Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

ANALYSIS OF GENERAL MORPOTECTONIC DYNAMICS OF THE ELBISTAN BASIN BY GEOMORPHOMETRIC INDICES

Yıl 2022, Sayı: 24, 618 - 639, 30.10.2022

Fatma Esen , Saadettin Tonbul

https://doi.org/10.29029/busbed.1165548
Cited By: 1

Öz

In this study, the structural features affecting the geomorphological development of the Elbistan Basin were questioned with geomorphometric indices. In the inquiry, the effect of geological structure and tectonics on the acquisition of geomorphological characteristics of 25 sub-basins belonging to the Elbistan Basin was tried to be explained with quantitative data. For this purpose, drainage basin asymmetry (Af), transverse topographical symmetry factor (T), basin relief (Bh), relief ratio (Rh), basin shape index (Bs), hypsometric curve (Hc) and hypsometric integral (Hi) such as geomorphometric indices were applied. During the application, a 10x10 meter resolution Digital Elevation Model (DEM), geology data, active fault data and ArcGIS 10.7 package program from Geographic Information System (GIS) software were used. Quantitative data obtained from the indices (Af, T, Bh, Rh, Bs, Smf, Hc, Hi) applied to the basin gave consistent results with each other. In other words, based on the classifications made according to the degree of tectonic impact in the sub-basins, it is generally seen that the same sub-basins are in the same group. However, the sub-basins located in close locations were mostly in the same classes. Another geomorphometric index used to calculate the relative tectonic activity of fault segments in the shaping of the Elbistan Basin is Smf. When the results obtained from the Smf values applied to 15 basins were evaluated, it was determined that tectonics played a highly active role in the development process of the mountain fronts. Active tectonic and lithology played an important role in the different form of the sub-basins in the Elbistan Basin.

Anahtar Kelimeler

Active tectonic Morphotectonic Geomorphometric indice Elbistan Basin.

Kaynakça

  • Argyriou, A.V., Teeuw, R.M., Rust, D. & Sarris, A. (2016) GIS Multi-Criteria Decision Analysis for Assessment and Mapping of Neotectonics Landscape Deformation: A Case Study from Crete. Geomorphology, 253, 262–274. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2015.10.018
  • Avinash, K., Jayappa, K. S. & Deepika, B. (2011) Prioritization of Subbasins Based on geomorphology and morphometric Analysis Using Remote Sensing and Geographic Information System (GIS) Techniques. Geocarto International, 26 (7): 569–592. https://doi.org/10.1080/10106049.2011.606925
  • Bahadır, M.& Özdemir, M. A. (2011) Acıgöl Havzası’nın Sayısal Topoğrafik Analiz Yöntemleri ile Morfometrik Jeomorfolojisi. The Journal of International Social Research, 4 (18): 323-344.
  • Bahrami, S. (2013) Analyzing the Drainage System Anomaly of Zagros Basins: Implications for Active Tectonics. Tectonophysics, 608: 914-928. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2013.07.026
  • Bayer Altın, T.& Altın, B. N. (2011) Development And Morphometry Of Drainage Network In Volcanic Terrain, Central Anatolia, Turkey. Geomorphology, 125(4): 485-503. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.09.023
  • Bekaroğlu, E. (2013) Jeomorfolojide Temel Araştırma Yöntemleri. (Ed. Arı, Y., Kaya, İ.) Coğrafyacılar Derneği, Bahçelievler Mh. Zübeyde Hanım Sok. No:32. Balıkesir.
  • Bhatt, C. M., Rajiv, C. & Sharma, P. K. (2007) Morphotectonic Analysis In Anandpur Sahib Area, Punjab (India) Using Remote Sensing And GIS Approach. Journal Of The Indian Society Remote Sensing, 35 (2): 129-139.
  • Bull, W. B. & McFadden, L.D. (1977) Tectonic Geomorphology North And South Of The Garlock Fault, California: In Geomorphology In Arid Regions. In: Doehring, D.O. (Ed.), Proceedings 8th Annual Geomorphology Symposium, State University New York (115–137), Binghamton.
  • Burbank, D. W. & Anderson, R. S. (2012) Tectonic Geomorphology. (second ed.) WileyBlackwell, Chichester.
  • Cannon, P. J. (1976) Generation Of Explicit Parameters For A Quantitative Geomorphic Study Of Mill Creek Drainage Basin. Oklahoma Geology Notes, 36: 3–16.
  • Costache, R, Pham, Q.B., Sharifi E., Linh, N.T.T., Vojtek, M., Vojteková, J., Nhi, P.T.T. & Khoi, D.N. (2019) Flash-Flood Susceptibility Assessment Using Multi-Criteria Decision Making And Machine Learning Supported By Remote Sensing And GIS Techniques. Remote Sens, 12: 106. https://doi.org/10.3390/rs12010106
  • Cox, R. T. (1994) Analysis Of Drainage-Basin Symmetry As A Rapid Technique To Identify Areas Of Possible Quaternary Tilt-Block Tectonics: An Example From The Mississippi Embayment. Geological Society Of America Bulletin, 106: 571–581.
  • Cürebal, İ. & Erginal, A. E. (2007) Mıhlı Çayı Havzası’nın Jeomorfolojik Özelliklerinin Jeomorfik İndislerle Analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (19): 126-135.
  • Dehbozorgi, M., Pourkermani, M., Arian, M. et al (2010) Quantitative Analysis Of Relative Tectonic Activity In The Sarvestan Area, Central Zagros, Iran. Geomorphology, 121: 329–341. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.05.002
  • Delcaillau, B., Carozza, J. M. & Laville, E. (2006) Recent Fold Growth And Drainage Development, The Janauri And Chandigarh Anticlines In The Siwalik Foothills, Northwest India. Geomorphology, 76: 241–256. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2005.11.005
  • dePolo, C.M. & Slemmons, D.B. (1998). 130,000 Year Vs. 10,000 Year (Holocene) Classification Of Active Faults In The Basin And Range Province. In: Lund, W.R. (Ed.), Proceedings Volume, Basin And Range Province Seismic-Hazards Summit. Utah Geological Survey Miscellaneous Publication, 98(2): 24–25.
  • Elbaşı, E. & Özdemir, H. (2018). Marmara Denizi Akarsu Havzalarının Morfometrik Analizi. Coğrafya Dergisi, 36: 63-84. https://doi.org/10.26650/JGEOG418790
  • Elias, Z., Sissakian, V. K. & Al-Ansari, N. (2019). Assessment Of The Tectonic Activity In Northwestern Part Of The Zagros Mountains, Northeastern Iraq By Using Geomorphic Indices. Geotech Geol Eng, 37: 3995–4007 https://doi.org/10.1007/s10706-019-00888-z
  • Elibüyük, M. & Yılmaz, E. (2010) Türkiye’nin Coğrafi Bölge ve Bölümlerine Göre Yükselti Basamakları ve Eğim Grupları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8(1): 27-55.
  • El Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernndez, T., Chacona, J. & Keller, E.A. (2008) Assessment Of Relative Active Tectonics, Southwest Border Of The Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology, 96: 150–173. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2007.08.004
  • Erginal, A. E. & Cürebal, İ. (2007) Soldere Havzasının Jeomorfolojik Özelliklerine Morfometrik Yaklaşım: Jeomorfik İndisler ile Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17: 203-210.
  • Erol, O. (1993) Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi. İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 10: 19-37.
  • Esen, Fatma. (2014) Elbistan Havzası’nın Fiziki Coğrafyası. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
  • Faghih, A., Samani, B., Kusky, T., Khabazi, S. & Roshanak, R. (2012) Geomorphologic Assessment Of Relative Tectonic Activity In The Maharlou Lake Basin, Zagros Mountains Of Iran. Geological Journal, 47: 30–40.
  • Genç, Ş. C. (1987) Cela-Koçdağı-Kızıldağ (K.Maraş İli) Dolaylarının Jeolojisi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Gentana, D., Sulaksana, N., Sukiyah, E. & Yuningsih, E. T. (2018) Index Of Active Tectonic Assessment: Quantitative-Based Geomorphometric And Morphotectonic Analysis At Way Belu Drainage Basin, Lampung Province, Indonesia. International Journal On Advanced Science, Engineering and Information Technology, 8: 2460–2471. https://doi.org/10.18517/ijaseit.8.6.6089
  • Gözübol, A. M. & Gürpınar, O. (1980) Kahramanmaraş Kuzeyinin Jeolojisi ve Tektonik Evrimi. Türkiye 5. Petrol Kongresi, (21-29), Ankara.
  • Güney, Y., (2018) Çalıdere Havzası'nın (Armutlu Yarımadası, Yalova) Morfotektoniğinin Jeomorfometrik Analizlerle Değerlendirilmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16 (2): 259- 271. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000201
  • Hajam, R. A., Hamid, A. & Bhat, S., (2013) Application Of Morphometric Analysis For Geo-Hydrological Studies Using Geo-Spatial Technology –A Case Study Of Vishav Drainage Basin. Hydrol Current Res, 4 (3): 1-12. https://doi.org/10.4172/2157-7587.1000157
  • Hare, P. W. & Gardner, T. W. (1985) Geomorphic Indicators Of Vertical Neotectonism Along Converging Plate Margins, Nicoya Peninsula Costa Rica. In: Morisawa, M. And Hack, J.T., Eds., Tectonic Geomorphology. Proceedings Of The 15th Annual Binghamton Geomorphology Symposium, Allen and Unwin (123-134), Boston.
  • Jackson, J., Van Dissen, R. & Berryman, K. (1998) Tilting Of Active Folds And Faults In The Manawatu Region, New Zealand: Evidence From Surface Drainage Patterns, New Zealand. Journal of Geology and Geophysics, 41: 377–385.
  • Jenks, G. (1967) The Data Model Concept In Statistical Mapping. Int Year Cartogr, 27: 186–190.
  • Karabulut, M., Küçükönder M. & Topuz, M. (2013) Alata (Erdemli) Deresi’nin Jeomorfometrik Analizi. I. Coğrafyacılar Derneği Yıllık Kongresi (450–459). İstanbul.
  • Karataş, A. (2017) Karasu Çayı Havzasının Hidrografik Planlaması. Çantay Kitabevi, İstanbul.
  • Keller, E. A. (1986) Investigation of Active Tectonics: Use of Surficial Earth Processes. National Academy Press, Washington DC.
  • Keller, E. A. & Pinter, N. (2002) Active Tectonics, Earthquakes, Uplift and Landscape. Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ.
  • Koç, T. (2013) Türkiye’nin Morfometrik Özellikleri. İç: E. Öner, ed. 2013. Prof. Dr. İlhan Kayan’a Armağan kitabı. Ege Üniversitesi yayınları Edebiyat Fakültesi Yayın No: 18: 433-467, İzmir.
  • Korkmaz, H., Karabulut, M. & Gürbüz, M. (2008) Göksun’da Yerel Zemin Özellikleri ile Deprem Etkisi Arasındaki İlişki. Göksun Sempozyumu, 22-23 Ağustos, Göksun.
  • Langbein, W. B. (1947) Topographic Characteristics Of Drainage Basins. U.S.G.S. Water Supply Paper, 968C: 127–157. Lindsay, J. B. (2016) Whitebox GAT: A Case Study In Geomorphometric Analysis. Computers & Geosciences, 75-84. https://doi.org/10.4172/2157-7587.1000157
  • Maden Tetkik Ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA, 2002). 1/100000 Ölçekli Jeoloji Haritası. http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
  • Maden Tetkik Ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA, 2002). 1/250000 Ölçekli Diri Fay Haritası. http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
  • Magesh, N. S. & Chandrasekar, N. (2014) GIS Model Based Morphometric Evaluation Of Tamiraparani Sub-Basin, Tirunelveli District, Tamil Nadu, India. Arabian Journal of Geosciences, 7: 131–141.
  • Manjare, B. S. (2017) Drainage Characteristics Of Tectonically Active Areas In Wardha And Purna River Basin, Central India Using Of Satellite Data. Journal of Geomatics, 11(2): 260-267.
  • Manjare, B. S., Padhya, M. & Kelawade, A. (2020) Morphometric Analysis Of Erai River Basin In Sedimentary Landscape, Central India: A Geospatial Approach. Indian Journal of Geosciences, 74 (4): 417 – 432.
  • Martz, L.W. & Garbrecht, J. (1999) An Outlet Breaching Algorithm For The Treatment Of Closed Depressions In A Raster DEM. Comput. Geosci. 25: 835–844.
  • Moore, I. D., Grayson, R. & Ladson, A. (1991) Digital Terrain Modelling: A Review Of Hydrological, Geomorphological, And Biological Applications. Hydrol. Process. 5: 3–30.
  • Omidali, M., Arian, M. & Sorbi, A. (2015) Neotectonics Of Boroujerd Area, SW Iran By Index Of Active Tectonics. Open Journal Of Geology, 5: 309-324. https://doi.org/10.4236/ojg.2015.55028
  • Özdemir, H. & Bird, D. (2009) Evaluation Of Morphometric Parameters Of Drainage Networks Derived From Topographic Maps And DEM In Point Of Floods. Environmental Geology, 56 (7): 1405–1415. https://doi.org/10.1007/s00254-008-1235-y
  • Özdemir, M. & Özsarı, F. (2009) Ar 20069698 Ruhsat No`lu Kahramanmaraş Elbistan Linyit Sahası Buluculuk Talebine Esas Jeoloji ve Rezerv Raporu. MTA Raporu, Derleme No: 11179, (Yayımlanmamış), Ankara.
  • Özdemir, H. (2011) Havza Morfometrisi ve Taşkınlar. Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel (457-474), Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, İstanbul:
  • Ozkaymak, Ç. & Sozbilir, H. (2012) Tectonic Geomorphology Of The Spildağı High Ranges, Western Anatolia. Geomorphology, 173: 128–140. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2012.06.003
  • Özşahin, E. (2010) Komşu Akarsu Havzalarının Morfometrik Analizi: Sarıköy ve Kocakıran Dereleri Üzerine Temel Bir Çalışma (Gönen Havzası, Güney Marmara). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1): 139-154.
  • Özşahin, E. (2015) Ganos (Işıklar) Dağı ve Yakın Çevresindeki (Tekirdağ) Akarsuların Drenaj Özellikleri. International Journal of Social Science, 35: 139-162. https://doi.org/10.9761/JASSS2920
  • Özşahin E. & Eroğlu İ. (2018) Trakya Yarımadası’nın Jeomorfometrik Özellikleri. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 1: 87-98.
  • Öztürk, B. & Erginal, A. E. (2008) Bayramdere Havzasında (Biga Yarımadası-Çanakkale) Havza Gelişiminin Morfometrik Analizler ve Jeomorfik İndislerle İncelenmesi. Türk Coğrafya Dergisi, 50: 61-68.
  • Perinçek, D., Günay, Y. & Kozlu, H. (1987) Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Yanal Atımlı Faylar. Türkiye 7. Petrol Kongresi (89-114), Ankara.
  • Pérez-Peña, J. S., Azor, A., Azañón, J. M. & Keller, E. A. (2010) Active Tectonics In The Sierra Nevada (Betic Cordillera, SE Spain): Insights From Geomorphic Indexes And Drainage Pattern Analysis. Geomorphology, 119: 74–87.
  • Pike, R., Evans, I. & Hengl, T. (2009) Geomorphometry: A Brief Guide. Developments In Soil Science, 33: 3-30. https://doi.org/10.1016/S0166-2481(08)00001-9
  • Rai, P. K., Mohan, K., Mishra, S., Ahmad, A. & Mishra, V. N. (2017) A GIS-Based Approach In Drainage Morphometric Analysis Of Kanhar River Basin, India. Appl Water Sci, 7: 217–232. https://doi.org/10.1007/s13201-014-0238-y
  • Ramírez-Herrera, M. T. (1998) Geomorphic Assessment Of Active Tectonics In The Acambay Graben, Mexican Volcanic Belt. Earth Surface Processes And Landforms, 23: 317–332.
  • Ramsey, L. A., Walker, R. T. & Jackson, J. (2008) Fold Evolution And Drainage Development In The Zagros Mountains Of Fars Province, SE Iran. Basin Research, 20 (1): 23–48. https://doi.org/10.1111/j.1365-2117.2007.00342.x
  • Rastogi, R. A. & Sharma, T. C. (1976) Quantitative Analysis Of Drainage Basin Characteristics. Jour Soil And Water Conservation In India, 26: 18-25.
  • Rockwell, T.K., Keller, E.A. & Johnson, D.L., (1984) Tectonic Geomorphology Of Alluvial Fans And Mountain Fronts Near Ventura, California. In: Morisawa, M. (Ed.), Tectonic Geomorphology. Proceedings Of The 15th Annual Geomorphology Symposium. Allen And Unwin Publishers, Boston, MA, 183–207.
  • Saber, R., Işık, V. & Caglayan, A. (2019) Tectonic Geomorphology Of The Aras Drainage Basin (NW Iran): Implications For The Recent Activity Of The Aras Fault Zone. Geological Journal, 55(7): 5022-5048. https://doi.org/10.1002/gj.3724
  • Sağlam Selçuk, A. & Düzgün, M. (2017) Başkale Fay Zonu’nun Tektonik Jeomorfolojisi. Maden Tetk ve Arama Dergisi, 155: 33–47. https://doi.org/10.19076/mta.65883
  • Samal, D. R., Gedam, S. S. & Nagarajan, R. (2014) GIS Based Drainage Morphometryand Its Influence On Hydrology In Parts Of Western Ghatsregion, Maharashtra, India. Geocarto International, 30 (7): 755–778. https://doi.org/10.1080/10106049.2014.978903
  • Schumm, S. A. (1956) Evolution Of Drainage Systems And Slopes In Badlands At Perth Amboy, New Jersey. Geol. Soc. Am. Bul, 67: 597-646.
  • Singh, C. K. (2015) Middle Ganga Plain; May Be On The Verge Of Seismic Shock. Journal Of The Geological Society Of India, 85: 511–513.
  • Sreedevi, P. D., Subrahmanyam, K. & Shakeel, A. (2005) The Significance Of Morphometric Analysis For Obtaining Groundwater Potential Zones In A Structurally Controlled Terrain. Environ Geol, 47 (3): 412–420.
  • Strahler, A. N. (1952) Dynamic Basis Of Geomorphology. Bulletin Of The Geological Society Of America, 63: 923-938.
  • Sung, O. & Chen, Y. C. (2004) Geomorphic Evidence And Kinematic Model For Quaternary Transfer Faulting Of The Pakuashan Anticline, Central Taiwan. Journal Of Asian Earth Sciences, 24: 389–404.
  • Tarhan, N. (1982) Göksun- Afşin-Elbistan Dolayının Jeolojisi. MTA Genel Müdürlüğü Kütüphanesi, Derleme No: 7296, (Yayımlanmamış), Ankara.
  • Tribe, A. (1992) Automated Recognition Of Valley Heads From Digital Elevation Models. Earth Surf Process Landform, 16 (1): 33–49
  • Tiwari, J., Goswami P. K. & Bhakuni, S. S. (2021) Pattern Of Active Crustal Deformation In A Part Of A Lesser Himalayan Tectonic Window, Himachal Pradesh, India. Quaternary International, 592: 111-120. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2021.03.043
  • Utlu, M. & Ghasemlounia, R. (2021) Flood Prioritization Watersheds Of The Aras River, Based On Geomorphometric Properties: Case Study Iğdır Province. Journal Of Geomorphological Researches, 6: 21-40. https://doi.org/10.46453/jader.781152
  • Uzun, S. M. (2019) Dilderesi Havzasında (Kocaeli) Morfometrik İndislerle Flüvyal Süreçler ve Drenaj Şebekesi Yerleşiminin Değerlendirmesi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40: 454-477. https://doi.org/10.32003/iggei.573354
  • Yalçınlar, İ. (1969) Strüktüral Jeomorfoloji C: II (2. Baskı). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No: 29, İstanbul.
  • Yıldırım, M. (1989) Kahramanmaraş Kuzeyinde (Engizek Nurhak Dağlarında) Tektonik Birliklerin Jeolojik Petrolojik İncelenmesi. İst. Üniv. Fen Bilimleri Enst. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
  • Yıldırım, C. (2014) Relative Tectonic Activity Assessment Of The Tuz Gölü Fault Zone Central Anatolia, Turkey. Tectonophysics, 630:183–192. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2014.05.023
  • Yılmaz, Y., Şaroğlu, F. & Güner, Y. (1987) Initiation Of The Neomagmatism In East Anatolia. Tectonophysics, 134 (1987): 177-199.
  • Yusufoğlu, H. (2013) An Intramontane Pull-Apart Basin İn Tectonic Escape Deformation: Elbistan Basin, Eastern Taurides, Turkey. Journal Of Geodynamics, 65: 308-329. https://doi.org/10.1016/j.jog.2012.05.012
  • Yücel, T. (1986) Bir Coğrafyacı Gözüyle Elbistan-Palu Oluğu. 1986 Fırat Havzası Coğrafya Sempozyumu (299-305), Elazığ.
  • Yücel, T. (1987) Türkiye Coğrafyası. Türk Kültürünün Araştırma Enst. Yay. No: 68, seri. 7, Sayı: A5, Ankara.
  • Wells, S. G., Bullard, T. F., Menges, C. M., Drake, P. G, Karas, P. A., Kelson, K. I., Ritter, J. B. & Wesling, J. R. (1988) Regional Variations İn Tectonic Geomorphology Along A Segmented Convergent Plate Boundary Pacific Coast Of Costa Rica. Geomorphology, 1: 239–265. https://doi.org/10.1016/0169-555X(88)90016-5
  • Wilson, J. P. & Gallant, J. C. (2000) Digital Terrain Analysis: Principles And Applications. John Wiley & Sons, Inc (1–27) ISBN: 978-0-471-32188-0, New York.
  • Zorer, H. & Tonbul, S. (2019) Başkale Havzası’nda Havza Gelişiminin Jeomorfometrik Analizlerle İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29 (2): 19-38 https://doi.org/10.18069/firatsbed.536045

ELBİSTAN HAVZASI’NIN GENEL MORFOTEKTONİK DİNAMİKLERİNİN JEOMORFOMETRİK İNDİSLERLE ANALİZİ

Yıl 2022, Sayı: 24, 618 - 639, 30.10.2022

Fatma Esen , Saadettin Tonbul

https://doi.org/10.29029/busbed.1165548
Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Elbistan Havzası’nın jeomorfolojik gelişimine etki eden yapısal özellikler jeomorfometrik indislerle sorgulanmıştır. Sorgulamada, Elbistan Havzası’na ait 25 alt havzanın jeomorfolojik özelliklerini kazanmasında jeolojik yapı ve tektoniğin etkisi kantitatif verilerle açıklanmaya çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda her bir alt havzaya drenaj havza asimetrisi (Af), transvers topografik simetri faktörü (T), havza rölyefi (Bh), rölyef oranı (Rh), havza şekli indeksi (Bs), hipsometrik eğri (Hc) ve hipsometrik integral (Hi) gibi jeomorfometrik indisler uygulanmıştır. Uygulama esnasında 10x10 metre çözünürlüklü Sayısal Yükseklik Modeli, jeoloji verisi, aktif fay verisi ile Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımlarından ArcGIS 10.7 paket programı kullanılmıştır. Havzaya uygulanan indislerden (Af, T, Bh, Rh, Bs, Hc ve Hi) elde edilen kantitatif veriler birbirleri ile tutarlı sonuçlar vermiştir. Yani alt havzalarda tektoniğin etki derecesine göre yapılan sınıflandırmalar esas alındığında genellikle aynı alt havzaların aynı grupta yer aldığı görülür. Bununla birlikte yakın lokasyonda yer alan alt havzalar da çoğunlukla aynı sınıflarda yer almıştır. Dolayısıyla jeomorfometrik indislerden elde edilen verilerin tamamı fayların geçtikleri alanlardaki alt havzaların formlarına farklı derecelerde etki ettiğini destekler niteliktedir. Elbistan Havzasın’da alt havzaların farklı formlarda olmasında aktif tektonik ve litoloji önemli rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

Aktif tektonik Morfotektonik Jeomorfometrik indis Elbistan Havzası

Kaynakça

  • Argyriou, A.V., Teeuw, R.M., Rust, D. & Sarris, A. (2016) GIS Multi-Criteria Decision Analysis for Assessment and Mapping of Neotectonics Landscape Deformation: A Case Study from Crete. Geomorphology, 253, 262–274. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2015.10.018
  • Avinash, K., Jayappa, K. S. & Deepika, B. (2011) Prioritization of Subbasins Based on geomorphology and morphometric Analysis Using Remote Sensing and Geographic Information System (GIS) Techniques. Geocarto International, 26 (7): 569–592. https://doi.org/10.1080/10106049.2011.606925
  • Bahadır, M.& Özdemir, M. A. (2011) Acıgöl Havzası’nın Sayısal Topoğrafik Analiz Yöntemleri ile Morfometrik Jeomorfolojisi. The Journal of International Social Research, 4 (18): 323-344.
  • Bahrami, S. (2013) Analyzing the Drainage System Anomaly of Zagros Basins: Implications for Active Tectonics. Tectonophysics, 608: 914-928. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2013.07.026
  • Bayer Altın, T.& Altın, B. N. (2011) Development And Morphometry Of Drainage Network In Volcanic Terrain, Central Anatolia, Turkey. Geomorphology, 125(4): 485-503. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.09.023
  • Bekaroğlu, E. (2013) Jeomorfolojide Temel Araştırma Yöntemleri. (Ed. Arı, Y., Kaya, İ.) Coğrafyacılar Derneği, Bahçelievler Mh. Zübeyde Hanım Sok. No:32. Balıkesir.
  • Bhatt, C. M., Rajiv, C. & Sharma, P. K. (2007) Morphotectonic Analysis In Anandpur Sahib Area, Punjab (India) Using Remote Sensing And GIS Approach. Journal Of The Indian Society Remote Sensing, 35 (2): 129-139.
  • Bull, W. B. & McFadden, L.D. (1977) Tectonic Geomorphology North And South Of The Garlock Fault, California: In Geomorphology In Arid Regions. In: Doehring, D.O. (Ed.), Proceedings 8th Annual Geomorphology Symposium, State University New York (115–137), Binghamton.
  • Burbank, D. W. & Anderson, R. S. (2012) Tectonic Geomorphology. (second ed.) WileyBlackwell, Chichester.
  • Cannon, P. J. (1976) Generation Of Explicit Parameters For A Quantitative Geomorphic Study Of Mill Creek Drainage Basin. Oklahoma Geology Notes, 36: 3–16.
  • Costache, R, Pham, Q.B., Sharifi E., Linh, N.T.T., Vojtek, M., Vojteková, J., Nhi, P.T.T. & Khoi, D.N. (2019) Flash-Flood Susceptibility Assessment Using Multi-Criteria Decision Making And Machine Learning Supported By Remote Sensing And GIS Techniques. Remote Sens, 12: 106. https://doi.org/10.3390/rs12010106
  • Cox, R. T. (1994) Analysis Of Drainage-Basin Symmetry As A Rapid Technique To Identify Areas Of Possible Quaternary Tilt-Block Tectonics: An Example From The Mississippi Embayment. Geological Society Of America Bulletin, 106: 571–581.
  • Cürebal, İ. & Erginal, A. E. (2007) Mıhlı Çayı Havzası’nın Jeomorfolojik Özelliklerinin Jeomorfik İndislerle Analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (19): 126-135.
  • Dehbozorgi, M., Pourkermani, M., Arian, M. et al (2010) Quantitative Analysis Of Relative Tectonic Activity In The Sarvestan Area, Central Zagros, Iran. Geomorphology, 121: 329–341. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.05.002
  • Delcaillau, B., Carozza, J. M. & Laville, E. (2006) Recent Fold Growth And Drainage Development, The Janauri And Chandigarh Anticlines In The Siwalik Foothills, Northwest India. Geomorphology, 76: 241–256. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2005.11.005
  • dePolo, C.M. & Slemmons, D.B. (1998). 130,000 Year Vs. 10,000 Year (Holocene) Classification Of Active Faults In The Basin And Range Province. In: Lund, W.R. (Ed.), Proceedings Volume, Basin And Range Province Seismic-Hazards Summit. Utah Geological Survey Miscellaneous Publication, 98(2): 24–25.
  • Elbaşı, E. & Özdemir, H. (2018). Marmara Denizi Akarsu Havzalarının Morfometrik Analizi. Coğrafya Dergisi, 36: 63-84. https://doi.org/10.26650/JGEOG418790
  • Elias, Z., Sissakian, V. K. & Al-Ansari, N. (2019). Assessment Of The Tectonic Activity In Northwestern Part Of The Zagros Mountains, Northeastern Iraq By Using Geomorphic Indices. Geotech Geol Eng, 37: 3995–4007 https://doi.org/10.1007/s10706-019-00888-z
  • Elibüyük, M. & Yılmaz, E. (2010) Türkiye’nin Coğrafi Bölge ve Bölümlerine Göre Yükselti Basamakları ve Eğim Grupları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8(1): 27-55.
  • El Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernndez, T., Chacona, J. & Keller, E.A. (2008) Assessment Of Relative Active Tectonics, Southwest Border Of The Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology, 96: 150–173. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2007.08.004
  • Erginal, A. E. & Cürebal, İ. (2007) Soldere Havzasının Jeomorfolojik Özelliklerine Morfometrik Yaklaşım: Jeomorfik İndisler ile Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17: 203-210.
  • Erol, O. (1993) Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi. İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 10: 19-37.
  • Esen, Fatma. (2014) Elbistan Havzası’nın Fiziki Coğrafyası. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
  • Faghih, A., Samani, B., Kusky, T., Khabazi, S. & Roshanak, R. (2012) Geomorphologic Assessment Of Relative Tectonic Activity In The Maharlou Lake Basin, Zagros Mountains Of Iran. Geological Journal, 47: 30–40.
  • Genç, Ş. C. (1987) Cela-Koçdağı-Kızıldağ (K.Maraş İli) Dolaylarının Jeolojisi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Gentana, D., Sulaksana, N., Sukiyah, E. & Yuningsih, E. T. (2018) Index Of Active Tectonic Assessment: Quantitative-Based Geomorphometric And Morphotectonic Analysis At Way Belu Drainage Basin, Lampung Province, Indonesia. International Journal On Advanced Science, Engineering and Information Technology, 8: 2460–2471. https://doi.org/10.18517/ijaseit.8.6.6089
  • Gözübol, A. M. & Gürpınar, O. (1980) Kahramanmaraş Kuzeyinin Jeolojisi ve Tektonik Evrimi. Türkiye 5. Petrol Kongresi, (21-29), Ankara.
  • Güney, Y., (2018) Çalıdere Havzası'nın (Armutlu Yarımadası, Yalova) Morfotektoniğinin Jeomorfometrik Analizlerle Değerlendirilmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16 (2): 259- 271. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000201
  • Hajam, R. A., Hamid, A. & Bhat, S., (2013) Application Of Morphometric Analysis For Geo-Hydrological Studies Using Geo-Spatial Technology –A Case Study Of Vishav Drainage Basin. Hydrol Current Res, 4 (3): 1-12. https://doi.org/10.4172/2157-7587.1000157
  • Hare, P. W. & Gardner, T. W. (1985) Geomorphic Indicators Of Vertical Neotectonism Along Converging Plate Margins, Nicoya Peninsula Costa Rica. In: Morisawa, M. And Hack, J.T., Eds., Tectonic Geomorphology. Proceedings Of The 15th Annual Binghamton Geomorphology Symposium, Allen and Unwin (123-134), Boston.
  • Jackson, J., Van Dissen, R. & Berryman, K. (1998) Tilting Of Active Folds And Faults In The Manawatu Region, New Zealand: Evidence From Surface Drainage Patterns, New Zealand. Journal of Geology and Geophysics, 41: 377–385.
  • Jenks, G. (1967) The Data Model Concept In Statistical Mapping. Int Year Cartogr, 27: 186–190.
  • Karabulut, M., Küçükönder M. & Topuz, M. (2013) Alata (Erdemli) Deresi’nin Jeomorfometrik Analizi. I. Coğrafyacılar Derneği Yıllık Kongresi (450–459). İstanbul.
  • Karataş, A. (2017) Karasu Çayı Havzasının Hidrografik Planlaması. Çantay Kitabevi, İstanbul.
  • Keller, E. A. (1986) Investigation of Active Tectonics: Use of Surficial Earth Processes. National Academy Press, Washington DC.
  • Keller, E. A. & Pinter, N. (2002) Active Tectonics, Earthquakes, Uplift and Landscape. Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ.
  • Koç, T. (2013) Türkiye’nin Morfometrik Özellikleri. İç: E. Öner, ed. 2013. Prof. Dr. İlhan Kayan’a Armağan kitabı. Ege Üniversitesi yayınları Edebiyat Fakültesi Yayın No: 18: 433-467, İzmir.
  • Korkmaz, H., Karabulut, M. & Gürbüz, M. (2008) Göksun’da Yerel Zemin Özellikleri ile Deprem Etkisi Arasındaki İlişki. Göksun Sempozyumu, 22-23 Ağustos, Göksun.
  • Langbein, W. B. (1947) Topographic Characteristics Of Drainage Basins. U.S.G.S. Water Supply Paper, 968C: 127–157. Lindsay, J. B. (2016) Whitebox GAT: A Case Study In Geomorphometric Analysis. Computers & Geosciences, 75-84. https://doi.org/10.4172/2157-7587.1000157
  • Maden Tetkik Ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA, 2002). 1/100000 Ölçekli Jeoloji Haritası. http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
  • Maden Tetkik Ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA, 2002). 1/250000 Ölçekli Diri Fay Haritası. http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
  • Magesh, N. S. & Chandrasekar, N. (2014) GIS Model Based Morphometric Evaluation Of Tamiraparani Sub-Basin, Tirunelveli District, Tamil Nadu, India. Arabian Journal of Geosciences, 7: 131–141.
  • Manjare, B. S. (2017) Drainage Characteristics Of Tectonically Active Areas In Wardha And Purna River Basin, Central India Using Of Satellite Data. Journal of Geomatics, 11(2): 260-267.
  • Manjare, B. S., Padhya, M. & Kelawade, A. (2020) Morphometric Analysis Of Erai River Basin In Sedimentary Landscape, Central India: A Geospatial Approach. Indian Journal of Geosciences, 74 (4): 417 – 432.
  • Martz, L.W. & Garbrecht, J. (1999) An Outlet Breaching Algorithm For The Treatment Of Closed Depressions In A Raster DEM. Comput. Geosci. 25: 835–844.
  • Moore, I. D., Grayson, R. & Ladson, A. (1991) Digital Terrain Modelling: A Review Of Hydrological, Geomorphological, And Biological Applications. Hydrol. Process. 5: 3–30.
  • Omidali, M., Arian, M. & Sorbi, A. (2015) Neotectonics Of Boroujerd Area, SW Iran By Index Of Active Tectonics. Open Journal Of Geology, 5: 309-324. https://doi.org/10.4236/ojg.2015.55028
  • Özdemir, H. & Bird, D. (2009) Evaluation Of Morphometric Parameters Of Drainage Networks Derived From Topographic Maps And DEM In Point Of Floods. Environmental Geology, 56 (7): 1405–1415. https://doi.org/10.1007/s00254-008-1235-y
  • Özdemir, M. & Özsarı, F. (2009) Ar 20069698 Ruhsat No`lu Kahramanmaraş Elbistan Linyit Sahası Buluculuk Talebine Esas Jeoloji ve Rezerv Raporu. MTA Raporu, Derleme No: 11179, (Yayımlanmamış), Ankara.
  • Özdemir, H. (2011) Havza Morfometrisi ve Taşkınlar. Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel (457-474), Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, İstanbul:
  • Ozkaymak, Ç. & Sozbilir, H. (2012) Tectonic Geomorphology Of The Spildağı High Ranges, Western Anatolia. Geomorphology, 173: 128–140. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2012.06.003
  • Özşahin, E. (2010) Komşu Akarsu Havzalarının Morfometrik Analizi: Sarıköy ve Kocakıran Dereleri Üzerine Temel Bir Çalışma (Gönen Havzası, Güney Marmara). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1): 139-154.
  • Özşahin, E. (2015) Ganos (Işıklar) Dağı ve Yakın Çevresindeki (Tekirdağ) Akarsuların Drenaj Özellikleri. International Journal of Social Science, 35: 139-162. https://doi.org/10.9761/JASSS2920
  • Özşahin E. & Eroğlu İ. (2018) Trakya Yarımadası’nın Jeomorfometrik Özellikleri. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 1: 87-98.
  • Öztürk, B. & Erginal, A. E. (2008) Bayramdere Havzasında (Biga Yarımadası-Çanakkale) Havza Gelişiminin Morfometrik Analizler ve Jeomorfik İndislerle İncelenmesi. Türk Coğrafya Dergisi, 50: 61-68.
  • Perinçek, D., Günay, Y. & Kozlu, H. (1987) Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Yanal Atımlı Faylar. Türkiye 7. Petrol Kongresi (89-114), Ankara.
  • Pérez-Peña, J. S., Azor, A., Azañón, J. M. & Keller, E. A. (2010) Active Tectonics In The Sierra Nevada (Betic Cordillera, SE Spain): Insights From Geomorphic Indexes And Drainage Pattern Analysis. Geomorphology, 119: 74–87.
  • Pike, R., Evans, I. & Hengl, T. (2009) Geomorphometry: A Brief Guide. Developments In Soil Science, 33: 3-30. https://doi.org/10.1016/S0166-2481(08)00001-9
  • Rai, P. K., Mohan, K., Mishra, S., Ahmad, A. & Mishra, V. N. (2017) A GIS-Based Approach In Drainage Morphometric Analysis Of Kanhar River Basin, India. Appl Water Sci, 7: 217–232. https://doi.org/10.1007/s13201-014-0238-y
  • Ramírez-Herrera, M. T. (1998) Geomorphic Assessment Of Active Tectonics In The Acambay Graben, Mexican Volcanic Belt. Earth Surface Processes And Landforms, 23: 317–332.
  • Ramsey, L. A., Walker, R. T. & Jackson, J. (2008) Fold Evolution And Drainage Development In The Zagros Mountains Of Fars Province, SE Iran. Basin Research, 20 (1): 23–48. https://doi.org/10.1111/j.1365-2117.2007.00342.x
  • Rastogi, R. A. & Sharma, T. C. (1976) Quantitative Analysis Of Drainage Basin Characteristics. Jour Soil And Water Conservation In India, 26: 18-25.
  • Rockwell, T.K., Keller, E.A. & Johnson, D.L., (1984) Tectonic Geomorphology Of Alluvial Fans And Mountain Fronts Near Ventura, California. In: Morisawa, M. (Ed.), Tectonic Geomorphology. Proceedings Of The 15th Annual Geomorphology Symposium. Allen And Unwin Publishers, Boston, MA, 183–207.
  • Saber, R., Işık, V. & Caglayan, A. (2019) Tectonic Geomorphology Of The Aras Drainage Basin (NW Iran): Implications For The Recent Activity Of The Aras Fault Zone. Geological Journal, 55(7): 5022-5048. https://doi.org/10.1002/gj.3724
  • Sağlam Selçuk, A. & Düzgün, M. (2017) Başkale Fay Zonu’nun Tektonik Jeomorfolojisi. Maden Tetk ve Arama Dergisi, 155: 33–47. https://doi.org/10.19076/mta.65883
  • Samal, D. R., Gedam, S. S. & Nagarajan, R. (2014) GIS Based Drainage Morphometryand Its Influence On Hydrology In Parts Of Western Ghatsregion, Maharashtra, India. Geocarto International, 30 (7): 755–778. https://doi.org/10.1080/10106049.2014.978903
  • Schumm, S. A. (1956) Evolution Of Drainage Systems And Slopes In Badlands At Perth Amboy, New Jersey. Geol. Soc. Am. Bul, 67: 597-646.
  • Singh, C. K. (2015) Middle Ganga Plain; May Be On The Verge Of Seismic Shock. Journal Of The Geological Society Of India, 85: 511–513.
  • Sreedevi, P. D., Subrahmanyam, K. & Shakeel, A. (2005) The Significance Of Morphometric Analysis For Obtaining Groundwater Potential Zones In A Structurally Controlled Terrain. Environ Geol, 47 (3): 412–420.
  • Strahler, A. N. (1952) Dynamic Basis Of Geomorphology. Bulletin Of The Geological Society Of America, 63: 923-938.
  • Sung, O. & Chen, Y. C. (2004) Geomorphic Evidence And Kinematic Model For Quaternary Transfer Faulting Of The Pakuashan Anticline, Central Taiwan. Journal Of Asian Earth Sciences, 24: 389–404.
  • Tarhan, N. (1982) Göksun- Afşin-Elbistan Dolayının Jeolojisi. MTA Genel Müdürlüğü Kütüphanesi, Derleme No: 7296, (Yayımlanmamış), Ankara.
  • Tribe, A. (1992) Automated Recognition Of Valley Heads From Digital Elevation Models. Earth Surf Process Landform, 16 (1): 33–49
  • Tiwari, J., Goswami P. K. & Bhakuni, S. S. (2021) Pattern Of Active Crustal Deformation In A Part Of A Lesser Himalayan Tectonic Window, Himachal Pradesh, India. Quaternary International, 592: 111-120. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2021.03.043
  • Utlu, M. & Ghasemlounia, R. (2021) Flood Prioritization Watersheds Of The Aras River, Based On Geomorphometric Properties: Case Study Iğdır Province. Journal Of Geomorphological Researches, 6: 21-40. https://doi.org/10.46453/jader.781152
  • Uzun, S. M. (2019) Dilderesi Havzasında (Kocaeli) Morfometrik İndislerle Flüvyal Süreçler ve Drenaj Şebekesi Yerleşiminin Değerlendirmesi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40: 454-477. https://doi.org/10.32003/iggei.573354
  • Yalçınlar, İ. (1969) Strüktüral Jeomorfoloji C: II (2. Baskı). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No: 29, İstanbul.
  • Yıldırım, M. (1989) Kahramanmaraş Kuzeyinde (Engizek Nurhak Dağlarında) Tektonik Birliklerin Jeolojik Petrolojik İncelenmesi. İst. Üniv. Fen Bilimleri Enst. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
  • Yıldırım, C. (2014) Relative Tectonic Activity Assessment Of The Tuz Gölü Fault Zone Central Anatolia, Turkey. Tectonophysics, 630:183–192. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2014.05.023
  • Yılmaz, Y., Şaroğlu, F. & Güner, Y. (1987) Initiation Of The Neomagmatism In East Anatolia. Tectonophysics, 134 (1987): 177-199.
  • Yusufoğlu, H. (2013) An Intramontane Pull-Apart Basin İn Tectonic Escape Deformation: Elbistan Basin, Eastern Taurides, Turkey. Journal Of Geodynamics, 65: 308-329. https://doi.org/10.1016/j.jog.2012.05.012
  • Yücel, T. (1986) Bir Coğrafyacı Gözüyle Elbistan-Palu Oluğu. 1986 Fırat Havzası Coğrafya Sempozyumu (299-305), Elazığ.
  • Yücel, T. (1987) Türkiye Coğrafyası. Türk Kültürünün Araştırma Enst. Yay. No: 68, seri. 7, Sayı: A5, Ankara.
  • Wells, S. G., Bullard, T. F., Menges, C. M., Drake, P. G, Karas, P. A., Kelson, K. I., Ritter, J. B. & Wesling, J. R. (1988) Regional Variations İn Tectonic Geomorphology Along A Segmented Convergent Plate Boundary Pacific Coast Of Costa Rica. Geomorphology, 1: 239–265. https://doi.org/10.1016/0169-555X(88)90016-5
  • Wilson, J. P. & Gallant, J. C. (2000) Digital Terrain Analysis: Principles And Applications. John Wiley & Sons, Inc (1–27) ISBN: 978-0-471-32188-0, New York.
  • Zorer, H. & Tonbul, S. (2019) Başkale Havzası’nda Havza Gelişiminin Jeomorfometrik Analizlerle İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29 (2): 19-38 https://doi.org/10.18069/firatsbed.536045
Toplam 86 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Beşeri Coğrafya
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Fatma Esen 0000-0002-3740-1751

Saadettin Tonbul 0000-0001-5383-8091

Yayımlanma Tarihi 30 Ekim 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022Sayı: 24

Kaynak Göster

APA Esen, F., & Tonbul, S. (2022). ELBİSTAN HAVZASI’NIN GENEL MORFOTEKTONİK DİNAMİKLERİNİN JEOMORFOMETRİK İNDİSLERLE ANALİZİ. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(24), 618-639. https://doi.org/10.29029/busbed.1165548

Cited By

Geophysical and numerical approaches to solving the mechanisms of landslides triggered by earthquakes: A case study of Kahramanmaraş (6 February, 2023)
Engineering Science and Technology, an International Journal
https://doi.org/10.1016/j.jestch.2024.101758
 Kapak Resmi İndir
Creative Commons Lisansı