Research Article
II. MEŞRUTİYET’TE ORTAYA ÇIKAN FİKİR AKIMLARININ YAYGINLAŞMASINDA GAZETE VE DERGİLERİN ROLÜ (SEBİLÜRREŞAD VE TÜRK YURDU ÖRNEĞİ)
Abstract
Bu çalışma, II. Meşrutiyet döneminde ortaya çıkmaya başlayan ve etkileri günümüzde de devam eden ideolojilerin geniş halk kitlelerine ulaşmasında dönemin basın yayın organlarının rolüne odaklanmaktadır. Osmanlı Devleti’nin başta askeri olmak üzere, siyasi, ekonomik ve toplumsal yapısında belirgin değişmelerin yaşandığı II. Meşrutiyet döneminde filizlenmeye başlayan fikri akımların her alanda yaşanan gerileme ve çözülmelere çare olma iddiaları bulunmaktadır. Söz konusu iddia ve programlarının geniş kesimlere ulaşması ve taraftar bulması için yoğun propaganda faaliyetlerine başlayan fikri akım temsilcilerinin kullandıkları en etkili vasıtalar, dönemin yaygın basın yayın araçları olan gazete ve dergilerdir. II. Meşrutiyet’in görece özgür havasında birbirinden farklı hareket ve ideolojiler ortaya çıkmış olmakla beraber bunlardan İslamcılık ve Türkçülük daha geniş kitlelere ulaşma noktasında başarılı olmuştur. Başta bu fikri akımların yoğun olarak işlendikleri dönemin yayın organları olan Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad ve Türk Yurdu dergileri olmak üzere, bu dönemde gazete ve dergilerin hareket ve ideolojilerin yaygınlaşmasındaki etkileri açıklanmaya çalışılmıştır.
References
- Akçura, Y. (2016). Türkçülüğün Tarihi. Ötüken Neşriyat.
- Akçura, Y. (2019). Üç Tarz-ı Siyaset. Yeditepe Yayınevi.
- Akpolat, Y, Z. (2015). Türkiye’de Milliyetçiliğin Sosyolojisi. Fenomen Yayıncılık
- Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. (çev: İskender Savaşır). Metis Yayınları.
- Berkes, N. (2012). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yapı Kredi Yayınları
- Bora, T. (2017). Cereyanlar. İletişim Yayınları
- Cevdet, A. (2008). İçtihad’ın İçtihadı, (Haz. Mustafa Gündüz). Lotus
- Çetinkaya, Y, D. (2008). Orta Katman Aydınlar ve Türk Milliyetçiliğinin Kitleselleşmesi. T. Bora, içinde, Milliyetçilik (ss. 91-102). İletişim Yayınları.
- Debus, E. (2009). Sebilürreşâd. (Çev. Atilla Dirim). Libra Kitap.
- Düzdağ, M, E. (2012). Sırâtımüstakim – Sebîlürreşâd. Sırâtımüstakim. (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). C. 1, S. 1, ss. IX-XXII. Bağcılar Belediyesi Yayınları
- Ersoy, M, A. (2019). Safahat. (Haz. M. Ertuğrul Düzdağ). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
- Gökalp, Z. (1980). Makaleler IX. (Haz. Şevket Beysanoğlu). Kültür Bakanlığı Yayınları
- Gökalp, Z. (2016). Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak. Akçağ Yayınları.
- Gökalp, Z. (2019). Türkçülüğün Esasları. Ataç Yayınları.
- Gülaçar, A, G. (2018). II. Meşrutiyet Dönemi İktidar Oluşumu Sürecinde Basının Rolü. Vakanüvis, S. 3. ss. 105- 128.
- Gündüz, M. (2007). II. Meşrutiyetin Klasik Paradigmaları; İçtihad, Sebilürreşad ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler. Lotus Yayınevi.
- Güz, N. (2003). Türk Fikir Dergiciliğinde Uluslararasılıktan Milliliğe Türk Yurdu’ndan Halkevleri’ne. Türkiye’de Düşünce Dergiciliği Sempozyumu, Gazi Üniversitesi - Türk Ocakları, Ankara, 30 Kasım 2011
- İnalcık, H. (2008). II. Meşrutiyet: Anayasa Rejimi Geliyor, Cumhuriyet Yolu Açılıyor. Doğu Batı, 45, 11-16.
- Kara, İ. (1997). Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi Cilt:1. Kitabevi.
- Karabekir, K. (2011). İttihat ve Terakki Cemiyeti. Yapı Kredi Yayınları
- Karaman, M, A. (2014). Osmanlı Modernleşmesinde Basın. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 131-142
- Kaya, M., & Siklon, S. (2012). Bazı Osmanlı Gazetelerinde Siyasal Reklam ve Propaganda (1908 – 1918). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16, 61-73.
- Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın. İletişim Yayınları.
- Maviş, N. (2019). İslamcılığın Serüveni. İşaret Yayınları.
- Odabaşı, A. (2017). II. Meşrutiyet’te Kitle İletişimi (1908-1918). Ed. Korkmaz Alemdar içinde Türkiye’de Kitle İletişimi. Cilt 1, 14-24
- Özkorkut, N, Ü. (2002). Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Devleti'ndeki Görünümü. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(3), 65-84.
- Sebilürreşad (2016). (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). 8-25. Bağcılar Belediyesi Yayınları.
- Sırat-ı Müstakim (2012). (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). 1-7. Bağcılar Belediyesi Yayınları.
- Tunaya, T, Z. (1998). İslamcılık Cereyanı 1. Cumhuriyet Gazetesi Yayınları.
- Tunaya, T, Z. (2016). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Türk Yurdu (1998), (Ed. Murat Şefkatli). 1-10. Tutibay Yayınları.
- Türk Yurdu (1998). 1(1). (Ed. Murat Şefkatli). Tutibay Yayınları.
- Türköne, M. (2011). Siyasi İdeoloji Olarak İslâmcılığın Doğuşu. Etkileşim Yayınları.
- Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Ülken Yayınları.
Year 2023,
Issue: 26, 139 - 152, 28.10.2023
Abstract
References
- Akçura, Y. (2016). Türkçülüğün Tarihi. Ötüken Neşriyat.
- Akçura, Y. (2019). Üç Tarz-ı Siyaset. Yeditepe Yayınevi.
- Akpolat, Y, Z. (2015). Türkiye’de Milliyetçiliğin Sosyolojisi. Fenomen Yayıncılık
- Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. (çev: İskender Savaşır). Metis Yayınları.
- Berkes, N. (2012). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yapı Kredi Yayınları
- Bora, T. (2017). Cereyanlar. İletişim Yayınları
- Cevdet, A. (2008). İçtihad’ın İçtihadı, (Haz. Mustafa Gündüz). Lotus
- Çetinkaya, Y, D. (2008). Orta Katman Aydınlar ve Türk Milliyetçiliğinin Kitleselleşmesi. T. Bora, içinde, Milliyetçilik (ss. 91-102). İletişim Yayınları.
- Debus, E. (2009). Sebilürreşâd. (Çev. Atilla Dirim). Libra Kitap.
- Düzdağ, M, E. (2012). Sırâtımüstakim – Sebîlürreşâd. Sırâtımüstakim. (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). C. 1, S. 1, ss. IX-XXII. Bağcılar Belediyesi Yayınları
- Ersoy, M, A. (2019). Safahat. (Haz. M. Ertuğrul Düzdağ). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
- Gökalp, Z. (1980). Makaleler IX. (Haz. Şevket Beysanoğlu). Kültür Bakanlığı Yayınları
- Gökalp, Z. (2016). Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak. Akçağ Yayınları.
- Gökalp, Z. (2019). Türkçülüğün Esasları. Ataç Yayınları.
- Gülaçar, A, G. (2018). II. Meşrutiyet Dönemi İktidar Oluşumu Sürecinde Basının Rolü. Vakanüvis, S. 3. ss. 105- 128.
- Gündüz, M. (2007). II. Meşrutiyetin Klasik Paradigmaları; İçtihad, Sebilürreşad ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler. Lotus Yayınevi.
- Güz, N. (2003). Türk Fikir Dergiciliğinde Uluslararasılıktan Milliliğe Türk Yurdu’ndan Halkevleri’ne. Türkiye’de Düşünce Dergiciliği Sempozyumu, Gazi Üniversitesi - Türk Ocakları, Ankara, 30 Kasım 2011
- İnalcık, H. (2008). II. Meşrutiyet: Anayasa Rejimi Geliyor, Cumhuriyet Yolu Açılıyor. Doğu Batı, 45, 11-16.
- Kara, İ. (1997). Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi Cilt:1. Kitabevi.
- Karabekir, K. (2011). İttihat ve Terakki Cemiyeti. Yapı Kredi Yayınları
- Karaman, M, A. (2014). Osmanlı Modernleşmesinde Basın. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 131-142
- Kaya, M., & Siklon, S. (2012). Bazı Osmanlı Gazetelerinde Siyasal Reklam ve Propaganda (1908 – 1918). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16, 61-73.
- Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın. İletişim Yayınları.
- Maviş, N. (2019). İslamcılığın Serüveni. İşaret Yayınları.
- Odabaşı, A. (2017). II. Meşrutiyet’te Kitle İletişimi (1908-1918). Ed. Korkmaz Alemdar içinde Türkiye’de Kitle İletişimi. Cilt 1, 14-24
- Özkorkut, N, Ü. (2002). Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Devleti'ndeki Görünümü. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(3), 65-84.
- Sebilürreşad (2016). (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). 8-25. Bağcılar Belediyesi Yayınları.
- Sırat-ı Müstakim (2012). (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). 1-7. Bağcılar Belediyesi Yayınları.
- Tunaya, T, Z. (1998). İslamcılık Cereyanı 1. Cumhuriyet Gazetesi Yayınları.
- Tunaya, T, Z. (2016). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Türk Yurdu (1998), (Ed. Murat Şefkatli). 1-10. Tutibay Yayınları.
- Türk Yurdu (1998). 1(1). (Ed. Murat Şefkatli). Tutibay Yayınları.
- Türköne, M. (2011). Siyasi İdeoloji Olarak İslâmcılığın Doğuşu. Etkileşim Yayınları.
- Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Ülken Yayınları.
THE ROLE OF MAGAZINES AND NEWSPAPERS IN THE SPREADING IDEAS EMERGED IN THE 2ND CONSTITUTIONAL MONARCHY (SEBILURRESAD AND TURK YURDU SAMPLES)
Abstract
This study; focuses on the role of press organs during the period in searching large masses of ideas, which began to occur in the 2nd Constitutional Monarchy period and whose effects continue even today. The currents of ideas that began to germinate during the Second Constitutional Monarchy time, when there were significant changes in the political, economic and social structure of the Ottoman state, especially in the army, have claimed to be the remedy for the declines and dissolution in every field. The most effective tools used by the current of ideas, which started intensive propaganda activities in order for these claims to reach large segments and find supporters were newspapers and magazines which were common press tools of the period. Although different movements and ideologies emerged in the relatively free atmosphere of the second Constitutional Monarchy, Islamism and Turkism were more successful in reaching wider masses. It has been tried to explain the effects of newspapers and magazines on the spread of ideas and ideologies in this period, especially Siratimustakim/Sebilurresad and Turk Yurdu journals, which were the publication organs of the periods when these currents of thought were intensely processed.
References
- Akçura, Y. (2016). Türkçülüğün Tarihi. Ötüken Neşriyat.
- Akçura, Y. (2019). Üç Tarz-ı Siyaset. Yeditepe Yayınevi.
- Akpolat, Y, Z. (2015). Türkiye’de Milliyetçiliğin Sosyolojisi. Fenomen Yayıncılık
- Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. (çev: İskender Savaşır). Metis Yayınları.
- Berkes, N. (2012). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yapı Kredi Yayınları
- Bora, T. (2017). Cereyanlar. İletişim Yayınları
- Cevdet, A. (2008). İçtihad’ın İçtihadı, (Haz. Mustafa Gündüz). Lotus
- Çetinkaya, Y, D. (2008). Orta Katman Aydınlar ve Türk Milliyetçiliğinin Kitleselleşmesi. T. Bora, içinde, Milliyetçilik (ss. 91-102). İletişim Yayınları.
- Debus, E. (2009). Sebilürreşâd. (Çev. Atilla Dirim). Libra Kitap.
- Düzdağ, M, E. (2012). Sırâtımüstakim – Sebîlürreşâd. Sırâtımüstakim. (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). C. 1, S. 1, ss. IX-XXII. Bağcılar Belediyesi Yayınları
- Ersoy, M, A. (2019). Safahat. (Haz. M. Ertuğrul Düzdağ). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
- Gökalp, Z. (1980). Makaleler IX. (Haz. Şevket Beysanoğlu). Kültür Bakanlığı Yayınları
- Gökalp, Z. (2016). Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak. Akçağ Yayınları.
- Gökalp, Z. (2019). Türkçülüğün Esasları. Ataç Yayınları.
- Gülaçar, A, G. (2018). II. Meşrutiyet Dönemi İktidar Oluşumu Sürecinde Basının Rolü. Vakanüvis, S. 3. ss. 105- 128.
- Gündüz, M. (2007). II. Meşrutiyetin Klasik Paradigmaları; İçtihad, Sebilürreşad ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler. Lotus Yayınevi.
- Güz, N. (2003). Türk Fikir Dergiciliğinde Uluslararasılıktan Milliliğe Türk Yurdu’ndan Halkevleri’ne. Türkiye’de Düşünce Dergiciliği Sempozyumu, Gazi Üniversitesi - Türk Ocakları, Ankara, 30 Kasım 2011
- İnalcık, H. (2008). II. Meşrutiyet: Anayasa Rejimi Geliyor, Cumhuriyet Yolu Açılıyor. Doğu Batı, 45, 11-16.
- Kara, İ. (1997). Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi Cilt:1. Kitabevi.
- Karabekir, K. (2011). İttihat ve Terakki Cemiyeti. Yapı Kredi Yayınları
- Karaman, M, A. (2014). Osmanlı Modernleşmesinde Basın. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 131-142
- Kaya, M., & Siklon, S. (2012). Bazı Osmanlı Gazetelerinde Siyasal Reklam ve Propaganda (1908 – 1918). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16, 61-73.
- Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın. İletişim Yayınları.
- Maviş, N. (2019). İslamcılığın Serüveni. İşaret Yayınları.
- Odabaşı, A. (2017). II. Meşrutiyet’te Kitle İletişimi (1908-1918). Ed. Korkmaz Alemdar içinde Türkiye’de Kitle İletişimi. Cilt 1, 14-24
- Özkorkut, N, Ü. (2002). Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Devleti'ndeki Görünümü. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(3), 65-84.
- Sebilürreşad (2016). (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). 8-25. Bağcılar Belediyesi Yayınları.
- Sırat-ı Müstakim (2012). (Ed. M. Ertuğrul Düzdağ). 1-7. Bağcılar Belediyesi Yayınları.
- Tunaya, T, Z. (1998). İslamcılık Cereyanı 1. Cumhuriyet Gazetesi Yayınları.
- Tunaya, T, Z. (2016). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Türk Yurdu (1998), (Ed. Murat Şefkatli). 1-10. Tutibay Yayınları.
- Türk Yurdu (1998). 1(1). (Ed. Murat Şefkatli). Tutibay Yayınları.
- Türköne, M. (2011). Siyasi İdeoloji Olarak İslâmcılığın Doğuşu. Etkileşim Yayınları.
- Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Ülken Yayınları.
There are 34 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Sociology |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | October 27, 2023 |
| Publication Date | October 28, 2023 |
| Published in Issue | Year 2023Issue: 26 |
