Öz
Günümüzde, müze kavramı
olayları ve hatta nesneleri içerecek şekilde genişlemiştir. Müze anlayışının değişimiyle
birlikte dünyanın
farklı ülkelerinde “kukla müzesi”, “müzik aletleri müzesi”, “eski ev gereçleri
müzesi” gibi pek çok müzeler kurulmuştur. Bu eğilime uygun olarak, açık hava müzeleri sadece nesnelerin
sergilendiği yer değil, aynı zamanda insanların belirli bir kültürün her
alanıyla bağlantı kurmasını sağlayan mekânlar olmuştur.
Bu bağlamda “Hurtuyah-Tas Açık Hava
Müzesi”, Güney Sibirya’daki Türklerin etnik bir grubu olan Hakaslar için önemli
bir mekândır. Yüzyıllardır Hakaslar, “Tas-İne”nin (Taş Anne) yardımını
talep etmek ve kısırlığa karşı dua etmek için Hurtuyah-Tas’a gelmektedir. Bu
heykel, Hakaslar tarafından doğurganlık ve bolluğun sembolü olarak kabul
edilmektedir. Şamanın yardımıyla, aile yapılan ritüel ve dualar aracılığıyla
çocuk istemektedir. Eski zamanlardan beri
mevcut olan “Tas-İne” artık bir “camekan” içinde korunmaktadır. Ayrıca, Hakasya’nın en önemli simgelerinden biri olarak kabul
edilen heykel korumaya alınmış ve bu amaçla bir açık hava müzesi kurulmuştur. Bu makalenin amacı, Hakasya’daki “Hurtuyah-Tas Açık
Hava Müzesi”ne dikkat çekmektir.
Kaynakça
- Amurskiy Oblastnoy Krayevedçeskiy Muzey, Putevoditel, Blagoveşensk 1990.
- Bayat Fuzuli, Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Yayınları, İstanbul 2006.
- Borgoyakova G., “Vernötsiya li Hurtuyah İney?”, Askizskiy Trujenik, 7 Avgust, 2003.
- Bulkin V. A.-Çugunov G.İ., “Velikiy Ustyug”, Pamyatniki Gorodov Rossii, Putevoditel, Leningrad 1978.
- Butanayev V. Ya., “Kult Kamennıh İzvayaniy”, Burhanizm Tyurkov Sayano-Altaya, Abakan 2003.
- Feoktistova T. N., K İstorii Stanovleniya Muzeev v Hakasii, Hakasskoe Knijnoe İzdatelstvo, Abakan 2006.
- Gosudarstvennıy Russkiy Muzey, Jivopis, Moskva 1984a.
- Gosudarstvennıy Ermitaj, Jivopis, Moskva 1984b.
- İşenko A. A., Ulug Hurtuyah tas: Dostoyanie Pokoleniy/Bibliografiçeskiy Spisok Literaturı, NB İm. N. G. Domocakova, Abakan 2013.
- Kalafat Yaşar, Altaylardan Anadolu’ya Kamizm, Yedi Tepe Yayınları, İstanbul 2004.
- Kızlasov İ. L., Balşoy Salbıkskiy Kurgan, Otdel Kulturı Hakaskogo Oblispolkoma, Abakan 1985.
- Kiçiyev G., “Hurtuyah İneynin Palazı ba?”, Hakas Çiri, 25 Dekabr, 2004.
- Kobko V. V., “Katalog Kolektsiy B.O. Pilsudskogo v Primorskom Gosudarstvennom Obyedinennom Muzeye im. V.K. Arseneva”, İzvestiya İnstituta Naslediya Broneslava Pilsudskogo, No: 2, 1999.
- Krupneyşie İstoriçeskie Muzei Stolitsı: Proşloe, Nastoyaşeye, Buduşeye (Publikatsiya Podgotovlena Yu. V. Moçalovoy), Oteçestvenaya İstoriya, No: 3, 2003.
- Muzei Hakasii, OOO “Kooperativ Jurnalist”, Abakan 2010 (Hakas Devlet Üniversitesi ve Merkez Kütüphane işbirliğiyle hazırlanmıştır).
- Özdemir Nebi, “Eğlence-Müze İlişkisi ve Türk Eğlence Geleneği Araştırma-Uygulama Merkezi, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyum Bildirileri (Yay. Haz.: M. Öcal Oğuz, Tuba Saltık Özkan), Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara 2004.
- Semigin G. Yu.(Proje Sorumlusu), Entsiklopediya Respubliki Hakasiya, OOO “Polikor”, Abakan 2007.
- Sunçugaşev K. E., İlbek Hurtuyah Tas-Çir Suubıstın Sın İnezi, OOO “Kooperativ Jurnalist”, Abakan 2013.
- Topoyev İ., “Hurtuyah İney Tas”, Hakas Çiri, 26 Aprel, 1997.
- Tugucekova V. N., “Kakomu Bogu Molitsya?”, Habar/Hakas Çiri (Röportaj: Olga Şalginova), Vıpusk: 1 (45), 5 Yanvarya 2007.
- Yesin Yu., “Veçnıe Kamni”, Tayna Bogov Drevney Stepi, Abakan 2010.
- 15.12.2013 tarihli kamera kaydı (Abdulselam Arvas’ın Özel Arşivi’nde).
Öz
Nowadays the concept of a museum has expanded to include events and even objects. As a result, one may see a wide array of museums in different parts of world dedicated to sundry items and activities, such as puppets, musical instruments, vintage household appliances, as well as many other objects. In accordance to this trend, the concept open-air museums are also emerging not also as a place for the exhibition of objects, but also as a reserve that enables people to connect with every aspect of a particular culture. In this context the “Hurtuyah-Tas Open-Air Museum” is an important venue for the Khakas nation, an ethnic group of Turkic peoples in southern Siberia. For centuries, Khakas have been coming to Hurtuyah-Tas to pray against sterility and invoke the help of “Tas-İne (Stone-Mother)”. This sculpture is perceived as a symbol of fertility and abundance by the Khakas nation. With the help of a shaman, the family requests a child by means of rituals and prayers. “Tas-İne”, which has stood since ancient times, is now kept within glass “churt” for protection. An open-air museum has also been established with the aim of maintaining and protecting the sculpture, which is considered one of Khakassia’s most important landmarks. The aim of this paper is to draw attention to the “Hurtuyah-Tas Open Air Museum” in the Khakassia.
Kaynakça
- Amurskiy Oblastnoy Krayevedçeskiy Muzey, Putevoditel, Blagoveşensk 1990.
- Bayat Fuzuli, Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Yayınları, İstanbul 2006.
- Borgoyakova G., “Vernötsiya li Hurtuyah İney?”, Askizskiy Trujenik, 7 Avgust, 2003.
- Bulkin V. A.-Çugunov G.İ., “Velikiy Ustyug”, Pamyatniki Gorodov Rossii, Putevoditel, Leningrad 1978.
- Butanayev V. Ya., “Kult Kamennıh İzvayaniy”, Burhanizm Tyurkov Sayano-Altaya, Abakan 2003.
- Feoktistova T. N., K İstorii Stanovleniya Muzeev v Hakasii, Hakasskoe Knijnoe İzdatelstvo, Abakan 2006.
- Gosudarstvennıy Russkiy Muzey, Jivopis, Moskva 1984a.
- Gosudarstvennıy Ermitaj, Jivopis, Moskva 1984b.
- İşenko A. A., Ulug Hurtuyah tas: Dostoyanie Pokoleniy/Bibliografiçeskiy Spisok Literaturı, NB İm. N. G. Domocakova, Abakan 2013.
- Kalafat Yaşar, Altaylardan Anadolu’ya Kamizm, Yedi Tepe Yayınları, İstanbul 2004.
- Kızlasov İ. L., Balşoy Salbıkskiy Kurgan, Otdel Kulturı Hakaskogo Oblispolkoma, Abakan 1985.
- Kiçiyev G., “Hurtuyah İneynin Palazı ba?”, Hakas Çiri, 25 Dekabr, 2004.
- Kobko V. V., “Katalog Kolektsiy B.O. Pilsudskogo v Primorskom Gosudarstvennom Obyedinennom Muzeye im. V.K. Arseneva”, İzvestiya İnstituta Naslediya Broneslava Pilsudskogo, No: 2, 1999.
- Krupneyşie İstoriçeskie Muzei Stolitsı: Proşloe, Nastoyaşeye, Buduşeye (Publikatsiya Podgotovlena Yu. V. Moçalovoy), Oteçestvenaya İstoriya, No: 3, 2003.
- Muzei Hakasii, OOO “Kooperativ Jurnalist”, Abakan 2010 (Hakas Devlet Üniversitesi ve Merkez Kütüphane işbirliğiyle hazırlanmıştır).
- Özdemir Nebi, “Eğlence-Müze İlişkisi ve Türk Eğlence Geleneği Araştırma-Uygulama Merkezi, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyum Bildirileri (Yay. Haz.: M. Öcal Oğuz, Tuba Saltık Özkan), Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara 2004.
- Semigin G. Yu.(Proje Sorumlusu), Entsiklopediya Respubliki Hakasiya, OOO “Polikor”, Abakan 2007.
- Sunçugaşev K. E., İlbek Hurtuyah Tas-Çir Suubıstın Sın İnezi, OOO “Kooperativ Jurnalist”, Abakan 2013.
- Topoyev İ., “Hurtuyah İney Tas”, Hakas Çiri, 26 Aprel, 1997.
- Tugucekova V. N., “Kakomu Bogu Molitsya?”, Habar/Hakas Çiri (Röportaj: Olga Şalginova), Vıpusk: 1 (45), 5 Yanvarya 2007.
- Yesin Yu., “Veçnıe Kamni”, Tayna Bogov Drevney Stepi, Abakan 2010.
- 15.12.2013 tarihli kamera kaydı (Abdulselam Arvas’ın Özel Arşivi’nde).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 4 Kasım 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017Cilt: 7 Sayı: 14 |
Cited By
HAKAS BİR “KAM” VE DÜZENLEDİĞİ RİTÜELLER
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
https://doi.org/10.35379/cusosbil.942201
