Öz
Bead, which is a prayer object and its history basing on the first periods of humanity, has been an object used and known before Islam, by supporters of Buddhism, Hinduism and Christianity. Bead was used only by reverends until Islam, but with Islam it has been common and an important tool to serve Muslims ’ religious duties. With the recognition and acceptance of Islam by Turks, bead has passed to Turks and has experienced its golden age in Turkish culture. It has not been only an invocation tool among Turks but it also has taken a place in Turkish Handicrafts. Bead, which
has always taken a place as an important cultural heritage element transmitted in prays from mouth to mouth and to 145ner selves through ages, has an identity to be a significant milestone as a prayer tool and cultural pattern in Turk-Islam civilization. In this study, which is prepared with this approach, it has been tried to determine the place and importance of bead that has an artistic value reshaped in our civilization, a long- standing background in Turkish folk culture.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ALTINOK, Bilgi (1992),” Kuzeyin Altını veya Geçmişe Açılan Pencere: Kehribar”, Antik Dekor Dergisi, İstanbul.
- ANOHİN, A.V. (2006), Altay Şamanlığına Ait Materyaller, Kömen Yayınları, Konya.
- ARSEVEN, Celal Esad (1975), Sanat Ansiklopedisi, MEB Yayınları, Ankara.
- AVCI, Ali Haydar (2008), Osmanlı Gizli Tarihinde Pir Sultan Abdal ve Bütün Deyişleri, Nokta Kitap, İstanbul.
- BARLAS, Uğurol (1976), Tespih ve Tespihçilik, Özer Matbaası, Karabük.
- COŞKUN, M. Bülent (1988), “Tespih”, Touring Dergisi, S. 77, İstanbul.
- ÇALIK, Mustafa (2000), “Prayer Beads: Tespih’, Sky Life Dergisi, İstanbul.
- ÇORAK, Vedia Bülent (1984),” Meditasyon”, Altın Çağın Kalemi Dergisi, İstanbul.
- DEMİRKAN, Güner (1984), “Geleneksel Anadolu Takıları, Süs Taşları ve İşleme Sanatı”’, İzmir I. Ulusal El Sanatları Bildirileri, İzmir.
- GORBON, Bedii (1980), “Türk Tespihçilik Sanatı”, Türkiyemiz Dergisi, S. 11, İstanbul.
- GÖLPINARLI, Abdulbaki (2009), Mesnevi Tercümesi, Doğan Kitap, İstanbul.
- GÜRSOY, Deniz (2006), Parmak Uçlarındaki Huzur, Oğlak Yayınları, İstanbul.
- GÜZEL, Abdurrahman (2009), Dini Tasavvufi Türk Edebiyatı El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara.
- HAKGÜDEN, Mesut (1998), “Tespih”, Sanat Kültür Politika Dergisi, S. 9, İstanbul.
- İNAN, Abdulkadir (2000), Tarihte ve Bugün Şamanizm, TTK Yayınları, Ankara.
- KALAFAT, Yaşar (2006), Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Ebabil Yayınları, Ankara.
- KALAFAT, Yaşar (2007a), Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları I, Lalezar Kitabevi, Ankara.
- KALAFAT, Yaşar (2007b), Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları IV, Lalezar Kitabevi, Ankara.
- KANDEMİR, Sedat (2007), Doğal Taş ve Minerallerin Özellikleri, Broşür Yayınları, İstanbul.
- KAYA, Doğan (2004), Anonim Halk Şiiri, Akçağ Yayınları, Ankara.
- KUMAR, Vijaya (2005), Değerli Taşlar, Bileşim Yayınevi, İstanbul.
- LECOMTE, Pretextat (1980), Türkiye’de Sanatlar ve Zenaatlar (19. yüzyılın sonu), Tercüman Yayınları, İstanbul.
- MORRİS, Desmond (2005), Koruyucu Tılsımlar, İnkılap Yayınevi, İstanbul.
- MUSAHİPOĞLU, Mahmut Celalettin (1986), Eski İstanbul Yaşayışı, Devlet Tiyatroları İç Eğitim Dizisi, Ankara.
- NEZİROĞLU, Berat Serdar (2010), Türk Tespih Sanatı Cilt:I, II, III, Mas Yayınları, İstanbul.
- NUHOĞLU, Mualla Murat (1995), Türk İslam Kültüründe tespih ve Tespih Sanatı, Kevser Kitabevi, Ankara.
- OCAK, Ahmet Yaşar (2002), “Tasavvuf Tarihi Araştırmalarına Genel Bir Bakış”, Toplumsal Tarih Dergisi, İstanbul.
- ÖRNEK, Sedat Veyis (1998), 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, Gerçek Yayınları, İstanbul.
- ÖRNEK, Sedat Veyis (2000), Türk Halkbilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. ÖZBİLGE, Füsun (1985), Sana Tütün ve Tespih Yolluyorum, Broy Şiir Yayın Merkezi, İstanbul.
- ÖZEN, Mine Esiner (1999), “Tespih”, Art Decor Dergisi, İstanbul.
- PARLAK, Tahsin (1989), Kaynaktan Vitrine Oltu Taşı, Atatürk Üni. Basımevi, Erzurum.
- SARICI, Necip (1996), “Zikir Halkaları”, Sanatsal Mozaik Dergisi, İstanbul.
- SARICI, Necip (2001), “Dua Taneleri’ Collection Dergisi, İstanbul.
- SCHIMMEL, Annemarie (2000), Sayıların Gizemi, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
- TAN, Nail (2008), Folklor (Halkbilimi), Özal Matbaası, İstanbul.
- TANYU, Hikmet (2007), Türklerde Taşla İlgili İnançlar, Elips Kitap, Ankara. TÜRKÇE SÖZLÜK (1998), TDK Yayınları, Ankara.
- ÜÇOK, Ahmet Kemal (2002), Görüp İşittiklerim, Okuyan Adam Yayınları, Ankara. ÜLKÜMEN, Perran (1969), “Tespihin Tarihçesi Yapılış Tekniği ve Saray Koleksiyonlarındaki Tespihler”, Türk Etnografya Dergisi, S. 12, Ankara.
- YARDIMCI, Savaş (1977), Dünyanın En Güzel Fıkraları, Volkan Yayınları, İstanbul. YAZAN, Işık (1990), “Türk Tespihçiliği”, Antik & Dekor Dergisi, S. 8, İstanbul. YILMAZ, Asaf Atalay (2010), Dinler Tarihi, Alter Yayınları, Ankara.
- YILMAZ, Kadri (2012), “Divan Şiirinde Tesbihe Dair”, Turkish Studies, S. 25, İstanbul.
- YÖRÜKAN, Yusuf Ziya (2006), Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Öz
Tarihi, insanlığın ilk dönemlerine kadar dayanan ve bir ibadet eşyası olan tespih, İslamiyet’ten önce Budizm, Hinduizm ve Hıristiyanlık tarafından bilinen ve kullanılan bir nesne olmuştur. İslamiyet’e kadar sadece din adamlarının kullanımına mahsus olan tespih, İslamiyet ile birlikte halka inmiş ve Müslümanların dini vecibelerini yerine getirmelerinde önemli bir araç olmuştur. Türklerin İslamiyet’i tanımaları ve kabul etmeleriyle birlikte, tespih Türklere de geçmiş ve altın çağını Türk kültürü içerisinde yaşamıştır. Tespih, Türklerde sadece bir zikir vasıtası olarak kalmamış; aynı zamanda Türk el sanatları içerisinde önemli bir yer edinmiştir.
Asırlar boyunca dilden dile, gönülden gönüle aktarılan dualarda önemli bir kültür mirası öğesi olarak her zaman yer alan tespih, Türk - İslam medeniyetinde kültür motifi ve dua aracı olarak önemli bir kilometre taşı olma hüviyetine sahiptir. Bu yaklaşımla hazırladığımız çalışmada köklü bir geçmişi olan ve medeniyetimiz içerisinde yeniden şekillenerek sanatsal değere sahip olan tespihin Türk halk kültürü içerisindeki yeri ve önemi belirlenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ALTINOK, Bilgi (1992),” Kuzeyin Altını veya Geçmişe Açılan Pencere: Kehribar”, Antik Dekor Dergisi, İstanbul.
- ANOHİN, A.V. (2006), Altay Şamanlığına Ait Materyaller, Kömen Yayınları, Konya.
- ARSEVEN, Celal Esad (1975), Sanat Ansiklopedisi, MEB Yayınları, Ankara.
- AVCI, Ali Haydar (2008), Osmanlı Gizli Tarihinde Pir Sultan Abdal ve Bütün Deyişleri, Nokta Kitap, İstanbul.
- BARLAS, Uğurol (1976), Tespih ve Tespihçilik, Özer Matbaası, Karabük.
- COŞKUN, M. Bülent (1988), “Tespih”, Touring Dergisi, S. 77, İstanbul.
- ÇALIK, Mustafa (2000), “Prayer Beads: Tespih’, Sky Life Dergisi, İstanbul.
- ÇORAK, Vedia Bülent (1984),” Meditasyon”, Altın Çağın Kalemi Dergisi, İstanbul.
- DEMİRKAN, Güner (1984), “Geleneksel Anadolu Takıları, Süs Taşları ve İşleme Sanatı”’, İzmir I. Ulusal El Sanatları Bildirileri, İzmir.
- GORBON, Bedii (1980), “Türk Tespihçilik Sanatı”, Türkiyemiz Dergisi, S. 11, İstanbul.
- GÖLPINARLI, Abdulbaki (2009), Mesnevi Tercümesi, Doğan Kitap, İstanbul.
- GÜRSOY, Deniz (2006), Parmak Uçlarındaki Huzur, Oğlak Yayınları, İstanbul.
- GÜZEL, Abdurrahman (2009), Dini Tasavvufi Türk Edebiyatı El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara.
- HAKGÜDEN, Mesut (1998), “Tespih”, Sanat Kültür Politika Dergisi, S. 9, İstanbul.
- İNAN, Abdulkadir (2000), Tarihte ve Bugün Şamanizm, TTK Yayınları, Ankara.
- KALAFAT, Yaşar (2006), Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Ebabil Yayınları, Ankara.
- KALAFAT, Yaşar (2007a), Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları I, Lalezar Kitabevi, Ankara.
- KALAFAT, Yaşar (2007b), Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları IV, Lalezar Kitabevi, Ankara.
- KANDEMİR, Sedat (2007), Doğal Taş ve Minerallerin Özellikleri, Broşür Yayınları, İstanbul.
- KAYA, Doğan (2004), Anonim Halk Şiiri, Akçağ Yayınları, Ankara.
- KUMAR, Vijaya (2005), Değerli Taşlar, Bileşim Yayınevi, İstanbul.
- LECOMTE, Pretextat (1980), Türkiye’de Sanatlar ve Zenaatlar (19. yüzyılın sonu), Tercüman Yayınları, İstanbul.
- MORRİS, Desmond (2005), Koruyucu Tılsımlar, İnkılap Yayınevi, İstanbul.
- MUSAHİPOĞLU, Mahmut Celalettin (1986), Eski İstanbul Yaşayışı, Devlet Tiyatroları İç Eğitim Dizisi, Ankara.
- NEZİROĞLU, Berat Serdar (2010), Türk Tespih Sanatı Cilt:I, II, III, Mas Yayınları, İstanbul.
- NUHOĞLU, Mualla Murat (1995), Türk İslam Kültüründe tespih ve Tespih Sanatı, Kevser Kitabevi, Ankara.
- OCAK, Ahmet Yaşar (2002), “Tasavvuf Tarihi Araştırmalarına Genel Bir Bakış”, Toplumsal Tarih Dergisi, İstanbul.
- ÖRNEK, Sedat Veyis (1998), 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, Gerçek Yayınları, İstanbul.
- ÖRNEK, Sedat Veyis (2000), Türk Halkbilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. ÖZBİLGE, Füsun (1985), Sana Tütün ve Tespih Yolluyorum, Broy Şiir Yayın Merkezi, İstanbul.
- ÖZEN, Mine Esiner (1999), “Tespih”, Art Decor Dergisi, İstanbul.
- PARLAK, Tahsin (1989), Kaynaktan Vitrine Oltu Taşı, Atatürk Üni. Basımevi, Erzurum.
- SARICI, Necip (1996), “Zikir Halkaları”, Sanatsal Mozaik Dergisi, İstanbul.
- SARICI, Necip (2001), “Dua Taneleri’ Collection Dergisi, İstanbul.
- SCHIMMEL, Annemarie (2000), Sayıların Gizemi, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
- TAN, Nail (2008), Folklor (Halkbilimi), Özal Matbaası, İstanbul.
- TANYU, Hikmet (2007), Türklerde Taşla İlgili İnançlar, Elips Kitap, Ankara. TÜRKÇE SÖZLÜK (1998), TDK Yayınları, Ankara.
- ÜÇOK, Ahmet Kemal (2002), Görüp İşittiklerim, Okuyan Adam Yayınları, Ankara. ÜLKÜMEN, Perran (1969), “Tespihin Tarihçesi Yapılış Tekniği ve Saray Koleksiyonlarındaki Tespihler”, Türk Etnografya Dergisi, S. 12, Ankara.
- YARDIMCI, Savaş (1977), Dünyanın En Güzel Fıkraları, Volkan Yayınları, İstanbul. YAZAN, Işık (1990), “Türk Tespihçiliği”, Antik & Dekor Dergisi, S. 8, İstanbul. YILMAZ, Asaf Atalay (2010), Dinler Tarihi, Alter Yayınları, Ankara.
- YILMAZ, Kadri (2012), “Divan Şiirinde Tesbihe Dair”, Turkish Studies, S. 25, İstanbul.
- YÖRÜKAN, Yusuf Ziya (2006), Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Nisan 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014Cilt: 4 Sayı: 7 |
