Kitâbü’t-Tarîfât (Tanımlar Kitabı) pek çok alanda
yer alan temel kavramlara ilişkin alfabetik bir sözlüktür. Bu sözlüğün kaleme
alındığı dönemde en çok üzerinde durulan ve okutulan disiplinlerden biri de
mantıktır. Dahası mantık bu dönemde diğer alanlarda kullanılabilecek doğru
düşünmeye yönelik bir araç olarak görülmektedir. Bu bakımdan bu eserde mantık
alanında kullanılan pek çok temel kavrama yer verilmiştir.
İslâm mantık geleneğinde mantık konuları iki ana
başlık altında ele alınmaktadır. Bunlar tasavvurât ve tasdîkâttır. Tasavvurât,
Batı mantık geleneğindeki kavramlar mantığına; tasdîkât ise önermeler mantığı
ve kıyas kuramına denk gelmektedir. İslâm mantık geleneğinde tasavvurât başlığı
altında kavram çeşitleri, beş tümel, kategoriler ve tanımlar üzerinde
durulmaktadır.
Bu çalışmada amacımız; Seyyid Şerîf Cürcânî’nin bir
sözlük olarak yazılmış “Kitâbü’t-Tarîfât” adlı eserinde tasavvurâtla ilgili
maddelere ilişkin şu sorulara yanıt bulmaktır: Cürcânî, bu maddelerin mantığa
ilişkin olup olmadıklarını belirtmiş midir? Başka bir ifadeyle mantık bilmeyen
okuyucu, bu maddeleri okuduğunda onların mantığa ait olduklarını anlayabilir
mi? Yoksa bu maddelerde yapılan tanımlar, sadece mantıkla ilgilenenlere ilişkin
açıklamalar niteliğinde midir? Cürcânî, bu maddeleri hazırlarken hangi
mantıkçılardan ve hangi mantık kitaplarından etkilenmiştir? Söz konusu
tanımlar, Cürcânî’nin kendisine mi, yoksa başkasına mı aittir?
Kitabu't-Tarifat
(The Book of Definitions) is an alphabetical dictionary of basic concepts in
many fields. One of the most studied and taught discipline was logic when this
dictionary was written. Moreover, in that period, logic was seen as an instrument
that could be used in other areas for thinking right. In this respect, this
work contains many basic concepts used in the field of logic.
In the tradition
of Islamic logic, the topics about logic are approached with two main headings,
which are tasavvurat and tasdikat. Tasavvurat corresponds to the sense of logic of concepts in the
tradition of Western logic, as well as tasdikat
equals to the sense of propositional
logic and theory of syllogism. In the tradition of Islamic logic, it is dealt with
concept types, five universals, categories and definitions under the title of tasavvurat.
The aim of this
study is to answer the following questions related to tasavvurat in the book
"Kitabu't-Tarifat" written by Sayyid Sharif Gurgani as a dictionary:
did Gurgani indicate whether these issues are related to logic? In other words,
does the reader who does not know the logic understand that they belong to the
logic when he/she reads these subjects? On the other hand, are they the
definitions made in these matters just the explanations of those who are
interested in logic? From which
logicians and which logic books had been Gurgani affected when he prepared
these items? Does these
definitions belong to Gurgani or to someone else?
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Felsefe |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 1 Ekim 2018 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018Cilt: 8 Sayı: 16 |