In ancient times, many scientists who raised ideas about astronomy in eastern and western societies were raised. The ideas of Ptolemy, one of these scientists, have been discussed for centuries by being close to the truth. Ptolemy's concept of astronomy based on mathematical elements was put forward in his Almagest. However, this understanding of astronomy had some shortcomings and flaws. Naturally, as time and science progress, these deficiencies and imperfections will be tried to be criticized and corrected.
In the medieval Islamic world, Ptolemy's understanding of astronomy was adopted in accordance with centuries of tradition. However, in the Middle Ages, where the Islamic Renaissance took place, the deficiencies in this understanding and the reactions to the flaws were not delayed. These reactions began to manifest itself in succession in Andalusia, Egypt, Iraq, Iran and Anatolia. Deficiencies and flaws in Ptolemy's understanding of astronomy were first noticed by Ibn al-Haytham. Later, these deficiencies and flaws were expressed by the Abbasid scholars in Iraq and the Ilkhanid ulema in Meragah, and alternative astronomy and planetary models were proposed for the elimination of these defects. Undoubtedly, Ibn al-Haytham, Nasîrüddîn Tûsî, Kutbettîn Şirâzî, Mû’eyyeded-dîn ‘Urdî and İbnü’l Şatîr passed great efforts on this subject and the road to the Copernicus was opened.
In order to criticize and correct the deficiencies and imperfections in Ptolemy's understanding of astronomy, Seljuk scientists were also involved in the ongoing discussions. Both in Great Seljuk period and in the period of the Seljuks in Turkey, many competent and active scientists to say about the topic have emerged. Harakî, Cemalüddin al-Mardinî, Ömer Hayyâm, Abdurrahman al-Hazîn, Ibn al-Salāh, Hubays et-Tiflîsî and Kutbettîn Şirâzî are among the prominent figures in this regard. Especially Kutbettîn Şirâzî's criticism and corrections to Ptolemy's understanding of astronomy with his knowledge gained at Merâga Mathematics-Astronomy School are noteworthy.
Efforts to criticize and correct the shortcomings and imperfections of Ptolemy in the Medieval Arab-Islamic World and the Seljuk Period the end of the century15th and in the 16th century, it became the basis for the transition to the conception of solar-centered astronomy in Europe. From this point of view, scientific studies in the field of astronomy in the Medieval Arab-Islamic World and the Seljuk Period can be argued that a transitional process between the ancient astronomy concept and the modern-day astronomy concept is a very important step or bridge.
İlkçağ’da doğu ve batı toplumlarında astronomi konusunda fikirler ileri süren birçok bilim insanı yetişmiştir. Bu bilim insanlarından Batlamyus’un fikirleri gerçeğe yakın bulunarak yüzyıllarca tartışılmıştır. Batlamyus’un, ileri sürdüğü ve matematiksel öğelere dayanan astronomi anlayışı “Almagest” adlı eserinde dile getirilmişti. Ancak bu astronomi anlayışının birtakım eksiklikleri ve kusurları bulunmaktaydı. Doğal olarak zaman ve bilim ilerledikçe bu eksiklikler ve kusurlar eleştirilmeye ve düzeltilmeye çalışılacaktır.
Ortaçağ İslam dünyasında Batlamyus astronomi anlayışı yüzyıllardır devam eden geleneklere uyularak kabul edildi. Ancak İslam Rönesans’ının yaşandığı Ortaçağ’da bu anlayıştaki eksiklikler ve kusurlara tepkiler gecikmedi. Bu tepkiler Endülüs’te, Mısır’da, Irak’ta, İran’da ve Anadolu’da kendini peş peşe göstermeye başlamıştır. Batlamyus astronomi anlayışındaki eksiklikler ve kusurlar önce İbnü’l Heysem tarafından fark edilmiştir. Daha sonra bu eksiklikler ve kusurlar Irak’ta Abbâsî bilim insanları ve Merâga’da faaliyet gösteren İlhanlı uleması tarafından dile getirilmiş ve bu kusurların giderilmesi için alternatif astronomi ve gezegen modelleri ileri sürülmüştür. Şüphesiz bu konuda İbnü’l Heysem kadar, Nasîrüddîn Tûsî, Kutbettîn Şirâzî, Mû’eyyed ed-dîn ‘Urdî ve İbnü’l Şatîr gibi bilim insanlarının büyük emekleri geçmiş ve Kopernik’e giben yol açılmıştır.
Batlamyus astronomi anlayışındaki eksiklikleri ve kusurları eleştirmek ve düzeltmek amacıyla Selçuklu bilim insanları da zamanla devam eden tartışmalara dâhil olmuşlardır. Hem Büyük Selçuklular Dönemi’nde hem de Türkiye Selçukluları Dönemi’nde bu konuda söz söyleyecek yetkin ve etkin birçok bilim insanı ortaya çıkmıştır. Bu konuda Harakî, Cemalüddin el-Mardinî, Ömer Hayyâm, Abdurrahman el-Hazînî, İbn el-Salâh, Hubeyş et-Tiflîsî ve Kutbettîn Şirâzî gibi bilim insanlarını öne çıkanlar arasında gösterilebilir. Özellikle Kutbettîn Şirâzî’nin Merâga Matematik-Astronomi Okulu’unda edindiği bilgi birikimi ile Batlamyus astronomi anlayışına yaptığı eleştiriler ve düzeltmeler kayda değerdir.
Ortaçağ Arap-İslam Dünyası ve Selçuklular Dönemi’nde Batlamyus astronomi anlayışındaki eksiklikleri ve kusurları eleştirme ve düzeltme çabaları XV. yüzyılın sonu ve XVI. yüzyılda Avrupa’da güneş merkezli astronomi anlayışına geçişe temel oluşturmuştur. Bu yönü ile bakıldığında Ortaçağ Arap-İslam Dünyası ve Selçuklular Dönemi’nde yürütülen astronomi alanındaki bilimsel çalışmalar İlkçağ astronomi anlayışı ile Yeniçağ astronomi anlayışı arasında bir ara geçiş süreci, çok önemli bir basamak veya köprü vazifesi üstlendiği savunulabilir.
| Primary Language | tr |
|---|---|
| Subjects | History |
| Journal Section | İslam Bilim Tarihi ve Fuat Sezgin |
| Authors |
|
| Dates |
Publication Date : December 27, 2019 |
| Bibtex | @research article { busbed578756,
journal = {Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi},
issn = {1309-6672},
eissn = {2618-6322},
address = {Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü 12100, Merkez Bingöl},
publisher = {Bingol University},
year = {2019},
volume = {},
pages = {19 - 42},
doi = {10.29029/busbed.578756},
title = {BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER},
key = {cite},
author = {Kaya, Seyfettin}
} |
| APA | Kaya, S . (2019). BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER . Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , Special Issue , 19-42 . DOI: 10.29029/busbed.578756 |
| MLA | Kaya, S . "BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER" . Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2019 ): 19-42 <http://busbed.bingol.edu.tr/en/pub/issue/51032/578756> |
| Chicago | Kaya, S . "BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2019 ): 19-42 |
| RIS | TY - JOUR T1 - BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER AU - Seyfettin Kaya Y1 - 2019 PY - 2019 N1 - doi: 10.29029/busbed.578756 DO - 10.29029/busbed.578756 T2 - Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi JF - Journal JO - JOR SP - 19 EP - 42 VL - IS - SN - 1309-6672-2618-6322 M3 - doi: 10.29029/busbed.578756 UR - https://doi.org/10.29029/busbed.578756 Y2 - 2019 ER - |
| EndNote | %0 Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER %A Seyfettin Kaya %T BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER %D 2019 %J Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi %P 1309-6672-2618-6322 %V %N %R doi: 10.29029/busbed.578756 %U 10.29029/busbed.578756 |
| ISNAD | Kaya, Seyfettin . "BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi / (December 2019): 19-42 . https://doi.org/10.29029/busbed.578756 |
| AMA | Kaya S . BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2019; 19-42. |
| Vancouver | Kaya S . BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2019; 19-42. |
| IEEE | S. Kaya , "BATLAMYUS’UN ASTRONOMİ ANLAYIŞINA İSLAM DÜNYASINDAN VE SELÇUKLULARDAN ELEŞTİRİLER VE DÜZELTMELER", Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, pp. 19-42, Dec. 2019, doi:10.29029/busbed.578756 |
