1. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
  2. Archive
  3. Volume 7, Issue 13
Year 2017, Volume 7 , Issue 13, Pages 177 - 200 2017-04-30

Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri
The Initial Phase of Mining in Eastern Anatolia Region at Chalcolithic Age

Sırrı Tiryaki [1]

Abstract

Kalkolitik Çağ’a geçişle birlikte Doğu Anadolu Bölgesi başta olmak üzere Anadolu madenciliğinde önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu çağda Anadolu coğrafyasında madencilik alanında yaşanan gelişmelere bağlı olarak bölgelerarası ticari ve kültürel ilişkilerde de artış görülmektedir. Bölgelerarası ticari ilişkilerin yoğunlaşması sonucu giderek zenginleşen yerel elit gruplar ortaya çıktı. Kalkolitik Çağ’dan itibaren ortaya çıkmaya başlayan bu elit gruplara yönelik olarak metal silah üretimi de önemli bir ivme kazandı. Bu çağdan itibaren metal üretiminde ciddi bir uzmanlaşmaya doğru gidildiği de görülmektedir. Örneğin Arslantepe yerleşim alanında ele geçirilen metal silahların yapımında arsenin uygun miktarda bakırla karıştırılarak yapılması bakırı sertleştirdiği gibi aynı zamanda bakırın direncini de artırmıştır. Ayrıca Doğu Anadolu’da bulunan yerleşim alanlarındaki madencilik faaliyetleriyle ilgili dikkat çekici konulardan biri de metal eritme işleminin bu yerleşim alanlarının içerisinde gerçekleştirilmesidir. Bunun en önemli örneğini ise bu yerleşim alanlarında el geçirilen metal cüruflar, eritme potaları ve metal dövme araçları oluşturmaktadır. Bu coğrafyadaki yerleşim alanlarında bakır üretiminin yanı sıra kurşun ve gümüş üretimi de yapılmaktaydı.

With the transition to Chalcolithic Age, mining had gained significant improvements in Anatolia especially in the Eastern Anatolia Region. In that age, commercial and cultural relations among regions of Anatolia were increased depending on the developments in the field of mining. Wealthy local elite groups began to emerge as a result of intensification of trade relations among region The production of metal weapons for those elite groups that began to emerge from Chalcolithic Age had been increased. A serious slide toward specialization in metal production can be seen after that age. Forinstance, In the studies operated in Arslantepe settlement, it was seen that making arsenic by mixing appropriate amount of copper not onlyhardened the copper but also increased the resistance of it. Also, one of the issues related to mining activities in residential areas in the Eastern Anatolia Regionis that metal melting process was carried out in those residential areas. The most important examples of this are metal slags, melting pots and metal forging tools which were taken from those residential areas. In those residential areas, besides the production of copper, silver and lead were being produced.

References

  • Alvaro, C. & Frangipane, M. & Liberotti, G. & Quaresima, R. & Volve, R. (2011). The Study of the 4th Millenium Mud-Bricks at Arslantepe: Malatya (Turkey). Turbanti Memmi (Ed.), Proceeding of the 37th International Symposium on Archaeometry, Siena 12–16 Maggio 2008, Springer – Verlag Berlin Heidelberg.
  • Arsebük, G. (1986). An Assemblage of Microlithic Engravers from The Chalcolithic Levels of Değirmentepe (Malatya). Anadolu Araştırmaları, S. 10. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Arslantaş, Y. (2008). Prehistorik Çağlarda Anadolu’da Madencilik: En Eski Çağlardan Asur Ticaret Kolonileri Dönemine Kadar. Fırat Üniversitesi Yayınları. Elazığ.
  • Arslantaş, Y. (1988). Tarih Öncesi Dönemde Elazığ. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Elazığ. 2013.
  • Belli, O. Yukarı Fırat Bölgesinin Eski Metalurjik Faaliyetlerinin Araştırılması. VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı ve Tabiat Varlıklarını Koruma Başkanlığı.
  • Burney, C. A. (1958). Eastern Anatolia in the Chalcholithic and Early Bronze Age. Anatolian Studies VIII.
  • Caneva, C. & Palmieri, A. M. & Sertok, K. (1989). Copper Ores in The Malatya Region and Smelting Experiments. V. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. Antalya: T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
  • Caneva, C. & Palmieri, A. M. & Sertok, K. (1988). Mıneral Analysıs in the Malatya Area: Some Hypotheses. IV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. Ankara: T.C. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Başkanlığı.
  • Caneva, C. & Palmieri, A. M. (1988). Metalwork at Arslantepe in Late Chalcolithic and Early Bronze I: The Evidence from Metal Analyses. Perspectives on Protourbanization in Eastern Anatolia: Arslantepe (Malatya) An Interim Report on 1975–1983 Campaigns. Marcella F. & Alba P. (Eds.). Origini XII/2.
  • Çiğdem, S. (2014). Sosyopolitik Açıdan Urartu Öncesi Doğu Anadolu Madenciliği ve Metalurjisi, Berikan Yayınevi. Ankara.
  • Çukur, A. & Kunç, Ş. & Sağıroğlu, A. (1992). Kurşun İzotop Analizleriyle Bazı Buluntuların Kaynaklarının Belirlenmesi. VII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Di Nocera, G. M. & Palmieri, A. M. (2011). Son Kalkolitik Çağ: Doğu Anadolu Madenciliği, Arkeo Atlas Özel Koleksiyon Sayısı, 1, İstanbul.
  • Di Nocera, G. M. (2010). Metals and Metallurgy, Their Place in the Arslantepe Society Between The End of 4th and Beginning of The 3rd Millennium BC. Economic Centralisation in Formative States, The Archaeological Reconstruction of the Ecenomic System in 4th Millennium Arslantepe. Marcella F. & C. Alvaro, F. B. Restelli & v.d (Eds.). Studi di Preistoria Orientale (SPO), Volum 3. Sapienza Universita Dı Roma Dipartimento di Scienze Storiche Archeologiche e Antropologiche dell’Antichita. Roma.
  • Esin, U. & Arsebük, G. (1983). 1982 Yılı Değirmenmetepe (Malatya) Kazısı. V. Kazı Sonuçları Toplantısı, İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
  • Esin, U. & Arsebük, G. (1974). Tülintepe Kazısı 1971. Keban Projesi 1971 Çalışmaları. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları. Ankara.
  • Esin, U. & Arsebük, G. (1982). Tülintepe Kazısı 1974. Keban Projesi 1974–1975 Çalışmaları. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları. Ankara.
  • Esin, U. & Harmankaya, S. (1985)‘‘1984 Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı. VII Kazı Sonuçları Toplantısı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü. Ankara.
  • Esin, U. & Harmankaya, S. (1987). Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı 1986. 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, I. Cilt. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü. Ankara.
  • Esin, U. (1990). Değirmentepe (Malatya) Kalkolitik Obeyd Evresi Damga Mühür ve Mühür Baskıları. X. Türk Tarih Kongresi, I. Cilt. Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara.
  • Esin, U. (2000). Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazıları. Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi. İstanbul Üniversitesi Yayınları. Ankara.
  • Esin, U. (1984). Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı 1983 Yılı Raporu. VI. Kazı Sonuçları Toplantısı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü. İzmir.
  • Esin, U. (1986). Doğu Anadolu’ya ait Bazı Prehistorik Cüruf ve Filiz Analizleri. Anadolu Araştırmaları, S. 10. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. İstanbul.
  • Esin, U. (2000). Tepecik Kurtarma Kazıları. Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932– 1999). O. Belli (Ed.). İstanbul Üniversitesi Yayınları. Ankara.
  • Esin, U. (1979)‘‘Tülintepe Kazısı 1973. Keban Projesi 1973 Çalışmaları. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları. Ankara.
  • Esin, U. (2000). Tülintepe Kurtarma Kazıları. Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932–1999). O. Belli (Ed.). Ankara.
  • Fidan, E. (2012). Anadolu’nun İlk Madencileri ve Madeni Eserleri (M.Ö. 900–2000). Madencilik Türkiye: Madencilik ve Yer Bilimleri Dergisi, S. 23. Ankara.
  • Frangipane, M. & Di Nocera, G. M. (2012). Discantinuous Development in Settlement Pattern and Socio-Economic/Political Relations on the Malatya Plain in the 4th and 3rd Millennia. Broadening Horizons 3. Conference of Young Researchers Working in the Ancient Near East, F. Borrell v.d.(Eds). Universitat Autònoma de Barcelona Servei de Publicacions Bellaterra.
  • Frangipane, M. (2011a). Arslantepe. Arkeo Atlas Özel Koleksiyon, No:2011/01. İstanbul.
  • Frangipane, M. (2011b). Arslantepe-Malatya: A Prehistoric and Early Historic Center in Eastern Anatolia. The Oxford Handbook of Ancient Anatolia. G. McMahon & S. Steadman (Eds). Oxford Universty Press. New York.
  • Frangipane, M. (2011c). Son Kalkolitik Çağ: Doğu Anadolu. Arkeo Atlas Özel Koleksiyon Sayısı /1. İstanbul.
  • Hauptmann, H. (1982). Norşuntepe Kazısı 1974. Keban Projesi 1974–1975 Çalışmaları. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları. Ankara.
  • Hauptmann, H. (2011). Norşuntepe. Arkeo Atlas Özel Koleksiyon Sayısı /1. İstanbul.
  • Işıklı, M. (2008). Metal Objects from Karaz, Pulur and Güzelova Excavations: General Observation About Ancient Mining and Metal and Metallurgy in Northeast Anatolia. Ancient Mining in Turkey and The Eastern Mediterranean, Ü. Yalçın & H. Özbal & A. G. Paşamehmetoğlu (Eds). İnternational Conference AMİTEM 2008. Atılım Üniversitesi Yayınları.
  • Işıklı, M. (2011). Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü: Çok Bileşenli Gelişkin Bir Kültürün Analizi. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. İstanbul.
  • Koçak K. (2009). Asur Ticaret Kolonileri Çağında Ticareti Yapılan Mallar Ve Vergiler. Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, S. 27,Yıl 2009/2. Kayseri.
  • Kunç, Ş. & Eker, A. & Kapur, S. & Çavuşoğlu, V. (1986). Değirmentepe Curuf Analizleri III. II. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. T.C. Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü. Ankara.
  • Kunç, Ş. & Çukur, A. (1987). Bakır Buluntularda İz Element Dağılımı. III. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü. Ankara.
  • Lehner, J. W. & Yener, K. A. (2015). Organization and Specialization of Early Mining and Metal Technologies in Anatolia. Archaeometallurgy in Global Perspective: Methods and Syntheses. Benjamin W. v.d (Eds). New York.
  • Miyake, Y. (2011). Kalkolitik Çağ Statü Eşyaları. Arkeo Atlas Özel Koleksiyon Sayısı/1. İstanbul.
  • Pittman, H. (2011). Son Kalkolitik Çağ Mühürleri. Arkeo Atlas Özel Koleksiyon Sayısı/1. İstanbul.
  • Sagona, A. & Zımansky, P. (2009). Ancient Turkey, Routledge World Archaeology. London and New York.
  • Sagona, A. & Zımansky, P. (2015). Arkeolojik Veriler Işığında Türkiye’nin En Eski Kültürleri M.Ö. 1000.000–550. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. İstanbul.
  • Sevin, V. (2003). Anadolu Arkeolojisi. Der Yayınları. İstanbul.
  • Tekin, H. (2015). Eski Anadolu Madenciliği: Arkeolojik Verilerin Işığı Altında Başlangıcından Demir Çağı’na Kadar. Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Ankara.
  • Tez, Z. (2011). Madencilik, Metalürji ve Mineralojinin Çileli Tarihi. Doruk Yayımcılık. İstanbul.
  • Van Loon, M. & Güterbock, H. G. (1972). Korucutepe Kazısı 1970. Keban Projesi 1970 Çalışmaları. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları. Ankara.
  • Van Loon, M. (1973). Excavations at Korucutepe Turkey. 1968–70: Preliminary Report Part I: Architecture and General Finds. Journal of Near Eastern Studies, Vol. 32, No. 4. The Universty of Chicago Press.
  • Yakar, J. (2014). Eski Anadolu Toplumunun Arkeolojik Yansımaları: Neolitik ve Kalkolitik Çağ Topluluklarının Sosyo-Ekonomik Yapıları, İnanç Sistemleri ve Teknolojileri, Cilt I. Homer Kitabevi. İstanbul.
  • Yakar, J. (1985). The Later Prehistory of Anatolia-The Late Chalcolithic and Early Bronze Age, Part I. Oxford.
  • Yalçın, Ü. & Hauptmann, H. & Hauptmann, A. & Pernicka, E. (1993). Norşuntepe’de Geç Kalkolitik Çağı Bakır Madenciliği Üzerine Arkeometallurjik Araştırmalar. VIII Arkeometri Araştırmaları Sonuçları Toplantısı. Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara.
  • Yalçın, Ü. & Özbal H. (t.y.). History of Mining and Metallurgy in Anatolia. Erişim: http://www. tf.unikiel.de/matwis/amat/iss/kap_a/articles/anatolian_metallurgy_review_yalcin_oezbal. pdf.
  • Yalçın, Ü. & Yalçın, H. Gönül (2009). Evidence For Early Use of Tin at Tülintepe in Eastern Anatolia. TÜBA-AR 12. Ankara.
  • Yalçın, Ü. (2013). Anadolu Madenciliği. III. Odtü Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeolojisinde Metal: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Yayınları. Ankara.
  • Yalçın, Ü. (2016). Anadolu Madencilik Tarihine Toplu Bir Bakış. MT Bilimsel Yer Altı Kaynakları Dergisi, Yıl 5, Sayı 9. Ankara.
  • Yalçın, Ü. (2008). Ancient Metallurgy In Anatolia. Ancient Minning in Turkey and The Eastern Mediterranean. Ü. Yalçın & H. Özbal & A. G. Paşamehmetoğlu (Eds.). Atılım Üniversitesi Yayınları. Ankara.
  • Yener, K. A. (2009). Strategic Industries and Tin in the Ancient Near East: Anatolia Updated, TÜBA-AR 12, TÜBİTAK. Ankara.

Details

Subjects History
Journal Section Articles
Authors

Author: Sırrı Tiryaki
Dates

Publication Date : April 30, 2017

Cite

Bibtex @research article { busbed310646, journal = {Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi}, issn = {1309-6672}, eissn = {2618-6322}, address = {Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü 12100, Merkez Bingöl}, publisher = {Bingol University}, year = {2017}, volume = {7}, pages = {177 - 200}, doi = {10.29029/busbed.310646}, title = {Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri}, key = {cite}, author = {Tiryaki, Sırrı} }
APA Tiryaki, S . (2017). Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri . Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 7 (13) , 177-200 . DOI: 10.29029/busbed.310646
MLA Tiryaki, S . "Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri" . Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7 (2017 ): 177-200 <http://busbed.bingol.edu.tr/en/pub/issue/29047/310646>
Chicago Tiryaki, S . "Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7 (2017 ): 177-200
RIS TY - JOUR T1 - Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri AU - Sırrı Tiryaki Y1 - 2017 PY - 2017 N1 - doi: 10.29029/busbed.310646 DO - 10.29029/busbed.310646 T2 - Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi JF - Journal JO - JOR SP - 177 EP - 200 VL - 7 IS - 13 SN - 1309-6672-2618-6322 M3 - doi: 10.29029/busbed.310646 UR - https://doi.org/10.29029/busbed.310646 Y2 - 2017 ER -
EndNote %0 Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri %A Sırrı Tiryaki %T Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri %D 2017 %J Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi %P 1309-6672-2618-6322 %V 7 %N 13 %R doi: 10.29029/busbed.310646 %U 10.29029/busbed.310646
ISNAD Tiryaki, Sırrı . "Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7 / 13 (April 2017): 177-200 . https://doi.org/10.29029/busbed.310646
AMA Tiryaki S . Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017; 7(13): 177-200.
Vancouver Tiryaki S . Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017; 7(13): 177-200.
IEEE S. Tiryaki , "Kalkolitik Çağda Doğu Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri", Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 7, no. 13, pp. 177-200, Apr. 2017, doi:10.29029/busbed.310646
Authors of the Article
Sırrı Tiryaki [1]
Submit Article
Archive
Editorial Board
Contact
TR Dizin
TR Dizin
Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.