1. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
  2. Archive
  3. Issue
Year 2019, Volume , Issue , Pages 339 - 362 2019-12-27

MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA
AN INQUIRY INTO STUDYING ON EXEMPLIFICATION (ANALOGY) FROM DIFFERENT ASPECTS IN THE PERIPATETIC LOGIC

Ali TEKİN [1]

Abstract

Bu makalenin amacı akıl yürütme türlerinden biri olan örneklemeyi Meşşâî mantık sistemi içerisinde farklı yönlerden incelemek ve örnekleme ile ilgili bazı meseleleri tartışmaya açmaktır. İslâm mantık tarihi içerisinde farklı mantıksal yapılar ve perspektifler mevcuttur. Mantıksal perspektifler, mantık biliminin nasıl bir yapısal bütünlüğe sahip olduğu ve temel gayesinin ne olduğu soruları çerçevesinde anlaşılabilmektedir. Farklı mantıksal yapılar sadece mantığın genel yapısına dair bakış açıları ile ayrışmamakta, mantık biliminin alt konu ve meselelerinin incelenme tarzlarıda mantıksal yapılara göre değişebilmektedir. Kanaatimizce örnekleme alt konusu da farklı mantıksal yapılarca böylesi farklı inceleme tarzlarına dayalı olarak ortaya konulmuştur. Örnekleme, mantık tarihindeki alışıldık kısa anlatılar yanında, Meşşâî mantık yapısı içerisinde yapının farklı bölümleri de göz önünde bulundurularak farklı cihetlerden soruşturulabilme imkânına sahiptir. Örnekleme üzerinden açılacak tartışma mantık biliminin diğer alt konuları hakkında açılması muhtemel tartışmalara ilişkin bir örnek sunma şeklinde ikincil bir amacı da taşımaktadır.

The aim of this article is studying exemplification which is one of the kinds of reasoning in Peripatetic logic system from different aspects and coming up a discussion about some problems relating to exemplification. There are different logical structures and perspectives in Arabic-Islamic history of logic. The logical perspectives may have been understood in the frame of the questions of how logic has a structural integrity and what the main object of logic is. Different logical structures are not only differentiated with their points of view on general structure of logic, but also the research ways of the subtopics and problems of logic may have been changing according to the logical structures. In our opinion, exemplification subsubject has also been put forward on the basis of such different ways of investigation by the different logical structures. Exemplification, in addition to the usual short narratives in the history of logic, has the opportunity to be investigated from different aspects by considering different parts of the structure in Peripatetic logical structure. The discussion through exemplification has also a secondary purpose as providing an example relating to possible discussions about other subtopics of logic.

References

  • ARISTOTELIS (1837b), Aristotelis Opera, ed. Immanuelis Bekkeri, Berolini, Oxonii E Typographeo Academico, C. XI.
  • ARISTOTELIS (1837a), Organon, ed. Immanuelis Bekkeri, Aristotelis Opera içinde, Berolini, Oxonii E Typographeo Academico, C. I.
  • ARİSTOTELES (2005), İkinci Çözümlemeler, çev. Ali Houshiary, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
  • ARISTOTELES (1998), Nikomakhos’a Etik, çev. Saffet Babür, Ankara, Ayraç Yayınları.
  • ARİSTOTELES (2004), Retorik, çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
  • ARISTOTLE (1997), Analütika Hüstera, nşr. Hugh Tredennick ve E. S. Forster, Posterior Analytics-Topics içinde, Cambridge-London, Harvard University Press.
  • ARISTOTLE (1982), The Art of Rhetoric: Aristotelous Tekhnês Rhêtorikês, ed. ve çev. John Henry Freese, Cambridge-Massachusetts, Harvard University Press.
  • ARISTÛ (1999a), Kitâbu Anâlûtîkâ el-Ûlâ ev Kitâbu’l-Kıyâs, Arapçaya çev. Tuzârî b. Basîl Ahî Estefan, nşr. Ferîd Cebr, en-Nassu’l-Kâmil li-Mantık Aristû içinde, Beyrut, Dâru’l-Fikri’l-Lübnânî, C. I, s. 179-416.
  • ARISTÛ (1999b), Kitâbu Anâlûtîkâ es-Sâniye ev Kitâbu’l-Burhân, Arapçaya çev. Ebû Bişr Mettâ, en-Nassu’l-Kâmil li-Mantık Aristû içinde, Beyrut, Dâru’l-Fikri’l-Lübnânî, C. I, s. 424-623.
  • BREWER, Scott (1996), “Exemplary Reasoning: Semantics, Pragmatics, and the Rational Force of Legal Argument by Analogy”, Harvard Law Review, C. 109, Sy. 5.
  • DURUSOY, Ali (2010), “Mantık ve Mantık Tarihi Üzerine Bir Değerlendirme”, İslâmî İlimler Dergisi, C. V, Sy. 2, s. 9-20.
  • EBHERÎ (2017), İsâgûci ve Şerhi, neşir, çeviri ve şerh: Ferruh Özpilavcı, İstanbul, Litera Yayıncılık.
  • EDWARD, Alexander G. (2016), Aristotle’s Concept of Analogy and Its Function in the Metaphysics, yüksek lisans tezi, Dalhouse University Halifax, Nova Scotia.
  • FÂRÂBÎ (1404), el-Elfâzu’l-Musta‘mele fi’l-Mantık, nşr. Muhsin Mehdî, İran, el-Mektebetü’z-Zehrâ.
  • FÂRÂBÎ (1931), İhsâu’l-‘Ulûm, nşr. Osman Muhammed Emin, Kahire, Mektebetü’l-Hâncî.
  • FÂRÂBÎ (1986a), Kitâbu Îsâgûcî ey el-Medhal, nşr. Refîk el-‘Acem, en-Nassu’l-Kâmil li-Mantık Aristû içinde, Beyrut: Dâru’l-Maşrık, C. I, s. 75-87.
  • FÂRÂBÎ (1986b), Kitâbu’l-Cedel, nşr. Refîk el-‘Acem, el-Mantık ‘inde’l-Fârâbî içinde, Beyrut, Dâru’l-Maşrık, C. III.
  • FÂRÂBÎ (2019), Kitâbu’l-Hatâbe: Retorik, nşr. ve çev. Ali Tekin, Kategoriler ve Retorik içinde, İstanbul, Klasik Yayınları.
  • FÂRÂBÎ (1990), Kitâbu’l-Hurûf, nşr. Muhsin Mehdî, Beyrut, Dâru’l-Maşrık.
  • FÂRÂBÎ (1986c), Kitâbu’l-Kıyâs, nşr. Refik el-Acem, el-Mantık ‘inde’l-Fârâbî içinde, Beyrut, Dâru’l-Maşrık, C. 2, s. 11-64.
  • FÂRÂBÎ (1990), Kitâbu’l-Kıyâsi’-s-Sagîr, nşr. ve çev. Mübahat Türker Küyel, Fârâbî’nin Bazı Mantık Eserleri içinde, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, s. 53-126.
  • FÂRÂBÎ (1987), Makâle fî Kavânîni Sınâ‘ati’ş-Şu‘arâ li’l-Mu‘allimi’s-Sânî, nşr. Muhammed Takî Dânişpejûh, el-Mantıkiyyât li’l-Fârâbî içinde, C. I, s. 493-499.
  • FÂRÂBÎ (1409), Şerhu’l-‘İbâre, nşr. Muhammed Takî Dânişpejûh, el-Mantıkiyyât li’l-Fârâbî içinde, Kum, Menşûrâtü Mektebeti Âyetillâhi’l-‘Uzmâ el-Mer‘aşî en-Necefî, C. II, s. 1-259.
  • İBN RÜŞD (AVERROES) (1969), “Middle Commentary on Porphyry’s Isagoge”, İbranice ve Latinceden İngilizceye çev. Herbert A. Davidson, Middle Commentary on Porphyry’s Isagoge and on Aristotle’s Categoriae içinde, Cambridge, Massachusetts, The Mediaeval Academy of America, s. 1-27.
  • İBN RÜŞD (2015), “Retorik Üzerine Küçük Şerh”, çev. Ali Tekin, Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. II, Sy. 2, s. 179-193.
  • İBN RÜŞD (1984), Şerhu Kitâbi’l-Burhân li-Aristâtâlîs, nşr. Abdurrahman Bedevî, Şerhu’l-Burhân li-Aristû ve Telhîsu’l-Burhân içinde, Kuveyt: el-Meclisü’l-Vatanî li’s-Sakâfe ve’l-Fünûn ve’l-Âdâb, s. 155-486.
  • İBN RÜŞD (1992), Telhîsu Kitâbi Anâlûtîkâ el-Üvel ev Kitâbi’l-Kıyâs, nşr. Cirâr Cihâmî, Beyrut, Dâru’l-Fikri’l-Lübnânî.
  • İBN RÜŞD (Averroes) (2002), Telhîsu Kitâbi’l-Hatâbe, nşr. Maroun Aouad, Commentaire Moyen A La Rhétorique D’Aristote içinde, Paris, Librairie Philosophique J. Vrin, C. II.
  • İBN RÜŞD (1986), Telhîsu Kitâbi’ş-Şi‘r, nşr. Charles E. Butterworth, Mısır, el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-‘Âmme li’l-Kitâb.
  • İBN SÎNÂ (2013), Dânişnâme-i Alâî, çev. Murat Demirkol, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
  • İBN SÎNÂ (2005), İşaretler ve Tenbihler, çev. Ali Durusoy-Muhittin Macit-Ekrem Demirli, İstanbul, Litera Yayıncılık.
  • İBN SÎNÂ (1985), Kitâbu’n-Necât, nşr. Mâcid Fahrî, Beyrut, Menşûrâtü Dârî’l-Âfâki’l-Cedîde.
  • İBN SÎNÂ (1954), eş-Şifâ, el-Mantık: el-Hatâbe, nşr. Muhammed Selîm Sâlim, Kahire, Neşru Vizâreti’l-Ma‘ârifi’l-‘Umûmiyye, 38, 167.
  • İBN SÎNÂ (1964), eş-Şifâ, el-Mantık: el-Kıyâs, nşr. Sa‘îd Zâyid, Kahire, el-Hey’etü’l-‘Âmme li-Şu’ûni’l-Matâbi‘i’l-Emîriyye, s. 568-9.
  • İBN SÎNÂ (2010a), Kitâbu’ş-Şifâ: Kategoriler, çev. Muhittin Macit, İstanbul, Litera Yayıncılık, 2009.
  • İBN SÎNÂ (2010b), ‘Uyûnu’l-Hikme, nşr. Abdurrahman Bedevî, Paris, Dâru Byblion.
  • KÂTIBÎ, Şemsiyye Risâlesi, neşir, çeviri ve şerh: Ferruh Özpilavcı, İstanbul, Litera Yayıncılık, 2018.
  • LIDDELL and SCOTT (t.y.), Liddell and Scott’s Greek-English Lexicon, Oxford, Oxford University Press.
  • MAGNÎSÎ (2009), Mugni’t-Tullâb, nşr. ‘İsâm b. Mühezzib es-Sebû‘î, Beyrut, Dâru’l-Beyrûtî.
  • MEHMED Hâlis (t.y.), Mîzânu’l-Ezhân, Hazırlayan: Kudret Büyükcoşkun, Mantık Metinleri 1 içinde, Ankara, İşaret Yayınları.
  • el-ROUAYHEB, Khaled (2019), The Development of Arabic Logic (1200-1899), Germany, Schwabe Verlag.ÖNER, Necati (1998), Klasik Mantık, Ankara, Bilim Yayıncılık.
  • SANDSTAD, Petter (2012), The Structure of the Expert-Analogy in Plato and Aristotle, yüksek lisans tezi, University of Oslo.
  • TEKIN, Ali (2017), Varlık ve Akıl: Aristoteles ve Fârâbî’de Burhan Teorisi, İstanbul: Klasik Yayınları.

Details

Primary Language tr
Subjects Philosophy
Journal Section Mantık
Authors

Orcid: 0000-0001-6454-4072
Author: Ali TEKİN (Primary Author)
Institution: TRABZON ÜNİVERSİTESİ, İLAHİYAT FAKÜLTESİ
Country: Turkey
Dates

Publication Date : December 27, 2019

Cite

Bibtex @research article { busbed615985, journal = {Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi}, issn = {1309-6672}, eissn = {2618-6322}, address = {Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü 12100, Merkez Bingöl}, publisher = {Bingol University}, year = {2019}, volume = {}, pages = {339 - 362}, doi = {10.29029/busbed.615985}, title = {MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA}, key = {cite}, author = {Tekin, Ali} }
APA Tekin, A . (2019). MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA . Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , Special Issue , 339-362 . DOI: 10.29029/busbed.615985
MLA Tekin, A . "MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA" . Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2019 ): 339-362 <http://busbed.bingol.edu.tr/en/pub/issue/51032/615985>
Chicago Tekin, A . "MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2019 ): 339-362
RIS TY - JOUR T1 - MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA AU - Ali Tekin Y1 - 2019 PY - 2019 N1 - doi: 10.29029/busbed.615985 DO - 10.29029/busbed.615985 T2 - Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi JF - Journal JO - JOR SP - 339 EP - 362 VL - IS - SN - 1309-6672-2618-6322 M3 - doi: 10.29029/busbed.615985 UR - https://doi.org/10.29029/busbed.615985 Y2 - 2019 ER -
EndNote %0 Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA %A Ali Tekin %T MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA %D 2019 %J Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi %P 1309-6672-2618-6322 %V %N %R doi: 10.29029/busbed.615985 %U 10.29029/busbed.615985
ISNAD Tekin, Ali . "MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi / (December 2019): 339-362 . https://doi.org/10.29029/busbed.615985
AMA Tekin A . MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2019; 339-362.
Vancouver Tekin A . MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2019; 339-362.
IEEE A. Tekin , "MEŞŞÂÎ MANTIKTA ÖRNEKLEMENİN (ANALOJİ) FARKLI CİHETLERDEN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR SORUŞTURMA", Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, pp. 339-362, Dec. 2019, doi:10.29029/busbed.615985
Authors of the Article
Ali TEKİN [1]
Submit Article
Archive
Editorial Board
Contact
TR Dizin
TR Dizin
Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.