Öz
Osmanlı’da eğitim denilince akla gelen daha çok Medreseler
ve Sıbyan Mektepleriydi. Bir de devletin/sarayın kendi özel kurumu vardı ki bu
da Enderun’du. Fatih Sultan Mehmet ve Kanunî Sultan Süleyman dönemlerinde
eğitimde, geleneksel anlayışı da içinde barındırmasının yanında, çağa uygun
yeni bir modellemeye gidildi. Sahn-ı Seman, Tettimme ve Süleymaniye Medreseleri
çağdaş yaklaşımın başlıca örnekleriydi. Osmanlı tarafında bunlar olurken Avrupa
tarafı, ‘rationality’ ağırlıklı bir eğitim anlayışıyla tüm maddede işleyen
dinamik fizik kanunlarını keşfe yönelmişti. Kıtanın bu yönelişi onu, belki
kendisinin bile beklemediği derecede muazzam bir bilim-teknik atılımına
ulaştırdı. Bu elbette ‘güçlü’ konumuna geçmek demekti. 19. yüzyıl Osmanlı
İmparatorluğu için çağ ile yeniden yüzleşme ve böylece eksik yönlerine çözüm
yolları arama yüzyılı oldu. Reform çabaları içinde eğitimin fonksiyonu direkt
olarak yeniliklerin toplumsal ve bürokratik yaşama adaptasyonu ile
bağlantılandırıldı. Belki bahse konu işlev de önemliydi ama bu, aşağıda
bahsedilecek aksaklıklarla birlikte, yenidünya perspektifinin uzağına düşmenin
en temel nedeni olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Araştırma eserler
- Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856). İstanbul: Eren Yayınları.
- Akyüz, Y. (2016). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
- Berkes, N. (2010). Türkiye’de Çağdaşlaşma. A. Kuyaş (Yay. Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ------------. (2015). Türk Düşününde Batı Sorunu (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Çadırcı, M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Ankara: TTK Basımevi.
- Davison, R. H. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform (1856-1876). O. Akınhay (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
- -----------------. (1990). Essays in Ottoman and Turkish History (1774-1923), The Impact of the West. Texas: Saqi Books, University of Texas Press.
- Findley, C. V. (2011a). Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- -----------------. (2011b). Modern Türkiye Tarihi; İslâm, Milliyetçilik ve Modernlik. İstanbul: Timaş Yayınları.
- -----------------. (2012). Dünya Tarihinde Türkler. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Gencer, B. (2014). İslâm’da Modernleşme (1839-1939). Ankara: Doğubatı Yayınları.
- Genç, E. S. (2010). 19. Yüzyıl İstanbul’u, Bir İngiliz Seyyahın İzlenimleri. İstanbul: Doğu Kitabevi.
- Hocaoğlu, D. Mülâkatı. (2003). 21. yüzyılda Sultan II. Abdülhamid’e Bakış içinde (s. 65-74). M. Tosun (Haz.). H. Turan (Yay. Dan.). İstanbul: Acar Matbaacılık ve Yayınları.
- Jorga, N. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi I-V (1774-1912). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
- Karakışla, Y. S. (2014). Osmanlı Hanımları ve Kadın Terzileri (1869-1923). İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
- Karal, E. Z. (2011). Büyük Osmanlı Tarihi V-IX. Ankara: TTK Basımevi.
- Kıray, E. (2010). Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kodaman, B. (1999). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: TTK Yayınları.
- Koloğlu, O. (2004). Abdülhamit ve Masonlar (5. Baskı). İstanbul: Pozitif Yayınları.
- Koselleck, R. (2013). Kavramlar Tarihi, Politik ve Sosyal Dilin Semantiği ve Pragmatiği Üzerine Araştırmalar. A. Dirim (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Köktürk, G. V. (2013). Baykan Sezer’de Doğu-Batı Sorunu. İstanbul: Doğu Kitabevi.
- Lewis, B. (2009). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Arkadaş Yayınları.
- Lütfi Efendi. (1999). Vak‘anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi VI-VIII (1. Baskı). Yücel Demirel (Yay. Haz.). İstanbul: Tarih Vakfı-Yapı Kredi Yayınları.
- Mordtmann, A. D. (1999). İstanbul ve Yeni Osmanlılar. İstanbul: Pera Yayıncılık ve Kitapçılık.
- Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Alkım Yayınları, İstanbul 2005.
- Patrick, M. M. (2009). Son Sultanların İstanbul’unda (Siyâset, Modernleşme, Yabancı Okullar). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Proust, M. (1992). Du côté de chez Swann, à la Recherche du Temps Perdu (1ere Publication). Paris: Le livre de Poche, Librairie Générale Française.
- Quataert D. (2011). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Said, E. (2009). Başlangıçlar: Niyet ve Yöntem. İstanbul: Metis Yayınları.
- Tipi, Ş. (2005). Pışıbba (1860-1926). C. Tipi (Yay. Haz.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Tunaya, T. Z. (2010). Türkiye’nin Siyâsî Hayatında Batılılaşma Hareketleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Makaleler
- Akgün, S. (1999). ‘‘19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyokültürel Etkilerin Amerika Boyutu’’. H. C. Tuncer (Haz.). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, 24-26 Mayıs 1993-Ankara: Bildiriler içinde (s. 44-55). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Neumann, C. K. (1999). ‘‘Ahmet Cevdet Paşa’nın Tarihçiliğine Yansıyan Zihniyet Dünyası’’. H. C. Tuncer (Haz.). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, 24-26 Mayıs 1993-Ankara: Bildiriler içinde (s. 64-71). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Baykan S. (2012). ‘‘Batıcılaşma-Seminer Notları’’. E. Eğribel-U. Özcan (Ed.). Türkiye’de Modernleşme, Batılılaşma Yerine Küreselleşmenin İkâmesi içinde (s. 9-41). İstanbul: Doğu Kitabevi.
- İhsanoğlu, E. (1990). ‘‘Dârülfünûn’un Tarihçesine Giriş, İlk İki Teşebbüs’’. Belleten, LIV/210, Ankara 1990.
- Findley, C. V. (2008). ‘‘The Tanzimat’’. The Cambridge History of Turkey IV içinde (s. 11-37). Cambridge: Cambridge at the University Press.
- Vatter, S. (2011). ‘‘Şam’ın Militan Tekstil Dokumacıları: Ücretli Zanaatkârlar ve Osmanlı İşçi Hareketleri’’. D. Quataert-E. J. Zürcher (Der.). Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler (1839-1850) içinde (s. 55-95). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Salnâmeler
- Asaduryan, A. (1315/1899). Musavver Salnâme-i Fennî. D02946. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Kütüphane ve Matbaası.
Öz
The Schools that Sıbyan Mektebi (elementary school)
and Medrese (madrasah) was more came to mind upon spoken on education in the
Ottoman Empire. On the other hand, Palace
had Enderun that private constitution of the state. In the period Sultan Mehmet
Conqueror and Sultan Suleyman Magnificent went to a new modification how süite
was for era in where in education area, sheltering traditional education
concept too. Sahn-ı Seman, Tetimme and Suleymaniye were primary examples of the
comtemporary approach. These occuring side of the Ottoman the side of the
Europe had directed to discover that dynamic physics laws which running in the
all substances with a “rationality” predominant education perspective. This
direction of the continent delivered it to a enormous advance of the science-technic,
how maybe it was not expected. This added up to “power” status, of course. 19th
century became the century of the search for solutions to correct state’s
weaknesses, in consequence, the century of a new confronting with the age which its in
it. Reform struggles that in the mention century was direct lenked education’s
function with adaptation of the changes to social and bureaucratic life. Even
though important previously mentioned the function, this was the most basic
cause that fall away of the new world perspective, with disruptions which will
mentioned in article.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Araştırma eserler
- Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856). İstanbul: Eren Yayınları.
- Akyüz, Y. (2016). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
- Berkes, N. (2010). Türkiye’de Çağdaşlaşma. A. Kuyaş (Yay. Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ------------. (2015). Türk Düşününde Batı Sorunu (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Çadırcı, M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Ankara: TTK Basımevi.
- Davison, R. H. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform (1856-1876). O. Akınhay (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
- -----------------. (1990). Essays in Ottoman and Turkish History (1774-1923), The Impact of the West. Texas: Saqi Books, University of Texas Press.
- Findley, C. V. (2011a). Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- -----------------. (2011b). Modern Türkiye Tarihi; İslâm, Milliyetçilik ve Modernlik. İstanbul: Timaş Yayınları.
- -----------------. (2012). Dünya Tarihinde Türkler. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Gencer, B. (2014). İslâm’da Modernleşme (1839-1939). Ankara: Doğubatı Yayınları.
- Genç, E. S. (2010). 19. Yüzyıl İstanbul’u, Bir İngiliz Seyyahın İzlenimleri. İstanbul: Doğu Kitabevi.
- Hocaoğlu, D. Mülâkatı. (2003). 21. yüzyılda Sultan II. Abdülhamid’e Bakış içinde (s. 65-74). M. Tosun (Haz.). H. Turan (Yay. Dan.). İstanbul: Acar Matbaacılık ve Yayınları.
- Jorga, N. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi I-V (1774-1912). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
- Karakışla, Y. S. (2014). Osmanlı Hanımları ve Kadın Terzileri (1869-1923). İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
- Karal, E. Z. (2011). Büyük Osmanlı Tarihi V-IX. Ankara: TTK Basımevi.
- Kıray, E. (2010). Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kodaman, B. (1999). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: TTK Yayınları.
- Koloğlu, O. (2004). Abdülhamit ve Masonlar (5. Baskı). İstanbul: Pozitif Yayınları.
- Koselleck, R. (2013). Kavramlar Tarihi, Politik ve Sosyal Dilin Semantiği ve Pragmatiği Üzerine Araştırmalar. A. Dirim (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Köktürk, G. V. (2013). Baykan Sezer’de Doğu-Batı Sorunu. İstanbul: Doğu Kitabevi.
- Lewis, B. (2009). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Arkadaş Yayınları.
- Lütfi Efendi. (1999). Vak‘anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi VI-VIII (1. Baskı). Yücel Demirel (Yay. Haz.). İstanbul: Tarih Vakfı-Yapı Kredi Yayınları.
- Mordtmann, A. D. (1999). İstanbul ve Yeni Osmanlılar. İstanbul: Pera Yayıncılık ve Kitapçılık.
- Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Alkım Yayınları, İstanbul 2005.
- Patrick, M. M. (2009). Son Sultanların İstanbul’unda (Siyâset, Modernleşme, Yabancı Okullar). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Proust, M. (1992). Du côté de chez Swann, à la Recherche du Temps Perdu (1ere Publication). Paris: Le livre de Poche, Librairie Générale Française.
- Quataert D. (2011). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Said, E. (2009). Başlangıçlar: Niyet ve Yöntem. İstanbul: Metis Yayınları.
- Tipi, Ş. (2005). Pışıbba (1860-1926). C. Tipi (Yay. Haz.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Tunaya, T. Z. (2010). Türkiye’nin Siyâsî Hayatında Batılılaşma Hareketleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Makaleler
- Akgün, S. (1999). ‘‘19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyokültürel Etkilerin Amerika Boyutu’’. H. C. Tuncer (Haz.). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, 24-26 Mayıs 1993-Ankara: Bildiriler içinde (s. 44-55). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Neumann, C. K. (1999). ‘‘Ahmet Cevdet Paşa’nın Tarihçiliğine Yansıyan Zihniyet Dünyası’’. H. C. Tuncer (Haz.). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, 24-26 Mayıs 1993-Ankara: Bildiriler içinde (s. 64-71). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Baykan S. (2012). ‘‘Batıcılaşma-Seminer Notları’’. E. Eğribel-U. Özcan (Ed.). Türkiye’de Modernleşme, Batılılaşma Yerine Küreselleşmenin İkâmesi içinde (s. 9-41). İstanbul: Doğu Kitabevi.
- İhsanoğlu, E. (1990). ‘‘Dârülfünûn’un Tarihçesine Giriş, İlk İki Teşebbüs’’. Belleten, LIV/210, Ankara 1990.
- Findley, C. V. (2008). ‘‘The Tanzimat’’. The Cambridge History of Turkey IV içinde (s. 11-37). Cambridge: Cambridge at the University Press.
- Vatter, S. (2011). ‘‘Şam’ın Militan Tekstil Dokumacıları: Ücretli Zanaatkârlar ve Osmanlı İşçi Hareketleri’’. D. Quataert-E. J. Zürcher (Der.). Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler (1839-1850) içinde (s. 55-95). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Salnâmeler
- Asaduryan, A. (1315/1899). Musavver Salnâme-i Fennî. D02946. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Kütüphane ve Matbaası.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Nisan 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018Cilt: 8 Sayı: 15 |
Cited By
الحياة التعليمية في كركوك خلال العهد العثماني
Journal of Tikrit University for Humanities
https://doi.org/10.25130/jtuh.29.2.2022.18
The Method of Tafsîr of Muhammed Tevfîk Bosnevi in the Context of Tafsîru ve'd-Duhâ li'l-Hammâmî
Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi
https://doi.org/10.47424/tasavvur.1079808
