Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

BERLİN ANTLAŞMASI’NA GÖRE (1878) OSMANLI’NIN İRAN’A TERK ETTİĞİ KOTUR’UN SINIRLARI MESELESİ

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 16, 145 - 172, 01.10.2018
https://doi.org/10.29029/busbed.431677

Öz

Osmanlı ile İran arasında
tarih boyunca pek çok yönden çekişmeler yaşanmıştır. Bu çekişmeler içerisinde
sınırlar meselesi her zaman için önemli bir gündem maddesi olarak varlığını
sürdürmüştür. Bu çerçevede XIX. yüzyılın başından itibaren iki taraf arasında
yaşanan gerginliklerin giderilmesi için arabulucu devletler statüsündeki
İngiltere ve Rusya’nın etkisiyle 1847 yılında Erzurum Antlaşması imzalanmıştır.



Bu antlaşmanın maddeleri
içinde yer alan ve iki devletin sınırlarının kesin şekilde çözümü işi, sonradan
toplanacak olan karma komisyon çalışmalarına bırakılmıştır. Buna bağlı olarak
1849 yılında Bağdat’ta, dört devletin (Osmanlı, İran, İngiltere ve Rusya)
temsilcilerinin yer alacağı komisyonun toplanması kararlaştırılmıştır. Bu
komisyona katılmak üzere hareket eden Derviş Paşa başkanlığındaki Osmanlı
Heyeti, Bağdat’a varmadan önce Van’ın doğusundaki Kotur’a gelmiştir. Derviş
Paşa, buranın Osmanlı toprağı olduğu ve o sıralar İran işgali altında bulunduğu
gerekçesiyle sınırlarını belirlemiştir. Böylece 1849 yılından itibaren Osmanlı
ile İran arasında Kotur’un kime aitliği noktasında ciddi tartışmalar
başlamıştır. Aracı devletler olan İngiltere ile Rusya da buna dahil
olmuşlardır. Bu süreçte Osmanlı Devleti, tüm baskılara rağmen Kotur’u İran’a
terk etmemiştir.



Kotur’la ilgili yaşanan bu
gerginlikler 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’na kadar sürmüştür. Bu savaş
sonrasında imzalanan Ayastefanos Antlaşması’nda Kotur’a değinildiği gibi
sonrasında imzalanan Berlin Antlaşması’yla buranın İran’a bırakılması hükme
bağlanmıştır. Antlaşmaya göre Kotur’un İran’a terki gerekirken, bu sefer de
Kotur kasabasının kapladığı alanın ne kadar yer olduğu ve nerelerin İran’a
verileceği üzerinden tartışmalar sürüp gitmiştir.



Bu çalışmamızda,
Osmanlı’nın İran’a terk ettiği Kotur’un sınırlarıyla ilgili tartışmalar ele
alınmıştır. Özellikle Osmanlı arşivindeki belgelerden hareketle; Kotur’un
kapsadığı alan ve bununla ilgili farklı haritalar, Osmanlı yönetiminin
1879-1884 yılları arasında bu konu ile ilgili görevlendirdiği memurlar ve
bunların yazdıkları raporlar, İran’ın tavrı, İngiltere ile Rusya’nın bu
konudaki tutumu, Osmanlı’nın sadece Kotur değil bütünüyle Osmanlı-İran sınır
meselesinin çözümünü istemesi gibi konular üzerinde durulmuştur.

Kaynakça

  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)BOA, HR. SFR. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Hariciye Nezareti Evrakı, Londra Sefareti), (3) 61/8-2. 8 Cemâziyülâhir 1278 (11 Aralık 1861).BOA, HR. SFR. (Hariciye Nezareti Evrakı Londra Sefareti), 2/102-11. 17 Cemaziyülevvel 1278 (20 Kasım 1861).BOA, HR. SFR., 2/102-6. 8 Cemâziyülâhir 1278 (11 Aralık 1861).BOA, İ. DH. (İradeler Dahiliye), 835/67141/1-3, 26 Şaban 1298 (24 Temmuz 1881). BOA, İ. DH. (İradeler Dahiliye), 835/67141/4, 11 Ramazan 1298 (7 Ağustos 1881). BOA, İ. DUİT (Dosya Usulü İradeler), 142/75, 23 Safer 1295 (26 Şubat 1878). BOA, İ. MMS. (İradeler Meclis-i Mahsus), 60/2844-2, 4 Muharrem 1296 (29 Aralık 1878). BOA, İ. MMS., 60/2844-3, 12 Cemaziyülevvel 1295 (14 Mayıs 1878).BOA, İ. MMS., 60/2844-4, 5 Kanunuevvel 1294 (17 Aralık 1878).BOA, İ. MMS., 60/2845-1, 2 Safer 1296 (26 Ocak 1879).BOA, İ. MMS., 60/2845-3, 4 Safer 1296 (28 Ocak 1879).BOA, İ. MMS., 74/3360-1. 19 Cemaziyülevvel 1300 (28 Mart 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-2, 21 Rebiyülevvel 1300 (30 Ocak 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-3, 29 Cemaziyülevvel 1300 (7 Nisan 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-4, 20 Rebiyülahir 1300 (28 Şubat 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-6, 10 Cemaziyülevvel 1300 (19 Mart 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-8, 24 Cemaziyülevvel 1300 (2 Nisan 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-10, 25 Cemaziyülevvel 1300 (3 Nisan 1883).BOA, Y. A. RES. (Yıldız Resmî Marûzat), 19/41, 24 Cemaziyülevvel 1300 (2 Nisan 1883) BOA, Y. A. RES., 24/8-1, 14 Şaban 1301 (9 Haziran 1884).BOA, Y. A. RES., 24/8-5,6. 5-12 Mayıs 1284 (17-24 Mayıs 1868).BOA, Y.A.RES. 24/8-7, 17 Teşrinisani 1299 (29 Kasım 1883).BOA, Y.A.RES. 24/8-10. 26 Receb 1301 (22 Mayıs 1884).BOA, Y.A.RES. 24/8-11. 12 Rebiyülevvel 1301 (11 Ocak 1884).BOA, Y.A.RES. 24/8-12. 27 Mayıs 1300 (8 Haziran 1884).BOA, Y.A.RES. 24/8-8, 2 Kanunusani 1299 (14 Ocak 1884).Tetkik EserlerBerlin Kongresi Protokolleri ile Kıbrıs Ceziresine Dair Mukavelenâmeler (1298), Matbaʽa-ı Amire. Derviş Paşa (1287), Tahdid-i Hudud-ı İraniye, Matbaa-ı Amire, Dersaadet. GENCER, Ali İhsan, “Ayastefanos Antlaşması”, TDVİA, C. IV, İstanbul 1991, s. 225. KURAT, Yuluğ Tekin (1962), “1877-1878 Osmanlı Rus Harbinin Sebepleri”, Belleten, C. XXVI, S. 103, TTK. Ankara, s. 567-592. Mahmud Celâleddin Paşa (1983), Mirât-ı Hakikat, C. I-III, Haz. İsmet Miroğlu, Berekat Yay., İstanbul. NASIRÎ, Muhammed Rıza (1977), Nasıreddin Şah Zamanında Osmanlı-İran Münasebetleri (1848-1896), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul. SARIKÇIOĞLU, Melike (2013), Osmanlı-İran Hudut Sorunları (1847-1913), TTK., Ankara. SERTOĞLU, Mithat (2011), Mufassal Osmanlı Tarihi, C. VI, TTK., Ankara. UÇAROL, Rifat (2008), Siyasi Tarih (1789-2001), Der Yayınları (7. Baskı), İstanbul. ULUERLER, Sıtkı (2015), “Osmanlı-İran Sınır Tespiti Tartışmalarında Kotur’un Yeri (1849-1852)”, Turkish Studies, Volume, 10/5, Spring, s. 332-350.

THE ISSUE OF THE BORDERS OF KOTUR CEDED TO IRAN BY THE OTTOMANS ACCORDING TO BERLIN TREATY (1878)

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 16, 145 - 172, 01.10.2018
https://doi.org/10.29029/busbed.431677

Öz

Several conflicts were experienced
between the Ottomans and Iran throughout history. In these conflicts, the issue
of borders has always been a significant problem in the agenda. After the early
19th century, The Treaty of Erzurum was signed in 1847 with the mediation of
the United Kingdom and Russia to eliminate the tensions between the two
countries.

The precise solution of
the borders of the two states, which are included in the final text of the
above-mentioned treaty, was left to the joint commission that would meet at a
later date. Accordingly, it was decided to convene the commission in Baghdad in
1849 with the participation of the delegates of four states (Ottoman Empire,
Iran, U.K. and Russia). The Ottoman delegation in this conference, presided by
Dervish Pasha, arrived at Kotur, located in the east of Van province, before
they arrived at Baghdad. Dervish Pasha determined the borders with the
assumption that it was Ottoman land under Iranian occupation at that time.
Thus, from 1849 onwards, a serious controversy started between the Ottomans and
Iran about the land of Kotur. The mediating states, the U.K. and Russia, were
also involved in this debate. In this process, the Ottoman State did not cede
Kotur to Iran despite all pressures.

These tensions about
Kotur continued until the 1877-1878 Ottoman-Russian War. The Treaty of Hagia
Stephanos, which was signed after this war, referred to Kotur, and in Berlin
Treaty, which was signed later, it was ruled that this area should be ceded to
Iran. According to the treaty, the secession of Kotur to Iran was required,
however then the discussions on definition of the land of Kotur and which
sections should be ceded to Iran commenced and lasted for a long period of
time.







The present study
addressed the discussions on the borders of Kotur, ceded by to Iran Ottoman
Empire. Especially, based on the documents available in Ottoman archives, Kotur
area and its various maps, the officers assigned by the Ottoman government and
the reports they wrote about this issue between 1879 and 1884, the attitude of
Iran, the attitude of Britain and Russia, the fact that Ottomans desired the
resolution of not only the Kotur issue, but the resolution of the whole issue
of Ottoman-Iran border disputes were emphasized in the present study.
   

Kaynakça

  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)BOA, HR. SFR. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Hariciye Nezareti Evrakı, Londra Sefareti), (3) 61/8-2. 8 Cemâziyülâhir 1278 (11 Aralık 1861).BOA, HR. SFR. (Hariciye Nezareti Evrakı Londra Sefareti), 2/102-11. 17 Cemaziyülevvel 1278 (20 Kasım 1861).BOA, HR. SFR., 2/102-6. 8 Cemâziyülâhir 1278 (11 Aralık 1861).BOA, İ. DH. (İradeler Dahiliye), 835/67141/1-3, 26 Şaban 1298 (24 Temmuz 1881). BOA, İ. DH. (İradeler Dahiliye), 835/67141/4, 11 Ramazan 1298 (7 Ağustos 1881). BOA, İ. DUİT (Dosya Usulü İradeler), 142/75, 23 Safer 1295 (26 Şubat 1878). BOA, İ. MMS. (İradeler Meclis-i Mahsus), 60/2844-2, 4 Muharrem 1296 (29 Aralık 1878). BOA, İ. MMS., 60/2844-3, 12 Cemaziyülevvel 1295 (14 Mayıs 1878).BOA, İ. MMS., 60/2844-4, 5 Kanunuevvel 1294 (17 Aralık 1878).BOA, İ. MMS., 60/2845-1, 2 Safer 1296 (26 Ocak 1879).BOA, İ. MMS., 60/2845-3, 4 Safer 1296 (28 Ocak 1879).BOA, İ. MMS., 74/3360-1. 19 Cemaziyülevvel 1300 (28 Mart 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-2, 21 Rebiyülevvel 1300 (30 Ocak 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-3, 29 Cemaziyülevvel 1300 (7 Nisan 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-4, 20 Rebiyülahir 1300 (28 Şubat 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-6, 10 Cemaziyülevvel 1300 (19 Mart 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-8, 24 Cemaziyülevvel 1300 (2 Nisan 1883).BOA, İ. MMS., 74/3360-10, 25 Cemaziyülevvel 1300 (3 Nisan 1883).BOA, Y. A. RES. (Yıldız Resmî Marûzat), 19/41, 24 Cemaziyülevvel 1300 (2 Nisan 1883) BOA, Y. A. RES., 24/8-1, 14 Şaban 1301 (9 Haziran 1884).BOA, Y. A. RES., 24/8-5,6. 5-12 Mayıs 1284 (17-24 Mayıs 1868).BOA, Y.A.RES. 24/8-7, 17 Teşrinisani 1299 (29 Kasım 1883).BOA, Y.A.RES. 24/8-10. 26 Receb 1301 (22 Mayıs 1884).BOA, Y.A.RES. 24/8-11. 12 Rebiyülevvel 1301 (11 Ocak 1884).BOA, Y.A.RES. 24/8-12. 27 Mayıs 1300 (8 Haziran 1884).BOA, Y.A.RES. 24/8-8, 2 Kanunusani 1299 (14 Ocak 1884).Tetkik EserlerBerlin Kongresi Protokolleri ile Kıbrıs Ceziresine Dair Mukavelenâmeler (1298), Matbaʽa-ı Amire. Derviş Paşa (1287), Tahdid-i Hudud-ı İraniye, Matbaa-ı Amire, Dersaadet. GENCER, Ali İhsan, “Ayastefanos Antlaşması”, TDVİA, C. IV, İstanbul 1991, s. 225. KURAT, Yuluğ Tekin (1962), “1877-1878 Osmanlı Rus Harbinin Sebepleri”, Belleten, C. XXVI, S. 103, TTK. Ankara, s. 567-592. Mahmud Celâleddin Paşa (1983), Mirât-ı Hakikat, C. I-III, Haz. İsmet Miroğlu, Berekat Yay., İstanbul. NASIRÎ, Muhammed Rıza (1977), Nasıreddin Şah Zamanında Osmanlı-İran Münasebetleri (1848-1896), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul. SARIKÇIOĞLU, Melike (2013), Osmanlı-İran Hudut Sorunları (1847-1913), TTK., Ankara. SERTOĞLU, Mithat (2011), Mufassal Osmanlı Tarihi, C. VI, TTK., Ankara. UÇAROL, Rifat (2008), Siyasi Tarih (1789-2001), Der Yayınları (7. Baskı), İstanbul. ULUERLER, Sıtkı (2015), “Osmanlı-İran Sınır Tespiti Tartışmalarında Kotur’un Yeri (1849-1852)”, Turkish Studies, Volume, 10/5, Spring, s. 332-350.
Toplam 1 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Sıtkı Uluerler 0000-0001-9098-7205

Yayımlanma Tarihi 1 Ekim 2018
Yayımlandığı Sayı Yıl 2018Cilt: 8 Sayı: 16

Kaynak Göster

APA Uluerler, S. (2018). BERLİN ANTLAŞMASI’NA GÖRE (1878) OSMANLI’NIN İRAN’A TERK ETTİĞİ KOTUR’UN SINIRLARI MESELESİ. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 145-172. https://doi.org/10.29029/busbed.431677