Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

TÜRK HAVACILIK SEKTÖRÜNÜN ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ: 2002-2022 DÖNEMİ

Yıl 2023, Sayı: 26, 153 - 169, 28.10.2023

İlker İbrahim Avşar

https://doi.org/10.29029/busbed.1295361
Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Türk havacılık sektörünün Kovid-19 küresel salgınından etkilenme düzeyini belirlemek amacıyla 2002-2022 yılları arasındaki verilerden yararlanılmıştır. Araştırmada, çok kriterli karar verme yöntemlerinden CRITIC ve PROMETHEE modelleri kullanılmıştır. CRITIC yöntemiyle alternatiflere yönelik kriterlerin ağırlıkları belirlenmektedir. PROMETHE yöntemi ise alternatiflerin kriterlere göre sıralanmasında kullanılmaktadır. Çalışmada TÜİK verileri kullanılmış olup, araştırma veri seti Türk havacılık sektörüne ait 8 kriteri içermektedir. Bu kriterler; uçak sayısı, koltuk kapasitesi, iç hat taşınan yük, dış hat taşınan yük, iç hat uçak trafiği, dış hat uçak trafiği, iç hat yolcu sayısı ve dış hat yolcu sayısı şeklindedir. Söz konusu kriterler çerçevesinde yapılan analizde Türk havacılık sektörünün Kovid-19 küresel salgınından olumsuz yönde etkilendiği görülmektedir. Analiz sonucunda 2020 yılına ait performansın 2012 yılından daha kötü olduğu ortaya çıkmıştır. 2021 yılına ait performans 2015 yılının altındadır. 2022 yılı performansı ise 2019 yılından daha kötüdür. Buna göre; Türk havacılık sektörünün Kovid-19 küresel salgınından etkilenmiştir ama 2020 sonrası her geçen yıl daha iyi bir performans sergilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Havacılık Sektörü Lojistik Çok Kriterli Karar Verme Promethee Kovid-19

Kaynakça

  • Abonyi, J., Czvetkó T., Kosztyán Z.T., & Héberger K. (2022). Factor analysis, sparse PCA, and Sum of Ranking Differences-based improvements of the Promethee-GAIA multicriteria decision support technique. Plos One, 17(2), e0264277. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0264277
  • Ahmad, S., Ouenniche, J., Kolosz, B.W., Greening, P., Andresen, J.M., Maroto-Valer, M.M., & Xu, B. (2021). A stakeholders’ participatory approach to multi-criteria assessment of sustainable aviation fuels production pathways. International Journal of Production Economics, 238, 108156. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2021.108156
  • Ahmadi, A., & Herdiawan, D. (2021). The implementation of BORDA and PROMETHEE for decision making of Naval base selection. Decision Science Letters, 10(2), 129-138. http://dx.doi.org/10.5267/j.dsl.2020.11.006
  • Akça, M. (2020). Covid-19’un Havacılık Sektörüne Etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(4), 45-64.
  • Akkanat, F. (2021). 2020 Yılında covid-19’un Türkiye’ deki havalimanları uçuş istatistiklerine etkisi ve bu etkinin havalimanı sahiplik durumuyla ilişkisi. Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 129-143.
  • Alnıpak, S., & Apak, S. (2021). Covid 19’un Türk havalimanlarının verimliliğine tahmini etkisi: Malmquist toplam faktör verimlilik endeksi uygulaması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 911-928. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.983191
  • Annaç Göv, S., & Erbay, N. (2021). The Effects of the covid-19 pandemic on the aviation industry and strategies: Opinions of Turkish aviation academics. EUropean Journal of Managerial Research (EUJMR), 5(9), 326- 341.
  • Arabacı Koç, M. (2020). Covid-19 salgınının yarattığı küresel kriz bağlamında sosyal medyada kriz yönetimi: Türk Hava Yolları örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(7), 190-200.
  • Asoğlu, İ., & Eren, T. (2018). AHP, TOPSIS, PROMETHEE yöntemleri ile bir işletme için kargo şirketi seçimi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 102-122.
  • AATAG, COVID-19'un Havacılık Sektörüne Etkilerini İçeren Rapor Yayımladı. SHGM. https://web.shgm.gov.tr/tr/haberler/6465-atag-covid-19un-havacilik-sektorune-etkilerini-iceren-raporyayimladi, (Erişim tarihi: 14.01.2023).
  • Atioğlu, E. (2021). Türk sivil havacılık sektörünün ekonomik büyüme üzerindeki etkisi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(4), 1936-1945. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.872160
  • Aydın, A. (2021). ARIMA modeli ile covid-19 salgınının Türkiye hava taşımacılığı sektörü üzerindeki etkilerinin analizi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 118-127.
  • Bakır, M., Bal, H. T., & Akan, Ş. (2017). Integrated SWOT-AHP approach in the assessment of Turkish Civil Aviation Sector. Journal of Aviation, 1(2), 154-169. https://doi.org/10.30518/jav.352199
  • Bakırcı, M. (2020). COVID-19 pandemisinin Türkiye havayolu ulaşımına etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, Covid19 Özel Sayısı, 45-58. https://doi.org/10.17211/tcd.800559
  • Bausys, R., Zavadskas, E. K., & Semenas, R. (2021). Path Selection for the Inspection Robot by m-Generalized q-Neutrosophic PROMETHEE Approach. Energies, 15(1), 223. https://doi.org/10.3390/en15010223
  • Ben Amor, S., & Mareschal, B. (2012). Integrating imperfection of information into the promethee multicriteria decision aid methods: a general framework. Foundations of Computing and Decision Sciences, 37(1), 9- 23. http://doi.org/10.2478/v10209-011-0002-0
  • Bogdanovic, D. Nikolic, D., & Ilic, I. (2012) Mining method selection by integrated AHP and PROMETHEE method. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 84(1), 219-233. http://doi.org/10.1590/S0001- 37652012000100023
  • Brans, J. P., & Vincke, Ph. (1985). Note—A Preference Ranking Organisation Method. Management Science, 31(6), 647-656. http://doi.org/10.1287/mnsc.31.6.647
  • Brans, J. P., & Mareschal, B. (2005). Promethee Methods. In: Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys. International Series in Operations Research & Management Science, 78. Springer, New York. https://doi.org/10.1007/0-387-23081-5_5
  • Chen, L., & Ren, J. (2018). Multi-attribute sustainability evaluation of alternative aviation fuels based on fuzzy ANP and fuzzy grey relational analysis. Journal of Air Transport Management, 68, 176-186, http://doi.org/10.1016/j.jairtraman.2017.10.005
  • Chen, T. Y. (2018). A novel PROMETHEE-based outranking approach for multiple criteria decision analysis with Pythagorean fuzzy information. Ieee Access, 6, 54495-54506. http://doi.org/10.1109/ACCESS.2018.2869137
  • Corrente, S., Greco, S., Leonardi, F. et al. (2021). The hierarchical SMAA-PROMETHEE method applied to assess the sustainability of European cities. Appl Intell, 51, 6430–6448. http://doi.org/10.1007/s10489- 021-02384-5
  • Costa, L.T.C., Costa, P.A.I., Terra, V.A., Moreira, A.L.M., Gomes, F.S.C., & Santos, M. (2022). Multicriteria analysis by PROMETHEE-SAPEVO-M1 method: choice of Brazilian sugar and ethanol plants for biomethane production. IFAC-PapersOnLine, 55(10), 810-1815. http://doi.org/10.1016/j.ifacol.2022.09.661
  • Çakmak, E., & Guney, E. (2023). Spare parts inventory classification using Neutrosophic Fuzzy EDAS method in the aviation industry. Expert Systems with Applications, 224, 120008, http://doi.org/10.1016/j.eswa.2023.120008
  • Dachowski, R., & Gałek, K. (2020). Selection of the best method for underpinning foundations using the PROMETHEE II Method. Sustainability, 12(13), 5373. http://doi.org/10.3390/su12135373
  • D'Avignon, G., & Mareschal, B. (1989). Specialization of hospital services in Quebec: An application of the promethee and GAIA methods. Mathematical and Computer Modelling, 12(10–11), 1393-1400. http://doi.org/10.1016/0895-7177(89)90376-2
  • Dozic, S. (2019). Multi-criteria decision making methods: Application in the aviation industry. Journal of Air Transport Management, 79, 101683. http://doi.org/10.1016/j.jairtraman.2019.101683
  • Dölen, T., Yanık, S. S., & Ayanoğlu, Y. (2021). Covid-19’un ara dönem finansal raporlama üzerindeki etkileri: havacılık ve ilaç sektörü üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ağustos 2021 (Özel Sayı), 149-168. http://doi.org/10.25095/mufad.948317
  • Friend A.J., Ayoko G.A., & Elbagir S.G. (2011) Source apportionment of fine particles at a suburban site in Queensland. Australia. Environmental Chemistry, 8, 163-173. http://doi.org/10.1071/EN10112
  • Genç, T. (2013). PROMETHEE Yöntemi ve GAIA Düzlemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 133-154.
  • Goswami, S. (2020). Outranking Methods: Promethee I and Promethee II. Foundations of Management, 12(1), 93-110. http://doi.org/10.2478/fman-2020-0008
  • Hassan, I., Alhamrouni, I., & Azhan, N. H. (2023). A CRITIC–TOPSIS Multi-Criteria Decision-Making Approach for Optimum Site Selection for Solar PV Farm. Energies, 16(10), 4245. http://doi.org/10.3390/en16104245
  • Hopancı, B., Akdeniz, H., & Şahin, Ö. (2021). Covid-19 pandemisinin havacılık sektörü üzerine etkileri. Mühendis ve Makina, 62(704), 446-467. http://doi.org/10.46399/muhendismakina.874133
  • Irmak E., & Pelit İ. (2023). Covid-19 pandemisinin Dünya’da ve Türkiye’de havayolu taşımacılığına etkisi. Turkish Studies- Economics Finance Politics, 17(4),1015-1029. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.57878
  • Ishizaka, A., Nemery, P., & Lidouh, K. (2013). Location selection for the construction of a casino in the Greater London region: A triple multi-criteria approach, Tourism Management, 34, 211-220. http://doi.org/10.1016/j.tourman.2012.05.003
  • Jangizehi, M., Kenari, A.R., & Hosseinkhani, J. (2023). Proper process selection during flight schedule disruption using a fuzzy multi-criteria decision-making expert system. Iranian Journal of Fuzzy Systems. 20(2). 121- 133. http://doi.org/10.22111/IJFS.2023.7560
  • Jati, H., & Dominic, D.D. (2017). A new approach of ındonesian university webometrics ranking using entropy and PROMETHEE II, 4th Information Systems International Conference (ISICO)- Innovation of Information Systems- Visions, Opportunities and Challenges, Procedia Computer Science, 124, 444-451, http://doi.org/10.1016/j.procs.2017.12.176
  • Kalkın, G. (2021). COVID-19 ve havacılık sektörünün geleceği: Havacılık yönetimi kapsamında bir değerlendirme. Journal of Aviation, 5(1), 53-63. http://doi.org/10.30518/jav.837803
  • Karande, P., & Chakraborty, S. (2012). Application of PROMETHEE-GAIA method for non-traditional machining processes selection. Management Science Letters, 2, 2049-2060. http://doi.org/10.5267/j.msl.2012.06.015
  • Karlitasari, L., Suhartini D., & Nurrosikawati L. (2018). Implementation of preference ranking organization method for enrichment evaluation (Promethee) on selection system of student's achievement, IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 332. http://doi.org/10.1088/1757- 899X/332/1/012029
  • Kılıç, D., Polat, G., & Şengür, F. (2021). Havayolu İşletmelerinin covid-19 pandemi sürecindeki yönetsel tepkileri üzerine bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(2), 353-377. http://doi.org/10.17130/ijmeb.804424
  • Kiracı, K., Baştuğ, S., & Akan, E. (2021). Kovid-19 sürecinde havalimanı hizmet kalitesi: Türkiye havalimanları analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15-37. http://doi.org/10.17065/huniibf.907174
  • Köçken, K., Timor, M., & Karakaplan, M. U. (2022). COVID-19 pandemisi öncesinde ve pandemi döneminde Türkiye’deki havalimanı etkinliklerinin üç aşamalı veri zarflama analizi ile belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (35), 643-652. http://doi.org/10.31590/ejosat.1085597
  • Kurnaz, S. (2021). Covid-19 pandemisinin SHY-147 kapsamında verilen havacılık temel eğitimine etkisi. International Journal of Aeronautics and Astronautics, 2(3), 71-76.
  • Lee, K-C, Tsai, W-H., Yang, C-H., & Lin, Y-Z. (2018). An MCDM approach for selecting green aviation fleet program management strategies under multi-resource limitations, Journal of Air Transport Management, 68, 76-85. http://doi.org/10.1016/j.jairtraman.2017.06.011
  • Lenort R., Zapletal F., Wicher P., & Shmeleva N. (2020). Sustainability development goals preferences in metallurgical and mining ındustry. 29th International Conference on Metallurgy and Materials, Brno, Czech Republic, 1249-1254. http://doi.org/10.37904/metal.2020.3643
  • Luciana A., & Adiel A. (2010). A model for selecting project team members using multicriteria group decision making. Pesquisa Operacional, 30. http://doi.org/10.1590/S0101-74382010000100011
  • Macit, A., & Macit, D. (2021). Covid-19 pandemisi döneminde devlet desteklerinin önemi: Havayolu işletmelerine yönelik kurtarma operasyonları ve kamulaştırma kanıtları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(2), 160-173.
  • Maglic, L., Varazdinac, P., & Skiljan, I. (2019). Multi-Criterion decision model for marina location selection in the County of Primorje and Gorski Kotar. Nase More, 66(1), 28-36. http://doi.org/10.17818/NM/2019/1.4
  • Mladineo, M., Jajac, N., & Rogulj, K. (2016). A simplified approach to the PROMETHEE method for priority setting in management of mine action projects. Croatian Operational Research Review, 7(2), 249-268.
  • Moreira, M. Â. L., de Araújo Costa, I. P., Pereira, M. T., dos Santos, M., Gomes, C. F. S., & Muradas, F. M. (2021). PROMETHEE-SAPEVO-M1 a Hybrid Approach Based on Ordinal and Cardinal Inputs: MultiCriteria Evaluation of Helicopters to Support Brazilian Navy Operations. Algorithms, 14(5), 140. http://doi.org/10.3390/a14050140
  • Ogrodnik K. (2020). Multi-Criteria Analysis of Smart Cities in Poland. Geographia Polonica, 93(2), 163-181. http://doi.org/10.7163/GPol.0168
  • Ordu, S. (2022). COVID-19 salgınının makroekonomik ve bazı temel sektörler üzerindeki etkileri: Türkiye ve Dünya için bir değerlendirme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 411- 422. http://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1071298
  • Oubahman, L., & Duleba, S. (2021). Review of PROMETHEE method in transportation. Production Engineering Archives, 27(1), 69-74. https://doi.org/10.30657/pea.2021.27.9
  • Öçal, B. (2022). COVID-19 sürecinde ihracat ve hava kargo taşımacılığı: Antalya havalimanı üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 29(2), 259-280. https://doi.org/10.18657/yonveek.1004790
  • Öz, O., & Tükenmez, N. M. (2020). Ülke riskinin promethee yöntemi ile değerlendirilmesi. İzmir YMMO Dergisi, 2(2), 46-70.
  • Özdemir, Y., Basligil, H., & Karaca, M. (2011). Aircraft Selection Using Analytic Network Process: A Case for Turkish Airlines. World Congress on Engineering (WCE 2011), Imperial Coll, London, United Kingdom, 1155-1169.
  • Öztürk, F., & Kaya, G. K. (2020). Afet Sonrasi Toplanma Alanlarinin Promethee Metodu İle Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 25(3), 1239-1252. https://doi.org/10.17482/uumfd.697097
  • Öztürk, F. (2022). Kamu kurumlarında yönetici pozisyonları için AHP-PROMETHEE yöntemleri ile adayların değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 12(2), 624-635. https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.698782
  • Palash, M., & Bauer, S. (2016). Land-use decisions of rice/fish farming in Northern Bangladesh: Use of PROMETHEE analysis. Open Agriculture, 1(1), 60-67. https://doi.org/10.1515/opag-2016-0008
  • Peterková J., & Franek J. (2018). Decision making support for managers in ınnovation management: A promethee approach. International Journal of Innovation, 6(3), 256-274. https://doi.org/10.5585/iji.v6i3.236
  • Petrov. (2019). Modelling and multi-criteria decision making for selection of specific growth rate models of batch cultivation by saccharomyces cerevisiae yeast for ethanol production. Fermentation, 5(3), 61. https://doi.org/10.3390/fermentation5030061
  • Podvezko, V., & Podviezko, A. (2010). Dependence of multi‐criteria evaluation result on choice of preference functions and their parameters. Technological and Economic Development of Economy, 16(1), 143-158. https://doi.org/10.3846/tede.2010.09
  • Puzovic, S., Vasovic, J.V., Radojicic, M., & Paunovic, V. (2019). An ıntegrated MCDM approach to PLM software selection. Acta Polytechnica Hungarica, 16(4), 45-65. https://doi.org/10.12700/APH.16.4.2019.4.3
  • Rezk, H., Mukhametzyanov, I.Z., Al-Dhaifallah M., & Ziedan, H.A. (2021). Optimal selection of hybrid renewable energy system using multi-criteria decision-making algorithms. Computers, Materials & Continua, 68(2), 2001–2027.
  • Semercioğlu, H., & Özkoç, H. (2021). Covid-19 pandemisi havayollarının filo kullanımı nasıl etkiledi, etkileyecek?. Journal of Aviation, 5(2), 192-209. https://doi.org/10.30518/jav.994820
  • Shao, C., Wei, B., Liu, W., Yang, Y., Zhao, Y., & Wu, Z. (2023). Multi-dimensional value evaluation of energy storage systems in new power system based on multi-criteria decision-making. Processes, 11(5), 1565. https://doi.org/10.3390/pr11051565
  • Shih, H. S. (2021). Threshold-Enhanced PROMETHEE Group Decision Support under Uncertainties. Mathematical Problems in Engineering. Article ID 5594074. https://doi.org/10.1155/2021/5594074
  • Solomon,D.S., Kenneth F.D., & Hughey, F.D.K. (2007). A proposed Multi Criteria Analysis decision support tool for international environmental policy issues: a pilot application to emissions control in the international aviation sector. Environmental Science & Policy, 10(7–8), 645-653, https://doi.org/10.1016/j.envsci.2007.06.003
  • Şen, G., & Bütün, E. (2021). Covid-19’un pandemi salgınının havacılık sektörüne etkisi: Gig ekonomisi alternatifi. Journal of Aviation Research, 3(1), 106-127. https://doi.org/10.51785/jar.857243
  • Şen, G. (2021). Covid-19 aşılarının lojistiğinde havacılık endüstrisinin rolü. Journal of Aviation, 5(2), 127-141. https://doi.org/10.30518/jav.983597
  • Tunalı, R. E. (2022). The impacts of covid-19 outbreak on the aviation industry: The case of Qatar Airways during the covid-19 pandemic. İktisat İşletme ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(1), 88-116.
  • TÜİK, TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu Havacılık Verileri, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Ulastirma-ve-Haberlesme-112, (Erişim: 07.01.2023).
  • Veza, I., Celar, S., & Peronja, I. (2015). Competences-based Comparison and Ranking of Industrial Enterprises Using PROMETHEE Method, Procedia Engineering, 100, 445-449. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2015.01.389
  • Visual PROMETHEE (2023). Get Started with Visual PROMETHEE 1.5, en.promethee-gaia.net /assets/vpgetstarted.pdf
  • Vivekh, P., Sudhakar, M., & Srinivas, M. (2017). Desalination technology selection using multi-criteria evaluation: TOPSIS and PROMETHEE-2. International Journal of Low-Carbon Technologies, 12(1), 24- 35. https://doi.org/10.1093/ijlct/ctw001
  • Yıldız, T., Şimşek, Y., & Kaygın, E. (2021). Covid 19 Salgınında Sivil Havacılık İşletmelerinin Kalite Yönetimi Anlayışının SERVQUAL Ölçeği ile Değerlendirilmesi. Çalışma İlişkileri Dergisi, 12(2), 39-57.
  • Yılmaz, F. (2020). Türkiye’de Sivil Havacılık Sektörünün Tarihsel Gelişimi ve 2003-2018 Yılları Arasında Sektörün Değerlendirilmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(1), 113-129.
  • Ziemba P. (2021). Implementation of the new easy approach to fuzzy multi-criteria decision aid in the field of management. MethodsX, 8,1-25. https://doi.org/10.1016/j.mex.2021.101344
  • Zlaugotne, B., Zihare, L., Balode, L., Kalnbalkite, A., Khabdullin, A., & Blumberga, D. (2020). Multi-Criteria Decision Analysis Methods Comparison. Environmental and Climate Technologies, 24(1), 454- 471. https://doi.org/10.2478/rtuect-2020-0028

EVALUATION OF TURKISH AVIATION SECTOR WITH MULTI-CRITERIA DECISION MAKING METHODS: 2002-2022 PERIOD

Yıl 2023, Sayı: 26, 153 - 169, 28.10.2023

İlker İbrahim Avşar

https://doi.org/10.29029/busbed.1295361
Cited By: 1

Öz

In this study, the Turkish aviation sector is analyzed using data from 2002 to 2022. The aim of the study is to show the extent of the impact of the COVID-19 pandemic on the Turkish aviation sector. For the study, the CRITIC and PROMETHEE models were used, which belong to the multicriteria decision-making methods. The CRITIC method determines the weighting of the criteria for the alternatives. The PROMETHE method is used to rank the alternatives according to the criteria. TUIK data is used in the study, and the research dataset includes 8 criteria for the Turkish aviation sector. These criteria are the number of aircraft, seat capacity, domestic cargo, international cargo, domestic air traffic, international air traffic, number of domestic passengers, and number of international passengers. The analysis conducted based on these criteria shows that the Turkish aviation sector was negatively affected by the COVID-19 pandemic. The analysis showed that the performance of 2020 was worse than that of 2012. The performance of 2021 is lower than that of 2015. The performance of 2022 is worse than that of 2019. Accordingly, the Turkish aviation industry was affected by the COVID-19 pandemic but has achieved better results every year after 2020.

Anahtar Kelimeler

Aviation Industry Logistics Multi-Criteria Decision Making Promethee Covid-19

Kaynakça

  • Abonyi, J., Czvetkó T., Kosztyán Z.T., & Héberger K. (2022). Factor analysis, sparse PCA, and Sum of Ranking Differences-based improvements of the Promethee-GAIA multicriteria decision support technique. Plos One, 17(2), e0264277. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0264277
  • Ahmad, S., Ouenniche, J., Kolosz, B.W., Greening, P., Andresen, J.M., Maroto-Valer, M.M., & Xu, B. (2021). A stakeholders’ participatory approach to multi-criteria assessment of sustainable aviation fuels production pathways. International Journal of Production Economics, 238, 108156. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2021.108156
  • Ahmadi, A., & Herdiawan, D. (2021). The implementation of BORDA and PROMETHEE for decision making of Naval base selection. Decision Science Letters, 10(2), 129-138. http://dx.doi.org/10.5267/j.dsl.2020.11.006
  • Akça, M. (2020). Covid-19’un Havacılık Sektörüne Etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(4), 45-64.
  • Akkanat, F. (2021). 2020 Yılında covid-19’un Türkiye’ deki havalimanları uçuş istatistiklerine etkisi ve bu etkinin havalimanı sahiplik durumuyla ilişkisi. Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 129-143.
  • Alnıpak, S., & Apak, S. (2021). Covid 19’un Türk havalimanlarının verimliliğine tahmini etkisi: Malmquist toplam faktör verimlilik endeksi uygulaması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 911-928. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.983191
  • Annaç Göv, S., & Erbay, N. (2021). The Effects of the covid-19 pandemic on the aviation industry and strategies: Opinions of Turkish aviation academics. EUropean Journal of Managerial Research (EUJMR), 5(9), 326- 341.
  • Arabacı Koç, M. (2020). Covid-19 salgınının yarattığı küresel kriz bağlamında sosyal medyada kriz yönetimi: Türk Hava Yolları örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(7), 190-200.
  • Asoğlu, İ., & Eren, T. (2018). AHP, TOPSIS, PROMETHEE yöntemleri ile bir işletme için kargo şirketi seçimi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 102-122.
  • AATAG, COVID-19'un Havacılık Sektörüne Etkilerini İçeren Rapor Yayımladı. SHGM. https://web.shgm.gov.tr/tr/haberler/6465-atag-covid-19un-havacilik-sektorune-etkilerini-iceren-raporyayimladi, (Erişim tarihi: 14.01.2023).
  • Atioğlu, E. (2021). Türk sivil havacılık sektörünün ekonomik büyüme üzerindeki etkisi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(4), 1936-1945. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.872160
  • Aydın, A. (2021). ARIMA modeli ile covid-19 salgınının Türkiye hava taşımacılığı sektörü üzerindeki etkilerinin analizi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 118-127.
  • Bakır, M., Bal, H. T., & Akan, Ş. (2017). Integrated SWOT-AHP approach in the assessment of Turkish Civil Aviation Sector. Journal of Aviation, 1(2), 154-169. https://doi.org/10.30518/jav.352199
  • Bakırcı, M. (2020). COVID-19 pandemisinin Türkiye havayolu ulaşımına etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, Covid19 Özel Sayısı, 45-58. https://doi.org/10.17211/tcd.800559
  • Bausys, R., Zavadskas, E. K., & Semenas, R. (2021). Path Selection for the Inspection Robot by m-Generalized q-Neutrosophic PROMETHEE Approach. Energies, 15(1), 223. https://doi.org/10.3390/en15010223
  • Ben Amor, S., & Mareschal, B. (2012). Integrating imperfection of information into the promethee multicriteria decision aid methods: a general framework. Foundations of Computing and Decision Sciences, 37(1), 9- 23. http://doi.org/10.2478/v10209-011-0002-0
  • Bogdanovic, D. Nikolic, D., & Ilic, I. (2012) Mining method selection by integrated AHP and PROMETHEE method. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 84(1), 219-233. http://doi.org/10.1590/S0001- 37652012000100023
  • Brans, J. P., & Vincke, Ph. (1985). Note—A Preference Ranking Organisation Method. Management Science, 31(6), 647-656. http://doi.org/10.1287/mnsc.31.6.647
  • Brans, J. P., & Mareschal, B. (2005). Promethee Methods. In: Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys. International Series in Operations Research & Management Science, 78. Springer, New York. https://doi.org/10.1007/0-387-23081-5_5
  • Chen, L., & Ren, J. (2018). Multi-attribute sustainability evaluation of alternative aviation fuels based on fuzzy ANP and fuzzy grey relational analysis. Journal of Air Transport Management, 68, 176-186, http://doi.org/10.1016/j.jairtraman.2017.10.005
  • Chen, T. Y. (2018). A novel PROMETHEE-based outranking approach for multiple criteria decision analysis with Pythagorean fuzzy information. Ieee Access, 6, 54495-54506. http://doi.org/10.1109/ACCESS.2018.2869137
  • Corrente, S., Greco, S., Leonardi, F. et al. (2021). The hierarchical SMAA-PROMETHEE method applied to assess the sustainability of European cities. Appl Intell, 51, 6430–6448. http://doi.org/10.1007/s10489- 021-02384-5
  • Costa, L.T.C., Costa, P.A.I., Terra, V.A., Moreira, A.L.M., Gomes, F.S.C., & Santos, M. (2022). Multicriteria analysis by PROMETHEE-SAPEVO-M1 method: choice of Brazilian sugar and ethanol plants for biomethane production. IFAC-PapersOnLine, 55(10), 810-1815. http://doi.org/10.1016/j.ifacol.2022.09.661
  • Çakmak, E., & Guney, E. (2023). Spare parts inventory classification using Neutrosophic Fuzzy EDAS method in the aviation industry. Expert Systems with Applications, 224, 120008, http://doi.org/10.1016/j.eswa.2023.120008
  • Dachowski, R., & Gałek, K. (2020). Selection of the best method for underpinning foundations using the PROMETHEE II Method. Sustainability, 12(13), 5373. http://doi.org/10.3390/su12135373
  • D'Avignon, G., & Mareschal, B. (1989). Specialization of hospital services in Quebec: An application of the promethee and GAIA methods. Mathematical and Computer Modelling, 12(10–11), 1393-1400. http://doi.org/10.1016/0895-7177(89)90376-2
  • Dozic, S. (2019). Multi-criteria decision making methods: Application in the aviation industry. Journal of Air Transport Management, 79, 101683. http://doi.org/10.1016/j.jairtraman.2019.101683
  • Dölen, T., Yanık, S. S., & Ayanoğlu, Y. (2021). Covid-19’un ara dönem finansal raporlama üzerindeki etkileri: havacılık ve ilaç sektörü üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ağustos 2021 (Özel Sayı), 149-168. http://doi.org/10.25095/mufad.948317
  • Friend A.J., Ayoko G.A., & Elbagir S.G. (2011) Source apportionment of fine particles at a suburban site in Queensland. Australia. Environmental Chemistry, 8, 163-173. http://doi.org/10.1071/EN10112
  • Genç, T. (2013). PROMETHEE Yöntemi ve GAIA Düzlemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 133-154.
  • Goswami, S. (2020). Outranking Methods: Promethee I and Promethee II. Foundations of Management, 12(1), 93-110. http://doi.org/10.2478/fman-2020-0008
  • Hassan, I., Alhamrouni, I., & Azhan, N. H. (2023). A CRITIC–TOPSIS Multi-Criteria Decision-Making Approach for Optimum Site Selection for Solar PV Farm. Energies, 16(10), 4245. http://doi.org/10.3390/en16104245
  • Hopancı, B., Akdeniz, H., & Şahin, Ö. (2021). Covid-19 pandemisinin havacılık sektörü üzerine etkileri. Mühendis ve Makina, 62(704), 446-467. http://doi.org/10.46399/muhendismakina.874133
  • Irmak E., & Pelit İ. (2023). Covid-19 pandemisinin Dünya’da ve Türkiye’de havayolu taşımacılığına etkisi. Turkish Studies- Economics Finance Politics, 17(4),1015-1029. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.57878
  • Ishizaka, A., Nemery, P., & Lidouh, K. (2013). Location selection for the construction of a casino in the Greater London region: A triple multi-criteria approach, Tourism Management, 34, 211-220. http://doi.org/10.1016/j.tourman.2012.05.003
  • Jangizehi, M., Kenari, A.R., & Hosseinkhani, J. (2023). Proper process selection during flight schedule disruption using a fuzzy multi-criteria decision-making expert system. Iranian Journal of Fuzzy Systems. 20(2). 121- 133. http://doi.org/10.22111/IJFS.2023.7560
  • Jati, H., & Dominic, D.D. (2017). A new approach of ındonesian university webometrics ranking using entropy and PROMETHEE II, 4th Information Systems International Conference (ISICO)- Innovation of Information Systems- Visions, Opportunities and Challenges, Procedia Computer Science, 124, 444-451, http://doi.org/10.1016/j.procs.2017.12.176
  • Kalkın, G. (2021). COVID-19 ve havacılık sektörünün geleceği: Havacılık yönetimi kapsamında bir değerlendirme. Journal of Aviation, 5(1), 53-63. http://doi.org/10.30518/jav.837803
  • Karande, P., & Chakraborty, S. (2012). Application of PROMETHEE-GAIA method for non-traditional machining processes selection. Management Science Letters, 2, 2049-2060. http://doi.org/10.5267/j.msl.2012.06.015
  • Karlitasari, L., Suhartini D., & Nurrosikawati L. (2018). Implementation of preference ranking organization method for enrichment evaluation (Promethee) on selection system of student's achievement, IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 332. http://doi.org/10.1088/1757- 899X/332/1/012029
  • Kılıç, D., Polat, G., & Şengür, F. (2021). Havayolu İşletmelerinin covid-19 pandemi sürecindeki yönetsel tepkileri üzerine bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(2), 353-377. http://doi.org/10.17130/ijmeb.804424
  • Kiracı, K., Baştuğ, S., & Akan, E. (2021). Kovid-19 sürecinde havalimanı hizmet kalitesi: Türkiye havalimanları analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15-37. http://doi.org/10.17065/huniibf.907174
  • Köçken, K., Timor, M., & Karakaplan, M. U. (2022). COVID-19 pandemisi öncesinde ve pandemi döneminde Türkiye’deki havalimanı etkinliklerinin üç aşamalı veri zarflama analizi ile belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (35), 643-652. http://doi.org/10.31590/ejosat.1085597
  • Kurnaz, S. (2021). Covid-19 pandemisinin SHY-147 kapsamında verilen havacılık temel eğitimine etkisi. International Journal of Aeronautics and Astronautics, 2(3), 71-76.
  • Lee, K-C, Tsai, W-H., Yang, C-H., & Lin, Y-Z. (2018). An MCDM approach for selecting green aviation fleet program management strategies under multi-resource limitations, Journal of Air Transport Management, 68, 76-85. http://doi.org/10.1016/j.jairtraman.2017.06.011
  • Lenort R., Zapletal F., Wicher P., & Shmeleva N. (2020). Sustainability development goals preferences in metallurgical and mining ındustry. 29th International Conference on Metallurgy and Materials, Brno, Czech Republic, 1249-1254. http://doi.org/10.37904/metal.2020.3643
  • Luciana A., & Adiel A. (2010). A model for selecting project team members using multicriteria group decision making. Pesquisa Operacional, 30. http://doi.org/10.1590/S0101-74382010000100011
  • Macit, A., & Macit, D. (2021). Covid-19 pandemisi döneminde devlet desteklerinin önemi: Havayolu işletmelerine yönelik kurtarma operasyonları ve kamulaştırma kanıtları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(2), 160-173.
  • Maglic, L., Varazdinac, P., & Skiljan, I. (2019). Multi-Criterion decision model for marina location selection in the County of Primorje and Gorski Kotar. Nase More, 66(1), 28-36. http://doi.org/10.17818/NM/2019/1.4
  • Mladineo, M., Jajac, N., & Rogulj, K. (2016). A simplified approach to the PROMETHEE method for priority setting in management of mine action projects. Croatian Operational Research Review, 7(2), 249-268.
  • Moreira, M. Â. L., de Araújo Costa, I. P., Pereira, M. T., dos Santos, M., Gomes, C. F. S., & Muradas, F. M. (2021). PROMETHEE-SAPEVO-M1 a Hybrid Approach Based on Ordinal and Cardinal Inputs: MultiCriteria Evaluation of Helicopters to Support Brazilian Navy Operations. Algorithms, 14(5), 140. http://doi.org/10.3390/a14050140
  • Ogrodnik K. (2020). Multi-Criteria Analysis of Smart Cities in Poland. Geographia Polonica, 93(2), 163-181. http://doi.org/10.7163/GPol.0168
  • Ordu, S. (2022). COVID-19 salgınının makroekonomik ve bazı temel sektörler üzerindeki etkileri: Türkiye ve Dünya için bir değerlendirme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 411- 422. http://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1071298
  • Oubahman, L., & Duleba, S. (2021). Review of PROMETHEE method in transportation. Production Engineering Archives, 27(1), 69-74. https://doi.org/10.30657/pea.2021.27.9
  • Öçal, B. (2022). COVID-19 sürecinde ihracat ve hava kargo taşımacılığı: Antalya havalimanı üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 29(2), 259-280. https://doi.org/10.18657/yonveek.1004790
  • Öz, O., & Tükenmez, N. M. (2020). Ülke riskinin promethee yöntemi ile değerlendirilmesi. İzmir YMMO Dergisi, 2(2), 46-70.
  • Özdemir, Y., Basligil, H., & Karaca, M. (2011). Aircraft Selection Using Analytic Network Process: A Case for Turkish Airlines. World Congress on Engineering (WCE 2011), Imperial Coll, London, United Kingdom, 1155-1169.
  • Öztürk, F., & Kaya, G. K. (2020). Afet Sonrasi Toplanma Alanlarinin Promethee Metodu İle Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 25(3), 1239-1252. https://doi.org/10.17482/uumfd.697097
  • Öztürk, F. (2022). Kamu kurumlarında yönetici pozisyonları için AHP-PROMETHEE yöntemleri ile adayların değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 12(2), 624-635. https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.698782
  • Palash, M., & Bauer, S. (2016). Land-use decisions of rice/fish farming in Northern Bangladesh: Use of PROMETHEE analysis. Open Agriculture, 1(1), 60-67. https://doi.org/10.1515/opag-2016-0008
  • Peterková J., & Franek J. (2018). Decision making support for managers in ınnovation management: A promethee approach. International Journal of Innovation, 6(3), 256-274. https://doi.org/10.5585/iji.v6i3.236
  • Petrov. (2019). Modelling and multi-criteria decision making for selection of specific growth rate models of batch cultivation by saccharomyces cerevisiae yeast for ethanol production. Fermentation, 5(3), 61. https://doi.org/10.3390/fermentation5030061
  • Podvezko, V., & Podviezko, A. (2010). Dependence of multi‐criteria evaluation result on choice of preference functions and their parameters. Technological and Economic Development of Economy, 16(1), 143-158. https://doi.org/10.3846/tede.2010.09
  • Puzovic, S., Vasovic, J.V., Radojicic, M., & Paunovic, V. (2019). An ıntegrated MCDM approach to PLM software selection. Acta Polytechnica Hungarica, 16(4), 45-65. https://doi.org/10.12700/APH.16.4.2019.4.3
  • Rezk, H., Mukhametzyanov, I.Z., Al-Dhaifallah M., & Ziedan, H.A. (2021). Optimal selection of hybrid renewable energy system using multi-criteria decision-making algorithms. Computers, Materials & Continua, 68(2), 2001–2027.
  • Semercioğlu, H., & Özkoç, H. (2021). Covid-19 pandemisi havayollarının filo kullanımı nasıl etkiledi, etkileyecek?. Journal of Aviation, 5(2), 192-209. https://doi.org/10.30518/jav.994820
  • Shao, C., Wei, B., Liu, W., Yang, Y., Zhao, Y., & Wu, Z. (2023). Multi-dimensional value evaluation of energy storage systems in new power system based on multi-criteria decision-making. Processes, 11(5), 1565. https://doi.org/10.3390/pr11051565
  • Shih, H. S. (2021). Threshold-Enhanced PROMETHEE Group Decision Support under Uncertainties. Mathematical Problems in Engineering. Article ID 5594074. https://doi.org/10.1155/2021/5594074
  • Solomon,D.S., Kenneth F.D., & Hughey, F.D.K. (2007). A proposed Multi Criteria Analysis decision support tool for international environmental policy issues: a pilot application to emissions control in the international aviation sector. Environmental Science & Policy, 10(7–8), 645-653, https://doi.org/10.1016/j.envsci.2007.06.003
  • Şen, G., & Bütün, E. (2021). Covid-19’un pandemi salgınının havacılık sektörüne etkisi: Gig ekonomisi alternatifi. Journal of Aviation Research, 3(1), 106-127. https://doi.org/10.51785/jar.857243
  • Şen, G. (2021). Covid-19 aşılarının lojistiğinde havacılık endüstrisinin rolü. Journal of Aviation, 5(2), 127-141. https://doi.org/10.30518/jav.983597
  • Tunalı, R. E. (2022). The impacts of covid-19 outbreak on the aviation industry: The case of Qatar Airways during the covid-19 pandemic. İktisat İşletme ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(1), 88-116.
  • TÜİK, TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu Havacılık Verileri, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Ulastirma-ve-Haberlesme-112, (Erişim: 07.01.2023).
  • Veza, I., Celar, S., & Peronja, I. (2015). Competences-based Comparison and Ranking of Industrial Enterprises Using PROMETHEE Method, Procedia Engineering, 100, 445-449. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2015.01.389
  • Visual PROMETHEE (2023). Get Started with Visual PROMETHEE 1.5, en.promethee-gaia.net /assets/vpgetstarted.pdf
  • Vivekh, P., Sudhakar, M., & Srinivas, M. (2017). Desalination technology selection using multi-criteria evaluation: TOPSIS and PROMETHEE-2. International Journal of Low-Carbon Technologies, 12(1), 24- 35. https://doi.org/10.1093/ijlct/ctw001
  • Yıldız, T., Şimşek, Y., & Kaygın, E. (2021). Covid 19 Salgınında Sivil Havacılık İşletmelerinin Kalite Yönetimi Anlayışının SERVQUAL Ölçeği ile Değerlendirilmesi. Çalışma İlişkileri Dergisi, 12(2), 39-57.
  • Yılmaz, F. (2020). Türkiye’de Sivil Havacılık Sektörünün Tarihsel Gelişimi ve 2003-2018 Yılları Arasında Sektörün Değerlendirilmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(1), 113-129.
  • Ziemba P. (2021). Implementation of the new easy approach to fuzzy multi-criteria decision aid in the field of management. MethodsX, 8,1-25. https://doi.org/10.1016/j.mex.2021.101344
  • Zlaugotne, B., Zihare, L., Balode, L., Kalnbalkite, A., Khabdullin, A., & Blumberga, D. (2020). Multi-Criteria Decision Analysis Methods Comparison. Environmental and Climate Technologies, 24(1), 454- 471. https://doi.org/10.2478/rtuect-2020-0028
Toplam 80 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Karar Desteği ve Grup Destek Sistemleri
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

İlker İbrahim Avşar 0000-0003-2991-380X

Erken Görünüm Tarihi 27 Ekim 2023
Yayımlanma Tarihi 28 Ekim 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023Sayı: 26

Kaynak Göster

APA Avşar, İ. İ. (2023). TÜRK HAVACILIK SEKTÖRÜNÜN ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ: 2002-2022 DÖNEMİ. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(26), 153-169. https://doi.org/10.29029/busbed.1295361

Cited By

Assessment of Service Quality in Aviation Using the CRITIC-Supported TOPSIS Method: A Case Study of Central Airports in Asia
Journal of Aviation
https://doi.org/10.30518/jav.1353524
 Kapak Resmi İndir
Creative Commons Lisansı