ, onlarla sürekli irtibat halinde bulunarak bazılarından çeşitli dersler almış (veya eserlerinden yararlanmış), bazılarıyla bilimsel tartışmalara girmiş, bazılarına ise bizzat kendisi ders vermiştir.
    Bu makalede dünyaca ünlü Türk-İslâm hekim-bilgini Ebû Ali ibn Sînâ’nın bilimsel mirası genel bir biçimde incelenmiş, özellikle Tıpla ilgili temel eseri olan “el-Kânun fî’t-Tıbb” merkezli bir analiz yapılmıştır. İbn Sînâ’nın Tıp alanındaki hocalarının hayatı, eserleri ve Bilim Tarihine sundukları üstün hizmet ve katkılar konusunda bilgi verilmiştir. Makalede, ayrıca, İbn Sînâ’nın Orta Asya Tıbbının büyük temsilcileriyle, özellikle Buhara ve Semerkant’lı hekim-bilginlerle bilimsel ilişkileri ele alınmış ve onların eserlerinin “el-Kânun fî’t-Tıbb” üzerindeki etkileri gözden geçirilmiştir. Böylece, hem İbn Sînâ’nın hem de onun selef ve çağdaşlarının Tıp Biliminin farklı disiplinlerine katkıları ve bu bilim alanının gelişiminde üstlenmiş oldukları tarihsel rol ortaya konmuştur.

Keywords

İbn Sînâ İbn Sînâ’nın hocaları Dioscorides Nâtilî Kumrî Ehaveynî Bîrûnî Mecûsî Râzî Herevî İbnü’t-Tayyib

References

  • БАРТОЛЬД, Василий Владимирович (1971), Сочинения, Т. VII, Москва, Издательство “Наука”.
  • BARTHOLD, Vasili Vladimiroviç (1971), Soçineniya, Cilt: VII, Moskova, Nauka Yayınları.
  • БИРУНИ, Абу Райхан (1973), Фармакогнозия в медицине, Избранные произведения, Т. IV, Исследование, перевод, примечания и указатели У. И. Каримова, Ташкент, Издательство “ФАН” Узбекской ССР.
  • BÎRÛNÎ, Ebu Reyhan (1973), Farmakognoziya v meditsine, İzbrannıye proizvedeniya, Cilt: IV, İssledovanie, perevod, primeçaniya i ukazateli U. İ. Kerimova, Taşkent, Özbekistan SSC “FAN” Yayınları”.
  • BÎRÛNÎ, Ebu Reyhan (1957), Хронология, Избранные произведения, перевод и примечания М. А. Салье, Ташкент, Издательство Академии наук Узбекской ССР.
  • BÎRÛNÎ, Ebu Reyhan (1957), Kronologiya, İzbrannıye proizvedeniya, perevod i primeçaniya M. A. Salye, Taşkent, Özbekistan Bilimler Akademisi Yayınları.
  • ИБН СИНА, Абу Али (1954), Канон врачебной науки, Т. I-V, Ташкент, Издательство “ФАН” Узбекской ССР.
  • İBN SÎNÂ, Ebû Ali (1954), Kanon vraçebnoy nauki, Cilt: I-V, Taşkent, Özbekistan SSC FAN Yayınları.
  • КАРИМОВ, Убайдулла Исраилович (1957), Неизвестное сочинение ар-Рази “Книга тайны тайн”, Ташкент, Издательство Академии наук Узбекской ССР.
  • KERİMOV, Übeydullah İsrailoviç (1957), Neizvestnoye soçinenie ar-Razi “Kniga taynı tayn”, Taşkent, Özbekistan Bilimler Akademisi Yayınları.
  • KERİMOV, Übeydullah İsrailoviç (1980), “О медицинском наследии Ибн Сины”, Абу Али ибн Сина: К 1000-летию содня рождения içinde, Ташкент, Издательство “ФАН” Узбекской ССР, сс. 122-149.
  • KERİMOV, Übeydullah İsrailoviç (1980), “O meditsinskom nasledii İbn Sinı”, Ebû Ali ibn Sînâ: K 1000-letiyu so dnya rojdeniya, Taşkent, Özbekistan SSC “FAN” Yayınları, ss. 122-149.
  • Персидские и Таджикские рукописи Института народов Азии АН СССР (1964), (Краткий алфавитный каталог), Ч. I, Москва.
  • Persidskiye i Tadjikskiye rukopisi İnstituta narodov Azii AN SSSR (1964), (Kratkiy alfavitnıy katalog), Cilt: I, Moskova.
  • ПЕТРОВ, Борис Дмитриевич (1954), “Ибн Сина - творец Канона”, Абу Али ибн Сина, Канон врачебной науки, Кн. I, Ташкент, с. XXXVI, 467, прим. к с. 238.
  • PETROV, Boris Dmitriyeviç (1954), “İbn Sînâ – tvorets Kanona”, Ebû Ali ibn Sînâ, Kanon vraçebnoy nauki, I. Kitap, Taşkent, s. XXXVI, 467, 238 numaralı dipnota dair not”.
  • Собрание восточных рукописей АН Узбекской ССР (1963), Т. VI, Ташкент. “Sobranie vostoçnıh rukopisey AN SSR (1963), Cilt: VI, Taşkent”.
  • ALPER, Ömer Mahir (2010), İbn Sînâ, İstanbul, İSAM Yayınları.
  • ALPER, Ömer Mahir (1999), “İbn Sînâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XX, İstanbul, ss. 337-345.
  • ATAÇ, Adnan; YILDIRIM, Rifat Vedat (2004), “Osmanlı Hekimleri ve Dioskorides’in ‘De Materia Medica’sı”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, Sayı 15, Ankara, ss. 257-269.
  • BAYAT, Ali Haydar (1994), “Ebû Mansûr el-Herevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: X, İstanbul, ss. 180-181.
  • BAYTOP, Turhan (1989), “Akrâbâzîn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: II, İstanbul, ss. 287-288.
  • BAYTOP, Turhan (1994), “Eczacılık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: X, İstanbul, ss. 386-388.
  • BİLGİN, Orhan (1995), “Ferâğ Kaydı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XII, İstanbul, ss. 354-356.
  • ERDEMİR, Demirhan Ayşegül (1989), “Ahlât-ı Erbaa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: II, İstanbul, s. 24.
  • ERDEMİR, Demirhan Ayşegül (1989), “Ali b. Abbas el-Mecûsî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: II, İstanbul, ss. 379-380.
  • GUTAS, Dimitri (2010), “İbn Sînâ Devrinde Tıp Teorisi ve Bilimsel Metot”, Çev. M. Cüneyt Kaya, genişletilmiş 2. Baskı, İbn Sînâ’nın Mirası içinde, İstanbul, Klasik Yayınları, ss. 229-245.
  • İBN SÎNÂ, Ebû Ali (2017), el-Kânûn fî’t-Tıbb, Çev. Esin Kâhya, 5. Baskı, I. Kitap, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • KAYA, Mahmut (2000), “İbnü’t-Tayyib, Ebü’l-Ferec”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XXI, İstanbul, s. 230.
  • SARI, Nil (2012), “Tıp”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XLI, İstanbul, ss. 101-111.
  • USLU, Recep (1997), “Hasan Efendi, Gevrekzâde”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XVI, İstanbul, ss. 316-318.
  • YAZICI, Tahsin (1994), “Ehaveynî-i Buhârî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: X, İstanbul, s. 497.
  • YILDIRIM, Nimet (2014), “Ebubekir Ehaveyn-i Buhârî ve Hidâyetü’l-Müteallimîn”, Doğu Esintileri (İranoloji, Fars Dil ve Edebiyat Araştırmaları) Dergisi, Sayı 1, 2014/3, Erzurum, ss. 121-144.
  • DUBLER, Cesar E.; SADABA, Elias Teres (1952-1957), La “Materia medica” de Dioscorides, transmission medieval y renacentista, Vol. II, Barcelona.
  • HARAWİ, Abu Mansur Muwaffak bin Ali (1893), Die Pharmakologischen Grundsätze (Liber fundamentorum pharmacologiae), Übersetzt von Abdul-Chalig Achundow, Halle.
  • SADEK, Mahmoud M. (1979), “Notes on the Introduction and Colophon of the Leiden Manuscript of Dioscorides ‘De Materia Medica’”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 10, № 3, August 1979, Cambridge, pp. 345-354.
  • SARTON, George (1927), Introduction to the History of Science, Vol. I, Baltimore.
  • SEZGİN, Fuat (1970), Geschichte des Arabischen Schrifttums, Bd. III, Leiden.
  • . ابن أبي أصيبعة، عيون الأنباء في طبقات الأطباء، مصر، ١٨٨٢ İBN EBÛ USAYBİA (1882), ‘Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etıbbâ, Mısır.
  • . فهرست المخطوطات المصورة، الجزء الثالث، القسم الثاني، قاهرة، ١٩٥٩ Fihristü’l-Mahtûtâti’l-Musavvere (1959), Cilt: III, 2. Kısım, Kâhire.
  • . كتاب تتمة صوان الحكمة علي بن أبي قاسم زيد البيهقي، لاهور، ١٣٥١ BEYHAKÎ, Ali b. Ebî Kâsım Zeyd (1351), Kitâbü Tetimmeti Sıvâni’l-Hikme, Lahor.
  • . ذبيح الله صفا، تاريخ علوم در تمدن اسلامى، جلد اول، ١٣٣٦ ZEBÎHULLAH, Safâ (1336), Târih-e ‘Ulûm der Temeddün-e Eslâmî, Cilt: I.
  • . محمود نجم آبادى، تاريخ طب در ايران پس از اسلام، تهران، ١٣٥٣ NECMÂBÂDÎ, Mahmud (1353), Târih-e Tıbb der Erân pes ez Eslâm, Tahran.
  • . نامۀ دانشوران ناصرى، جلد اول، تهران، ١٢٩٦ Nâme-i Dânişverân-i Nâsırî (1296), Cilt: I, Tahran.
  • . هدايه المتعلمين فى الطب، تاليف ابو بكر ربيع بن احمد الاخوينى البخارى باهتمام دكتور جلال متينى، مشهد، ١٣ ٤٤ EHAVEYNÎ, Ebû Bekir Rebî‘ b. Ahmed el-Buhârî (1344), Hidâyetü’l-Müte‘allimîn fî’t-Tıbb, Haz. Celâl Metînî, Meşhed.
  • DİOSCORİDES, Pedanius (2013), De Materia Medica/Kitâbü’l-Haşâiş fî’t-Tıbb, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.

Year 2017, Volume: 7 Issue: 13, 323 - 340, 30.04.2017

Fegani Beyler

https://doi.org/10.29029/busbed.310591
Cited By: 1

Abstract

References

  • БАРТОЛЬД, Василий Владимирович (1971), Сочинения, Т. VII, Москва, Издательство “Наука”.
  • BARTHOLD, Vasili Vladimiroviç (1971), Soçineniya, Cilt: VII, Moskova, Nauka Yayınları.
  • БИРУНИ, Абу Райхан (1973), Фармакогнозия в медицине, Избранные произведения, Т. IV, Исследование, перевод, примечания и указатели У. И. Каримова, Ташкент, Издательство “ФАН” Узбекской ССР.
  • BÎRÛNÎ, Ebu Reyhan (1973), Farmakognoziya v meditsine, İzbrannıye proizvedeniya, Cilt: IV, İssledovanie, perevod, primeçaniya i ukazateli U. İ. Kerimova, Taşkent, Özbekistan SSC “FAN” Yayınları”.
  • BÎRÛNÎ, Ebu Reyhan (1957), Хронология, Избранные произведения, перевод и примечания М. А. Салье, Ташкент, Издательство Академии наук Узбекской ССР.
  • BÎRÛNÎ, Ebu Reyhan (1957), Kronologiya, İzbrannıye proizvedeniya, perevod i primeçaniya M. A. Salye, Taşkent, Özbekistan Bilimler Akademisi Yayınları.
  • ИБН СИНА, Абу Али (1954), Канон врачебной науки, Т. I-V, Ташкент, Издательство “ФАН” Узбекской ССР.
  • İBN SÎNÂ, Ebû Ali (1954), Kanon vraçebnoy nauki, Cilt: I-V, Taşkent, Özbekistan SSC FAN Yayınları.
  • КАРИМОВ, Убайдулла Исраилович (1957), Неизвестное сочинение ар-Рази “Книга тайны тайн”, Ташкент, Издательство Академии наук Узбекской ССР.
  • KERİMOV, Übeydullah İsrailoviç (1957), Neizvestnoye soçinenie ar-Razi “Kniga taynı tayn”, Taşkent, Özbekistan Bilimler Akademisi Yayınları.
  • KERİMOV, Übeydullah İsrailoviç (1980), “О медицинском наследии Ибн Сины”, Абу Али ибн Сина: К 1000-летию содня рождения içinde, Ташкент, Издательство “ФАН” Узбекской ССР, сс. 122-149.
  • KERİMOV, Übeydullah İsrailoviç (1980), “O meditsinskom nasledii İbn Sinı”, Ebû Ali ibn Sînâ: K 1000-letiyu so dnya rojdeniya, Taşkent, Özbekistan SSC “FAN” Yayınları, ss. 122-149.
  • Персидские и Таджикские рукописи Института народов Азии АН СССР (1964), (Краткий алфавитный каталог), Ч. I, Москва.
  • Persidskiye i Tadjikskiye rukopisi İnstituta narodov Azii AN SSSR (1964), (Kratkiy alfavitnıy katalog), Cilt: I, Moskova.
  • ПЕТРОВ, Борис Дмитриевич (1954), “Ибн Сина - творец Канона”, Абу Али ибн Сина, Канон врачебной науки, Кн. I, Ташкент, с. XXXVI, 467, прим. к с. 238.
  • PETROV, Boris Dmitriyeviç (1954), “İbn Sînâ – tvorets Kanona”, Ebû Ali ibn Sînâ, Kanon vraçebnoy nauki, I. Kitap, Taşkent, s. XXXVI, 467, 238 numaralı dipnota dair not”.
  • Собрание восточных рукописей АН Узбекской ССР (1963), Т. VI, Ташкент. “Sobranie vostoçnıh rukopisey AN SSR (1963), Cilt: VI, Taşkent”.
  • ALPER, Ömer Mahir (2010), İbn Sînâ, İstanbul, İSAM Yayınları.
  • ALPER, Ömer Mahir (1999), “İbn Sînâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XX, İstanbul, ss. 337-345.
  • ATAÇ, Adnan; YILDIRIM, Rifat Vedat (2004), “Osmanlı Hekimleri ve Dioskorides’in ‘De Materia Medica’sı”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, Sayı 15, Ankara, ss. 257-269.
  • BAYAT, Ali Haydar (1994), “Ebû Mansûr el-Herevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: X, İstanbul, ss. 180-181.
  • BAYTOP, Turhan (1989), “Akrâbâzîn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: II, İstanbul, ss. 287-288.
  • BAYTOP, Turhan (1994), “Eczacılık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: X, İstanbul, ss. 386-388.
  • BİLGİN, Orhan (1995), “Ferâğ Kaydı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XII, İstanbul, ss. 354-356.
  • ERDEMİR, Demirhan Ayşegül (1989), “Ahlât-ı Erbaa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: II, İstanbul, s. 24.
  • ERDEMİR, Demirhan Ayşegül (1989), “Ali b. Abbas el-Mecûsî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: II, İstanbul, ss. 379-380.
  • GUTAS, Dimitri (2010), “İbn Sînâ Devrinde Tıp Teorisi ve Bilimsel Metot”, Çev. M. Cüneyt Kaya, genişletilmiş 2. Baskı, İbn Sînâ’nın Mirası içinde, İstanbul, Klasik Yayınları, ss. 229-245.
  • İBN SÎNÂ, Ebû Ali (2017), el-Kânûn fî’t-Tıbb, Çev. Esin Kâhya, 5. Baskı, I. Kitap, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • KAYA, Mahmut (2000), “İbnü’t-Tayyib, Ebü’l-Ferec”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XXI, İstanbul, s. 230.
  • SARI, Nil (2012), “Tıp”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XLI, İstanbul, ss. 101-111.
  • USLU, Recep (1997), “Hasan Efendi, Gevrekzâde”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XVI, İstanbul, ss. 316-318.
  • YAZICI, Tahsin (1994), “Ehaveynî-i Buhârî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: X, İstanbul, s. 497.
  • YILDIRIM, Nimet (2014), “Ebubekir Ehaveyn-i Buhârî ve Hidâyetü’l-Müteallimîn”, Doğu Esintileri (İranoloji, Fars Dil ve Edebiyat Araştırmaları) Dergisi, Sayı 1, 2014/3, Erzurum, ss. 121-144.
  • DUBLER, Cesar E.; SADABA, Elias Teres (1952-1957), La “Materia medica” de Dioscorides, transmission medieval y renacentista, Vol. II, Barcelona.
  • HARAWİ, Abu Mansur Muwaffak bin Ali (1893), Die Pharmakologischen Grundsätze (Liber fundamentorum pharmacologiae), Übersetzt von Abdul-Chalig Achundow, Halle.
  • SADEK, Mahmoud M. (1979), “Notes on the Introduction and Colophon of the Leiden Manuscript of Dioscorides ‘De Materia Medica’”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 10, № 3, August 1979, Cambridge, pp. 345-354.
  • SARTON, George (1927), Introduction to the History of Science, Vol. I, Baltimore.
  • SEZGİN, Fuat (1970), Geschichte des Arabischen Schrifttums, Bd. III, Leiden.
  • . ابن أبي أصيبعة، عيون الأنباء في طبقات الأطباء، مصر، ١٨٨٢ İBN EBÛ USAYBİA (1882), ‘Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etıbbâ, Mısır.
  • . فهرست المخطوطات المصورة، الجزء الثالث، القسم الثاني، قاهرة، ١٩٥٩ Fihristü’l-Mahtûtâti’l-Musavvere (1959), Cilt: III, 2. Kısım, Kâhire.
  • . كتاب تتمة صوان الحكمة علي بن أبي قاسم زيد البيهقي، لاهور، ١٣٥١ BEYHAKÎ, Ali b. Ebî Kâsım Zeyd (1351), Kitâbü Tetimmeti Sıvâni’l-Hikme, Lahor.
  • . ذبيح الله صفا، تاريخ علوم در تمدن اسلامى، جلد اول، ١٣٣٦ ZEBÎHULLAH, Safâ (1336), Târih-e ‘Ulûm der Temeddün-e Eslâmî, Cilt: I.
  • . محمود نجم آبادى، تاريخ طب در ايران پس از اسلام، تهران، ١٣٥٣ NECMÂBÂDÎ, Mahmud (1353), Târih-e Tıbb der Erân pes ez Eslâm, Tahran.
  • . نامۀ دانشوران ناصرى، جلد اول، تهران، ١٢٩٦ Nâme-i Dânişverân-i Nâsırî (1296), Cilt: I, Tahran.
  • . هدايه المتعلمين فى الطب، تاليف ابو بكر ربيع بن احمد الاخوينى البخارى باهتمام دكتور جلال متينى، مشهد، ١٣ ٤٤ EHAVEYNÎ, Ebû Bekir Rebî‘ b. Ahmed el-Buhârî (1344), Hidâyetü’l-Müte‘allimîn fî’t-Tıbb, Haz. Celâl Metînî, Meşhed.
  • DİOSCORİDES, Pedanius (2013), De Materia Medica/Kitâbü’l-Haşâiş fî’t-Tıbb, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
There are 46 citations in total.

Details

Subjects Philosophy
Journal Section Articles
Authors

Fegani Beyler

Publication Date April 30, 2017
Published in Issue Year 2017Volume: 7 Issue: 13

Cite

APA Beyler, F. (2017). İbn Sînâ’nın Hocaları (İbn Sînâ’nın Orta Asyalı Hekim Çağdaşlarıyla Bilimsel Bağları Üzerine). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 323-340. https://doi.org/10.29029/busbed.310591

Cited By

Eski Oğuz Türkçesiyle yazılmış mensur bir tıp metni: Muhtasar Hıfz-ı Sıhhat
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.29000/rumelide.1283457
 Download Cover Image
Creative Commons Lisansı