Öz
In this article it is aimed to provide an intellectual portrait of Ahmet Mithat Efendi who is one of the leading thinkers of the Tanzimat Period as an author, novelist, journalist and publisher. His attitude in the face of politic, cultural and social changes and tensions which came along with the period characterized by modernization/Westernization efforts is evaluated on the basis of its being of a founding component of the portrait in question. As a result of these evaluations, it is dwelt upon the extent of assessing Ahmet Mithat as a representative of a social analysis initiative that enables to address him in his originality.
Anahtar Kelimeler
Ahmet Mithat Efendi Tanzimat Tanzimat intellectuals Tanzimat novel Tanzimat bureaucracy Westernization Modernization
Kaynakça
- AHMET Midhat (2000): Müşahedat, N. Birinci (haz.), Bütün Eserleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
- AHMED Midhat (2002): ‘Voltaire’, E. ERBAY & A. UTKU, (haz.) Ahmed Midhat, Felsefe Metinleri, Erzurum: Babil Yayınları
- AHMED Midhat (2005): ‘Ekonomi Politik’, E. ERBAY & A. UTKU, (haz.) Ahmed Midhat, İktisat Metinleri: Ekonomi Politik ve Hallü’l-Ukad, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları
- ALİŞ, Şehnaz (2006): ‘Ahmet Mithat Efendi’de Akıl ve Batıl İnançlar’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- ALPASLAN, G. Gonca (2006): ‘Modern Edebiyatta Sözlü Kültür Etkisi’, Talât S. HALMAN, vd. (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, cilt:3, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- ASLAN, Pelin (2006): ‘ Mihnetkeşan" da Toplumsal Ahlak Karşısında Bireysel Ahlak’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- BELGE, Murat (2006): ‘Türk Edebiyatında “Doğu-Batı Sorunsalı”’, Talât S. HALMAN, vd. (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, cilt:3, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- BERKES, Niyazi (2008): Türkiye’de Çağdaşlaşma, A. Kuyaş (haz.), 12.b., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
- ÇELİK, D. Yalçın (2006): ‘Popüler Roman’, Talât S. HALMAN, vd. (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, cilt:3, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- ÇETİNSAYA, Gökhan (2003): ‘Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzimat Zihniyeti’,Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt:1, Mehmet Ö. ALKAN (ed.), Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 5.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- ERGİNÜN, İnci (2006): ‘Ahmet Mithat’ın Hala Geçerli Öğüdü: Kızlarınızı Okutun’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- ESEN, N., KÖROĞLU, E. (2006): ‘Ahmet Mithat Efendi’yi Hatırlamak, Anlamak, Okumak’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- FINDLEY, Carter V. (1999): Ahmet Midhat Efendi Avrupa’da, çev. A. Anadol, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- FINDLEY, Carter V. (2000): ‘Ahmet Midhat’ın Sevdâ-yı Sa’y ü Amel’i’, Tarih ve Toplum, 203
- İNALCIK, Halil (2006): ‘Tanzimat Nedir?’, Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, 2.b., Halil İNALCIK & Mehmet SEYİTDANLIOĞLU (der.), Ankara: Phoenix Yayınevi
- MARDİN, Şerif (1994): ‘Türkiye’de İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918)’, Siyasal ve Sosyal Bilimler, Makaleler 2, 3.b., Mümtaz’er TÜRKÖNE & Tuncay ÖNDER (der.), İstanbul: İletişim Yayınları
- MARDİN, Şerif (1999): Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, Toplu Eserleri 1, 6.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- MARDİN, Şerif (2004a): ‘Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma’, Türk Modernleşmesi, Makaleler 4, 14.b., Mümtaz’er TÜRKÖNE & Tuncay ÖNDER (der.), İstanbul: İletişim Yayınları
- MARDİN, Şerif (2004b): ‘Tanzimat Fermanı’nın Manası’, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1, 12.b., Mümtaz’er TÜRKÖNE & Tuncay ÖNDER (der.), İstanbul: İletişim Yayınları
- MERİÇ, Nevin (2000): Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi: Adâb-ı Muâşeret, İstanbul: Kaknüs Yayınları
- MORAN, Berna (2008): Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış: Ahmet Mithat’tan A. H. Tanpınar’a, cilt:1, 20.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- NECATİGİL, Behçet (1998): Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, 17.b., İstanbul: Varlık Yayınları
- OKAY, Orhan (1991): Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları
- OKAY, Orhan (2006): ‘Tanzimatçılar: Yenileşmenin Öncüleri (1860-1896)’, Talât S. HALMAN, vd. (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, cilt:3, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- ONARAN, Burak (2003): ‘Ahmet Mithat Efendi’, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt:1, Mehmet Ö. ALKAN (ed.), Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 5.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- ORTAYLI, İlber (2006): İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Alkım Yayınevi
- PARLA, Jale (1993): Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri, 2.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- PARLA, Jale (2003): ‘Tanzimat Edebiyatında Siyasi Fikirler’, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt:1, Mehmet Ö. ALKAN (ed.), Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 5.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- PARLA, Jale (2006): ‘Rakım Efendi’den Nurullah Bey’e, Cemaatçi Osmanlılıktan Cemiyetçi Türk Milliyetçiliğine Ahmet Mithat’ın Romancılığı’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- TANPINAR, Ahmet Hamdi (2007): XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 2.b., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
- TÜRKEŞ, A. Ömer (2003): ‘Muhafazakâr Romanlarda Muhafaza Edilen Neydi?’, Modern Türkiye ’de Siyasi Düşünce, cilt:5, Ahmet ÇİĞDEM (ed.), Muhafazakârlık, İstanbul: İletişim Yayınları
- YALÇIN, Murat (ed.) (2003): Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, cilt:1, 2.b., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
Öz
Bu makalede yazar, romancı, gazeteci ve yayımcı kimliğiyle Tanzimat döneminin önde gelen düşünürlerinden Ahmet Mithat Efendi’nin entelektüel bir portresinin verilmesi amaçlanmaktadır. Dönemini karakterize eden modernleşme/Batılılaşma çabaları ile gündeme gelen politik, kültürel ve sosyal değişim ve gerilimler karşısındaki yaklaşımı, söz konusu portrenin kurucu unsuru olması temelinde değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeler sonucunda, Ahmet Mithat’ın onu özgünlüğü içinde ele almaya imkân verecek bir sosyal analiz girişiminin temsilcisi olarak değerlendirilebilirliği üzerinde durulmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Ahmet Mithat Efendi Tanzimat Tanzimat aydını Tanzimat romanı Tanzimat bürokrasisi Batılılaşma Modernleşme
Kaynakça
- AHMET Midhat (2000): Müşahedat, N. Birinci (haz.), Bütün Eserleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
- AHMED Midhat (2002): ‘Voltaire’, E. ERBAY & A. UTKU, (haz.) Ahmed Midhat, Felsefe Metinleri, Erzurum: Babil Yayınları
- AHMED Midhat (2005): ‘Ekonomi Politik’, E. ERBAY & A. UTKU, (haz.) Ahmed Midhat, İktisat Metinleri: Ekonomi Politik ve Hallü’l-Ukad, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları
- ALİŞ, Şehnaz (2006): ‘Ahmet Mithat Efendi’de Akıl ve Batıl İnançlar’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- ALPASLAN, G. Gonca (2006): ‘Modern Edebiyatta Sözlü Kültür Etkisi’, Talât S. HALMAN, vd. (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, cilt:3, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- ASLAN, Pelin (2006): ‘ Mihnetkeşan" da Toplumsal Ahlak Karşısında Bireysel Ahlak’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- BELGE, Murat (2006): ‘Türk Edebiyatında “Doğu-Batı Sorunsalı”’, Talât S. HALMAN, vd. (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, cilt:3, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- BERKES, Niyazi (2008): Türkiye’de Çağdaşlaşma, A. Kuyaş (haz.), 12.b., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
- ÇELİK, D. Yalçın (2006): ‘Popüler Roman’, Talât S. HALMAN, vd. (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, cilt:3, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- ÇETİNSAYA, Gökhan (2003): ‘Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzimat Zihniyeti’,Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt:1, Mehmet Ö. ALKAN (ed.), Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 5.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- ERGİNÜN, İnci (2006): ‘Ahmet Mithat’ın Hala Geçerli Öğüdü: Kızlarınızı Okutun’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- ESEN, N., KÖROĞLU, E. (2006): ‘Ahmet Mithat Efendi’yi Hatırlamak, Anlamak, Okumak’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- FINDLEY, Carter V. (1999): Ahmet Midhat Efendi Avrupa’da, çev. A. Anadol, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- FINDLEY, Carter V. (2000): ‘Ahmet Midhat’ın Sevdâ-yı Sa’y ü Amel’i’, Tarih ve Toplum, 203
- İNALCIK, Halil (2006): ‘Tanzimat Nedir?’, Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, 2.b., Halil İNALCIK & Mehmet SEYİTDANLIOĞLU (der.), Ankara: Phoenix Yayınevi
- MARDİN, Şerif (1994): ‘Türkiye’de İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918)’, Siyasal ve Sosyal Bilimler, Makaleler 2, 3.b., Mümtaz’er TÜRKÖNE & Tuncay ÖNDER (der.), İstanbul: İletişim Yayınları
- MARDİN, Şerif (1999): Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, Toplu Eserleri 1, 6.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- MARDİN, Şerif (2004a): ‘Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma’, Türk Modernleşmesi, Makaleler 4, 14.b., Mümtaz’er TÜRKÖNE & Tuncay ÖNDER (der.), İstanbul: İletişim Yayınları
- MARDİN, Şerif (2004b): ‘Tanzimat Fermanı’nın Manası’, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1, 12.b., Mümtaz’er TÜRKÖNE & Tuncay ÖNDER (der.), İstanbul: İletişim Yayınları
- MERİÇ, Nevin (2000): Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi: Adâb-ı Muâşeret, İstanbul: Kaknüs Yayınları
- MORAN, Berna (2008): Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış: Ahmet Mithat’tan A. H. Tanpınar’a, cilt:1, 20.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- NECATİGİL, Behçet (1998): Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, 17.b., İstanbul: Varlık Yayınları
- OKAY, Orhan (1991): Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları
- OKAY, Orhan (2006): ‘Tanzimatçılar: Yenileşmenin Öncüleri (1860-1896)’, Talât S. HALMAN, vd. (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, cilt:3, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- ONARAN, Burak (2003): ‘Ahmet Mithat Efendi’, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt:1, Mehmet Ö. ALKAN (ed.), Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 5.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- ORTAYLI, İlber (2006): İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Alkım Yayınevi
- PARLA, Jale (1993): Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri, 2.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- PARLA, Jale (2003): ‘Tanzimat Edebiyatında Siyasi Fikirler’, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt:1, Mehmet Ö. ALKAN (ed.), Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 5.b., İstanbul: İletişim Yayınları
- PARLA, Jale (2006): ‘Rakım Efendi’den Nurullah Bey’e, Cemaatçi Osmanlılıktan Cemiyetçi Türk Milliyetçiliğine Ahmet Mithat’ın Romancılığı’, Nüket ESEN & Erol KÖROĞLU (ed.), Merhaba Ey Muharrir!: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- TANPINAR, Ahmet Hamdi (2007): XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 2.b., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
- TÜRKEŞ, A. Ömer (2003): ‘Muhafazakâr Romanlarda Muhafaza Edilen Neydi?’, Modern Türkiye ’de Siyasi Düşünce, cilt:5, Ahmet ÇİĞDEM (ed.), Muhafazakârlık, İstanbul: İletişim Yayınları
- YALÇIN, Murat (ed.) (2003): Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, cilt:1, 2.b., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Ekim 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014Cilt: 4 Sayı: 8 |
