Öz
Muş is not a commonly mentioned city in literary, historical or resource
books. We can rarely come across with the name Muş in resource books. One of
the most important books giving information about Muş’s history and sociological
structure is Evliya Çelebi’s Seyahatname. Popular traveller of the 17th century
Evliya Çelebi travelled more than forty years across almost everywhere where
Ottoman Empire reigned, and compiled the experiences and knowledge he had
gained in his ten-volume work ‘Seyahatname’. Being a civil servant as well as a
traveller, Evliya Çelebi reflected the information about the places he saw
during his travels in his work by adding his own comments.
One of the cities that Evliya Çelebi visited and gave information in his
work is Muş city. In this study, starting from Seyahatname which is the most
important of its kind, information about Muş and its surrounding in the 17th
century from Evliya Çelebi’s eyes will be examined and the importance of the
city for the region will be identified.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AÇA, Mehmet vd. (2011), Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, İstanbul, Kesit Yayınları.
- CANIM, Rıdvan (2010), Divan Edebiyatında Türler, Ankara, Grafiker Yayınları.
- BRUİNESSEN, Martin van (2000), “Kurdistan in the 16th and 17th centuries, as reflected in Evliya Çelebi’s Seyahatname”, The Journal of Kurdish Studies, 3, ss. 1-11.
- BRUİNESSEN, Martin Van ve BOESCHOTEN, Hendrik (2003), Evliya Çelebi Diyarbekir’de, (Çev.:Tansel Güney), İstanbul, İletişim Yayınları.
- DEVELİ, Hayati (2013), “Evliya Çelebi Kronolojisi”, Evliya Çelebinin Şehirleri, Bahçeşehir Üniversitesi Medeniyet Araştırmaları Merkezi, ss. 19-30.
- DEVELLİOĞLU, Ferit (2005), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları.
- ESER, Mithat (2014), “Muş İsminin Menşei Üzerine Bir Değerlendirme”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 18 Sayı: 58 (Kış 2014), ss. 211-228.
- Evliya Çelebi (2003a), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, 1. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2003b), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, 1. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2005a), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit, 2. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2005b), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit, 2. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2006a), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Konya–Kayseri–Antakya–Şam–Urfa–Maraş–Sivas–Gazze– Sofya-Edirne, 3. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2006b), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Konya–Kayseri–Antakya–Şam–Urfa–Maraş–Sivas–Gazze– Sofya-Edirne, 3. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2010a), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van, 4. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2010b), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van, 4. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2010c), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi: Akkirmaıı-Belgrad-Gelibolu-Manastır-Özü-Saraybosna-Slovenya-Tokat-Üsküp, 5. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2010d), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi: Akkirmaıı-Belgrad-Gelibolu-Manastır-Özü-Saraybosna-Slovenya-Tokat-Üsküp, 5. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2006b), Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi I. Kitap Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu–Dizini, Haz. Robert DANKOFF-Seyit Ali KAHRAMAN-Yücel DAĞLI, İstanbul, YKY.
- OKUMUŞ, Ejder (2012), “Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde Tatvan ve Çevresi”, Evliya Çelebi’nin Gözüyle - Gezdi, Gördü, Yazdı, Ankara, Lotus Yayınevi, ss. 161-200.
- Şemsettin Sami, (2010), Kamus-ı Türkî, Haz. Paşa Yavuzarslan, Ankara, Türk Dil Kurumu.
Öz
Muş adı, edebi, tarihi ve kaynak eser özelliği taşıyan eserlerde çok
fazla bilgi verilen şehirlerimizden değildir. Nadir olarak kaynak eserlerde Muş
adına tesadüf ediyoruz. Muş’un tarihi ve sosyolojik yapısı hakkında bilgi veren
önemli eserlerin başında Evliya Çelebi Seyahatnamesi gelmektedir. 17. yüzyılın
tanınmış seyyahı Evliya Çelebi, kırk yılı aşkın bir sürede, Osmanlı
İmparatorluğu’nun hüküm sürdüğü neredeyse bütün toprakları gezmiş, bu
topraklarda edindiği tecrübe, deneyim ve bilgileri, tamamı on cildi bulan
Seyahatname adlı eserinde toplamıştır. Seyyahlığı yanında aynı zamanda devlet
memuru olan Evliya Çelebi, yolculuğu sırasında gezip gördüğü yerleşim yerleri
hakkında öğrendiği bilgileri kendi yorumunu da katarak eserine yansıtmıştır.
Evliya Çelebi’nin gezip gördüğü ve hakkında bilgiler verdiği
yerleşim yerlerinden birisi de Muş şehridir. Bu çalışmada, türünün en önemli
eseri konumunda olan Seyahatname eserinden hareketle Evliya Çelebinin gözünden
Muş ve çevresinin 17. Yüzyıldaki durumu hakkında bilgiler değerlendirilerek,
şehrin yöre açısından önemine dair bazı tespitlerde bulunmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AÇA, Mehmet vd. (2011), Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, İstanbul, Kesit Yayınları.
- CANIM, Rıdvan (2010), Divan Edebiyatında Türler, Ankara, Grafiker Yayınları.
- BRUİNESSEN, Martin van (2000), “Kurdistan in the 16th and 17th centuries, as reflected in Evliya Çelebi’s Seyahatname”, The Journal of Kurdish Studies, 3, ss. 1-11.
- BRUİNESSEN, Martin Van ve BOESCHOTEN, Hendrik (2003), Evliya Çelebi Diyarbekir’de, (Çev.:Tansel Güney), İstanbul, İletişim Yayınları.
- DEVELİ, Hayati (2013), “Evliya Çelebi Kronolojisi”, Evliya Çelebinin Şehirleri, Bahçeşehir Üniversitesi Medeniyet Araştırmaları Merkezi, ss. 19-30.
- DEVELLİOĞLU, Ferit (2005), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları.
- ESER, Mithat (2014), “Muş İsminin Menşei Üzerine Bir Değerlendirme”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 18 Sayı: 58 (Kış 2014), ss. 211-228.
- Evliya Çelebi (2003a), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, 1. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2003b), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, 1. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2005a), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit, 2. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2005b), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit, 2. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2006a), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Konya–Kayseri–Antakya–Şam–Urfa–Maraş–Sivas–Gazze– Sofya-Edirne, 3. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2006b), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Konya–Kayseri–Antakya–Şam–Urfa–Maraş–Sivas–Gazze– Sofya-Edirne, 3. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2010a), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van, 4. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2010b), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van, 4. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2010c), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi: Akkirmaıı-Belgrad-Gelibolu-Manastır-Özü-Saraybosna-Slovenya-Tokat-Üsküp, 5. Cilt - 1. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliya Çelebi (2010d), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi: Akkirmaıı-Belgrad-Gelibolu-Manastır-Özü-Saraybosna-Slovenya-Tokat-Üsküp, 5. Cilt - 2. Kitap, Haz. Seyit Ali Kahraman, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2006b), Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi I. Kitap Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu–Dizini, Haz. Robert DANKOFF-Seyit Ali KAHRAMAN-Yücel DAĞLI, İstanbul, YKY.
- OKUMUŞ, Ejder (2012), “Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde Tatvan ve Çevresi”, Evliya Çelebi’nin Gözüyle - Gezdi, Gördü, Yazdı, Ankara, Lotus Yayınevi, ss. 161-200.
- Şemsettin Sami, (2010), Kamus-ı Türkî, Haz. Paşa Yavuzarslan, Ankara, Türk Dil Kurumu.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 22 Nisan 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018Cilt: 8 Sayı: 15 |
Cited By
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Bitlis Halk Kültürü
Turkish Academic Research Review - Türk Akademik Araştırmalar Dergisi [TARR]
Okan Alay
https://doi.org/10.30622/tarr.453087
