Araştırma Makalesi
Yıl 2023,
Sayı: 26, 352 - 363, 28.10.2023
Öz
Arşiv belgelerinde Genc, Ginc, Gence veya Genç şeklinde karşımıza çıkan Bingöl’ün Solhan ilçesine bağlı Kale Köyü, Osmanlı’nın Doğu Anadolu’ya hakim olduğu Çaldıran Savaşı’ndan sonra bir idarî birim olan sancak merkezi şeklinde tanzim edilmiştir. Murat Nehri kıyısında bulunan Genç, inşa edilen barajlar ile birlikte sular altına kalmıştır. Baraj inşaatından önce Murat Tepe’de yapılan arkeolojik kazılarda Orta Demir Çağı, Erken Demir Çağı, Erken Tunç Çağı’na ait önemli bulgulara rastlanılmıştır. Asur, Pers, Büyük İskender, Roma, Bizans ve Sasanîler gibi uygarlıkların hakimiyeti altında kalan Genç’in, Iyad b. Ganm’in 638’de Amid dağlarının kuzeyinde bulunan Cebel-i Cur’u (Çapakçur) ele geçirmesinden sonra Müslümanların kontrolüne geçtiği anlaşılmaktadır. Daha önceleri Bizans-Sâsânî devletlerinin mücadele sahası olan Genç, Iyâd b. Ganm’in fethinden sonra Müslüman-Bizans hudut hattını oluşturmuştur. Selçuklu birliklerinin 1049’da Haşdiank’a (Bingöl) akınlar düzenledikleri sırada Genç’in de bu saldırılardan etkilenmiş olması muhtemeldir. Bu tarihten sonra Selçuklu-Bizans rekabetine sahne olan Genç ve çevresi, 1104’ten itibaren Artuklularının kontrolüne geçmiştir. Müteakiben Zengiler, Eyyûbîler, Harezmşahlar, Moğollar, Anadolu Selçukluları, Akkoyunlular, Karakoyunlular ve Safevîler gibi güçlerin değişik fasılalarla yönettikleri Genç, 1514’te Çaldıran Savaşı ile Osmanlılara bağlanmıştır. Osmanlılar, Genç’i hükümet ve yurtluk-ocaklık sancak şeklinde düzenleyerek şehrin başına da Süveydî beylerini tayin etmişlerdir. Farklı bir idarî birim olarak oluşturulan bu sancakta yarı müstakil olan Süveydî beyleri 1878’e kadar bölgenin idaresini üstlenmişlerdir. 1878’de Bitlis Vilayeti’ne bağlanan Genç’in merkezi coğrafî, siyasî ve askerî sebeplerden dolayı 1887’de Arduşin’e, 1918’de de Diyârbük (Sürekli) veya Darayeni olarak bilinen bugünkü yerine nakledilmiştir. Bu çalışmada, Genç’in başlangıçtan Cumhuriyet dönemine kadar uzanan tarihsel geçmişinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.
Destekleyen Kurum
HAYIR
Proje Numarası
HAYIR
Teşekkür
HAYIR
Kaynakça
- Aka, İ. (2012). Timur. DİA, XLI, 173-177.
- Akyol, A. A., & Özdemir A. (2021). Murat Tepe Bizans Dönemi Seramiklerinin Arkeometrik Analizleri. Murat Nehri Kıyısında Bir Urartu Yerleşimi Murat Tepe, ed. Abdulkadir Özdemir-Ziya Kılınç, İstanbul, 183-194.
- Alaaddin Ata Melik Cüveynî. (1998). Tarih-i Cihangüşa. çev: Mürsel Öztürk, Ankara.
- Alptekin, C. (1978). The Reign of Zangi, Erzurum.
- Baluken, Y. (2014). Artuklular Devrinde Bingöl. I. Bingöl Sempozyumu (11-12 Haziran 2006), 43-50.
- Baluken, Y. (2022). Anadolu Selçukluları Devrinde Samasur ve Kiğı Darphanelerinde Basılan Sikkelere Dair Bazı Mülahazalar. Artuklu Akademi, 9(1), 129-140.
- Barkan, Ö. L. (1953). H. 933-934 (M. 1527-1528) Malî yılına ait bir bütçe örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 15(1-4), 251-329.
- Baş, Y., & Avci, V. (2021). Bingöl’ün tarihi çevre ve şehircilik bakımından gelişimi. BÜSBED, 11(22), 11-62. BCA. No: 30-18-1-/2-21-3; Ek Dosya: 73-2.
- Bezer, G. Ö. (2009). Seyfeddin Gazi I. DİA, XXXVII, 31.
- BİTLİS VİLAYET SALNAMESİ (1310), ss. 256-258.
- COA. A. DVN. MHM. 5, s. 567, hüküm 1563.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 1, Hkm. 852, s.152
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 104, Hkm. 477, s. 107.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 125, Hkm. 782, s. 195
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 33. Hkm. 713
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 5, Hkm. 1029, s. 389.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 86, Hkm. 93, s. 54;
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 99, Hkm. 363, s. 114.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:105, Hkm. 119, s. 34.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:106, Hkm. 49, s. 27.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:110, Hkm. 782, s.172.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:115, Hkm. 2485, s. 560.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:119, Hkm. 646, s. 142.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:119, Hkm.1447; s. 361.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:119, Hkm.1721, s. 419
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:125, Hkm.782 s. 195
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:131, Hkm. 333, s.16.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:135, Hkm. 1114, s.16.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:136, Hkm. 531, s.152.
- COA. A. DVN. SNMHM d. No: 4, Hkm. 2077, s. 199.
- COA. A. DVNS. NŞT. d.16, s. 127.
- COA. Bab-ı Asafi Kamil Kepeci Tahvil Defteri (A. K:K:T. d), No: 262, s. 117.
- COA. DFE. RZ. d. 0014, s. 791.
- COA. DH. İ UM EK 111/57.
- COA. DH. İ.UM. EK 47/47-1-3.
- COA. DH. İ.UM. EK 47/52-1-3.
- COA. DH. MKT 1487/47-1.
- COA. DH. MKT 1487/47-2
- COA. DH. MKT 2319/13.
- Çapak, İ. (2014). Evliya Çelebi Seyehatnamesi’nde Bingöl. II. Bingöl Sempozyumu 25-27 Temmuz 2008, Bingöl, 197-208.
- Demir, A. (2014). 16. Yüzyılda Safevi ve Osmanlı Döneminde Genc Beyleri. II. Bingöl Sempozyumu 25-27 Temmuz 2008, Ankara, 208-216.
- Demir, A. (2014). 18 ve 19. Yüzyıllarda Çapakçur Sancağı ve İdari Yapısı. Arşiv Vesikalarına Göre Bingöl Kolokyumu, 27-37.
- Demir, A. (2014). Belgelerle Çapakçur Sancağı. I. Bingöl Sempozyumu 10-11 Haziran 2006, Ankara, 196-210.
- Dihhudâ, A. E. (1998). Luğatnâme, c. XII, ed. Muhammed Muin-Seyyid Cafer Şehîdî, Tahran.
- Ebu Bekir-i Tihranî. (2001), Kitab-ı Diyarbekriyye. çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
- el-Antakî (1990). Tarihu’l-Antakî el-Ma’rûf bi-sılati Târîhi Avtîhâ. thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî, Trablus.
- el-Bundârî (1979). Sena’l-Barkı’ş-Şâmî. thk. Fethiye en-Nebrâvî, Kahire.
- el-Makrîzî (1997). es-Sulûk li-Ma’rifeti Düveli’l-Mulûk. c. I, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, Beyrut.
- Erdem İ., Paydaş K. (2021). Ak-Koyunlu Devleti (Siyasî Tarih ve Yönetim Yapısı). İstanbul.
- Erdem, S. (1991). Asya. DİA, III, 513.
- Ertekin, M. Z., Butasım, N. (2018). Bingöl Genç (Seebteria?) Kalesi”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VIII(XVI), 113-126.
- Evliya Çelebi. (1314). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, III, Dersaadet.
- Genç, V. (2016). İdris-i Bidlîsî’nin II. Bayezid ve I. Selim’e Mektupları. Osmanlı Araştırmaları, 47, 147-208.
- Grousset, R. (2006). Başlangıçtan 1071’e Ermenilerin Tarihi, çev. Sosi Dolanoğlu, İstanbul.
- Gündüz, T. (2008). Safevîler. DİA, XXXV, 451-457.
- Gündüz, T. (2010). Şah İsmail. DİA, XXXVIII, 253-255.
- Hoca Sadeddin (t.y.). Tacu't-Tevarih, c. II.
- Honigmann, E. (1970). Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı. çev. Fikret Işıltan, İstanbul.
- Howard, J. –J. (1989). Procopius, Roman defences north of the Taurus and the new fortress of Citharizon. The eastern Rome, Sasanian Persia and the End of Antiquity, ed. D.H. French and C.S. Lightfoot, Oxford, 203–229.
- İbn Bibi (1996). el-Evâmirü’l-Ala’iyye fi’l-Umuri’l-Ala’iyye (Selçuk Name). I-II, çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
- İbn Ecâ (1986). el-Irak beyne’l-Memâlîk ve’l-Osmaniyyin el-Etrâk. thk. Muhammed Ahmed Dehmân, Dımaşk.
- İbn Haldûn (1988). Dîvânu’l-Mübtede ve’l-haber fî Tarihi’l-Arab ve’l-Berber ve men ‘âsarahum mine’l-zevi’şşe’ni’l-ekber. c. V, thk. Halil Şahade, Beyrut.
- İbn Nazîf (1981). et-Târîhu’l-Mansûrî. thk. Adnan Dervîş, Dımaşk.
- İbn Vâsıl (1957). Müferricü’l-Kurûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. IV, thk. Hasnîn Muhammed Rebi-Said Abdülfettah Aşûr, Kahire.
- İbn Zafir (1985). Ahbâru’d-Devleti’l-Hâmdâniyye. thk. Temime er-Ravvâf, Dımaşk.
- İbnü’l-Adîm (1954). Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb. II, thk. Sâmî ed-Dehhân, Dımaşk.
- İbnü’l-Esîr (1963). et-Târîhü’l-Bâhir fî’d-Devleti’l-Atâbekiyye (bi’l-Mevsıl). thk. Abdulkadir Ahmed Tuleymât, Kahire.
- İbnü’l-Esîr (1991). el-Kâmil fî’t-Tarih. XII, çev. Abdülkerim Özaydın-Ahmet Ağırkaça, İstanbul.
- İbnü’l-Esîr (1991). el-Kâmil fî’t-Tarih. X-XI, çev. Abdülkerim Özaydın, İstanbul.
- İbnü’l-Ezrak (2014). Târihu Meyyâfârikîn. thk. Faruk el-Huli-Yusuf Baluken, İstanbul.
- Kaya, M. A. (1998). Anadolu’da Roma Egemenliği ve Pompeius’un Siyasal Düzenlemeleri. Tarih İncelemeleri Dergisi, XIII(1), 163-173.
- Kaya, M. A. (2003). Anadolu’daki Roma Garnizonları. Tarih İncelemeleri Dergisi, XVIII (2), 83-94.
- Koçak, Z. (2018). Tapu Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Varto Nahiyesi. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 5(13), 219-253.
- Kodaman, B. (1986). Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdârî Durumu. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, I(I), 3-20.
- Konuk, S. (2022). Roma-Sâsânî Mücadelesinde Yukarı Dicle Havzası’nın Tarihi Coğrafyası, Ankara.
- Konukçu, E. (1993). Cihan Şah. DİA, VII, 536.
- Naskali, E. (2009). Sâsânîler. DİA, XXXVI, 174-176.
- Nesevî (1953). Sîreti es-Sultân Celâleddîn Mengüberti. thk. Hâfız Ahmed Hamdi, Kahire.
- Nizamüddin Şâmî (1987). Zafernâme. çev. Nevati Lugal, Ankara.
- Özdemir, A. (2021). Murat Tepe Urartu Dönemi Yerleşimi. Murat Nehri Kıyısında Bir Urartu Yerleşimi Murat Tepe, ed. Abdulkadir Özdemir-Ziya Kılınç, 47-83.
- Özdemir, A. vd. (2018). 2018 Yılı Murat (Norik) Höyük Kazı Çalışmaları: Ön Değerlendirmeler. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, V(2), 83-93.
- Özdemir, A., Özdemir, A. (2021). Murat Höyük: Kazı Çalışmaları ve Tabakalanması. Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük, Ed. Abdulkadir Özdemir-Ziya Kılınç-Ergün Demir, 27-43.
- Sahillioğlu, H., İhsanoğlu E. (2002). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi H. 951-952 Tarihli ve E-12321 Numaralı Mühimme Defteri, İstanbul.
- Schlumberger, G. (1900). L’Epopee Byzantine A la fin du Dixieme Siecle, II, Paris.
- Sertoğlu, M. (1992). Sofyalı Ali Çavuş Kanunnâmesi, İstanbul.
- Sezen, T. (2017). Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Söylemez, M. M. (2014). Bitlis Vilayet Salnamelerine Göre Ginç Sancağı. I. Bingöl Sempozyumu 10-11 Haziran 2006, Ankara, 61-82.
- Söylemez, M. M., Demir, A. (2014). 1550 Tarihli Tahrir Defterine Göre Çapakçur Livası Nüfus ve İskân, Ankara.
- Stephanos Asogik. (2017). The Universal History of Steponas Taronec’i. İngilizce trc. Tim Greenwood, Oxford.
- Sümer, F. (1970). Anadolu’da Moğollar”. SAD, I, Ankara, 1-147.
- Sümer, F. (1984). Kara-Koyunlular. DİA, I, Ankara, 49-51.
- Sümer, F. (1989). Ahmed Celâyir. DİA, II, İstanbul, 53-54.
- Sümer, F. (1989). Akkoyunlular. DİA, II, İstanbul, 270-274.
- Sümer, F. (2012). Uzun Hasan. DİA, XLII, İstanbul, 261-264.
- Süryani Mikhail. (1944). Süryani Patrik Mihail’in Vakainamesi. II. Kısım (1042-1195), Türkçe trc. Hrant D. Andreasyan, Türk Tarih Kurumu.
- Şemseddin Sami. (1314). Kamusüʹl-Alam, V, Mihran Matbaası.
- Şerefhan, Şerefnâme, c. I, Osmanlıca çev. Muhammed b. Ahmed Bey Mirza, İstanbul Büyük Şehir Kütüphanesi, Muallim Cervdet Yazmalar Bölümü, Mikrofilm No: 943, Tercüme Tarihi Hicri 1188, Vrk. 123-b, 125-a, 126-a, 126-b, 127-b.
- Şerefhan, Şerefnâme, Osmanlıca çev. Şem'î, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi yazmalar Bölümü Revan Kitaplığı No. 1469) Tercüme Tarihi Hicri 1092, Vrk 52a-b.
- Tiryaki, S. (2011). Tarih Öncesi Dönemlerden Urartulara Bingöl. Arşiv Vesikalarına Göre Bingöl Kolokyumu, Bingöl, 239-247.
- Tuncel, M. (1992). Bingöl. DİA, 183-184.
- Urfalı Mateos. (1987). Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). Türkçe çev. Hrant D. Andreasyan, Ankara.
- Usta, A. (2005). Artukoğlu Belek Gazi’nin Siyasî Faaliyetleri. Prof. Dr. Ramazan Şeşen Armağanı, ed. Emine Uyumaz-Süleyman Kızıltoprak, İstanbul, 355-367.
- Ünal, M. A. (1994). XVI. Ve XVII. Yüzyıllarda Diyarbeki Eyaletine Tâbi Sancakların İdari Statüleri. X. Türk Tarih Kongresi (22-26 Eylül 1986), V, 2211-2220.
- Vâkıdî (1996). Târîhu Fütûhi’l-Cezîre ve’l-Hâbûri ve Diyâr-ı Bekr ve’l-Irak. thk. Abdulaziz Feyyaz Harfuş, Dımaşk.
- Yâkût el-Hamevî (t.y.). Mu’cemü’l-Büldân, II, Beyrut.
- Yıldırım, C. (2020). Şah İsmail Safevî Kızılbaş Devleti, Ankara.
- Yinanç, M. H. (2013). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I. Cilt. haz. Refet Yinanç, Ankara.
Yıl 2023,
Sayı: 26, 352 - 363, 28.10.2023
Öz
Kale Village in the Solhan district of Bingöl, which appears in archival documents in the form of Genc, Ginc, Gence, or Genç, was arranged as a sanjak (district), an administrative unit after the Battle of Çaldıran in which the Ottomans dominated Eastern Anatolia. Genç, located on the banks of the Murat River, has been flooded with dams being built. Archaeological excavations of Murat Tepe prior to the construction of the dams showed significant findings of the Middle Iron Age, Early Iron Age, and Early Bronze Age. It is understood that Genç, which was under the domination of civilizations such as Assyrian, Persian, Alexander the Great, Rome, Byzantine, and Sassanids, came under the control of the Muslims after Iyad b. Ganm captured Jabal-i Cur (Çapakçur) north of the Amid mountains in 638 AD. Genç, which was previously the field of the struggle of the Byzantine-Sassanid states, formed the Muslim-Byzantine borderline after the conquest of Iyâd b. Ganm. Genç is likely to have been affected by the attacks when Seljuk troops launched raids on Hashdiank (Bingöl) in 1049 AD. After that, Genç and its entourage, which were the scene of Seljuk-Byzantine rivalry, came under the control of the Artuqids from 1104 AD onwards. Thereafter, Genç were bound to the Ottomans by the Çaldıran War of 1514 AD, when forces such as the Zengids, Ayyubids, Khorezm-shahs, Mongols, Anatolian Seljuks, Aqqoyunlus, Qaraqoyunlus, and Safavids ruled with different periods. The Ottomans appointed the Suveydi chiefs to head the city, organizing Genç as a hukumet and yurtluk-ocaklık sanjak. The Suveydi chiefs, who were semi-independent in this sanjak, which was created as a different administrative unit, assumed the administration of the region until 1878 AD. The center of Genç, which was bound to Bitlis Province in 1878 AD, was transferred to Arduşin in 1887 AD for geographical, political, and military reasons, and in 1918 AD to its present location, known as Diyarbük (Sürekli) or Darayeni. This study aims to uncover Genç's history from the beginning to the Republic period.
Proje Numarası
HAYIR
Kaynakça
- Aka, İ. (2012). Timur. DİA, XLI, 173-177.
- Akyol, A. A., & Özdemir A. (2021). Murat Tepe Bizans Dönemi Seramiklerinin Arkeometrik Analizleri. Murat Nehri Kıyısında Bir Urartu Yerleşimi Murat Tepe, ed. Abdulkadir Özdemir-Ziya Kılınç, İstanbul, 183-194.
- Alaaddin Ata Melik Cüveynî. (1998). Tarih-i Cihangüşa. çev: Mürsel Öztürk, Ankara.
- Alptekin, C. (1978). The Reign of Zangi, Erzurum.
- Baluken, Y. (2014). Artuklular Devrinde Bingöl. I. Bingöl Sempozyumu (11-12 Haziran 2006), 43-50.
- Baluken, Y. (2022). Anadolu Selçukluları Devrinde Samasur ve Kiğı Darphanelerinde Basılan Sikkelere Dair Bazı Mülahazalar. Artuklu Akademi, 9(1), 129-140.
- Barkan, Ö. L. (1953). H. 933-934 (M. 1527-1528) Malî yılına ait bir bütçe örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 15(1-4), 251-329.
- Baş, Y., & Avci, V. (2021). Bingöl’ün tarihi çevre ve şehircilik bakımından gelişimi. BÜSBED, 11(22), 11-62. BCA. No: 30-18-1-/2-21-3; Ek Dosya: 73-2.
- Bezer, G. Ö. (2009). Seyfeddin Gazi I. DİA, XXXVII, 31.
- BİTLİS VİLAYET SALNAMESİ (1310), ss. 256-258.
- COA. A. DVN. MHM. 5, s. 567, hüküm 1563.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 1, Hkm. 852, s.152
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 104, Hkm. 477, s. 107.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 125, Hkm. 782, s. 195
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 33. Hkm. 713
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 5, Hkm. 1029, s. 389.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 86, Hkm. 93, s. 54;
- COA. A. DVN. SMHM. d. No: 99, Hkm. 363, s. 114.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:105, Hkm. 119, s. 34.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:106, Hkm. 49, s. 27.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:110, Hkm. 782, s.172.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:115, Hkm. 2485, s. 560.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:119, Hkm. 646, s. 142.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:119, Hkm.1447; s. 361.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:119, Hkm.1721, s. 419
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:125, Hkm.782 s. 195
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:131, Hkm. 333, s.16.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:135, Hkm. 1114, s.16.
- COA. A. DVN. SMHM. d. No:136, Hkm. 531, s.152.
- COA. A. DVN. SNMHM d. No: 4, Hkm. 2077, s. 199.
- COA. A. DVNS. NŞT. d.16, s. 127.
- COA. Bab-ı Asafi Kamil Kepeci Tahvil Defteri (A. K:K:T. d), No: 262, s. 117.
- COA. DFE. RZ. d. 0014, s. 791.
- COA. DH. İ UM EK 111/57.
- COA. DH. İ.UM. EK 47/47-1-3.
- COA. DH. İ.UM. EK 47/52-1-3.
- COA. DH. MKT 1487/47-1.
- COA. DH. MKT 1487/47-2
- COA. DH. MKT 2319/13.
- Çapak, İ. (2014). Evliya Çelebi Seyehatnamesi’nde Bingöl. II. Bingöl Sempozyumu 25-27 Temmuz 2008, Bingöl, 197-208.
- Demir, A. (2014). 16. Yüzyılda Safevi ve Osmanlı Döneminde Genc Beyleri. II. Bingöl Sempozyumu 25-27 Temmuz 2008, Ankara, 208-216.
- Demir, A. (2014). 18 ve 19. Yüzyıllarda Çapakçur Sancağı ve İdari Yapısı. Arşiv Vesikalarına Göre Bingöl Kolokyumu, 27-37.
- Demir, A. (2014). Belgelerle Çapakçur Sancağı. I. Bingöl Sempozyumu 10-11 Haziran 2006, Ankara, 196-210.
- Dihhudâ, A. E. (1998). Luğatnâme, c. XII, ed. Muhammed Muin-Seyyid Cafer Şehîdî, Tahran.
- Ebu Bekir-i Tihranî. (2001), Kitab-ı Diyarbekriyye. çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
- el-Antakî (1990). Tarihu’l-Antakî el-Ma’rûf bi-sılati Târîhi Avtîhâ. thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî, Trablus.
- el-Bundârî (1979). Sena’l-Barkı’ş-Şâmî. thk. Fethiye en-Nebrâvî, Kahire.
- el-Makrîzî (1997). es-Sulûk li-Ma’rifeti Düveli’l-Mulûk. c. I, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, Beyrut.
- Erdem İ., Paydaş K. (2021). Ak-Koyunlu Devleti (Siyasî Tarih ve Yönetim Yapısı). İstanbul.
- Erdem, S. (1991). Asya. DİA, III, 513.
- Ertekin, M. Z., Butasım, N. (2018). Bingöl Genç (Seebteria?) Kalesi”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VIII(XVI), 113-126.
- Evliya Çelebi. (1314). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, III, Dersaadet.
- Genç, V. (2016). İdris-i Bidlîsî’nin II. Bayezid ve I. Selim’e Mektupları. Osmanlı Araştırmaları, 47, 147-208.
- Grousset, R. (2006). Başlangıçtan 1071’e Ermenilerin Tarihi, çev. Sosi Dolanoğlu, İstanbul.
- Gündüz, T. (2008). Safevîler. DİA, XXXV, 451-457.
- Gündüz, T. (2010). Şah İsmail. DİA, XXXVIII, 253-255.
- Hoca Sadeddin (t.y.). Tacu't-Tevarih, c. II.
- Honigmann, E. (1970). Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı. çev. Fikret Işıltan, İstanbul.
- Howard, J. –J. (1989). Procopius, Roman defences north of the Taurus and the new fortress of Citharizon. The eastern Rome, Sasanian Persia and the End of Antiquity, ed. D.H. French and C.S. Lightfoot, Oxford, 203–229.
- İbn Bibi (1996). el-Evâmirü’l-Ala’iyye fi’l-Umuri’l-Ala’iyye (Selçuk Name). I-II, çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
- İbn Ecâ (1986). el-Irak beyne’l-Memâlîk ve’l-Osmaniyyin el-Etrâk. thk. Muhammed Ahmed Dehmân, Dımaşk.
- İbn Haldûn (1988). Dîvânu’l-Mübtede ve’l-haber fî Tarihi’l-Arab ve’l-Berber ve men ‘âsarahum mine’l-zevi’şşe’ni’l-ekber. c. V, thk. Halil Şahade, Beyrut.
- İbn Nazîf (1981). et-Târîhu’l-Mansûrî. thk. Adnan Dervîş, Dımaşk.
- İbn Vâsıl (1957). Müferricü’l-Kurûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. IV, thk. Hasnîn Muhammed Rebi-Said Abdülfettah Aşûr, Kahire.
- İbn Zafir (1985). Ahbâru’d-Devleti’l-Hâmdâniyye. thk. Temime er-Ravvâf, Dımaşk.
- İbnü’l-Adîm (1954). Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb. II, thk. Sâmî ed-Dehhân, Dımaşk.
- İbnü’l-Esîr (1963). et-Târîhü’l-Bâhir fî’d-Devleti’l-Atâbekiyye (bi’l-Mevsıl). thk. Abdulkadir Ahmed Tuleymât, Kahire.
- İbnü’l-Esîr (1991). el-Kâmil fî’t-Tarih. XII, çev. Abdülkerim Özaydın-Ahmet Ağırkaça, İstanbul.
- İbnü’l-Esîr (1991). el-Kâmil fî’t-Tarih. X-XI, çev. Abdülkerim Özaydın, İstanbul.
- İbnü’l-Ezrak (2014). Târihu Meyyâfârikîn. thk. Faruk el-Huli-Yusuf Baluken, İstanbul.
- Kaya, M. A. (1998). Anadolu’da Roma Egemenliği ve Pompeius’un Siyasal Düzenlemeleri. Tarih İncelemeleri Dergisi, XIII(1), 163-173.
- Kaya, M. A. (2003). Anadolu’daki Roma Garnizonları. Tarih İncelemeleri Dergisi, XVIII (2), 83-94.
- Koçak, Z. (2018). Tapu Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Varto Nahiyesi. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 5(13), 219-253.
- Kodaman, B. (1986). Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdârî Durumu. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, I(I), 3-20.
- Konuk, S. (2022). Roma-Sâsânî Mücadelesinde Yukarı Dicle Havzası’nın Tarihi Coğrafyası, Ankara.
- Konukçu, E. (1993). Cihan Şah. DİA, VII, 536.
- Naskali, E. (2009). Sâsânîler. DİA, XXXVI, 174-176.
- Nesevî (1953). Sîreti es-Sultân Celâleddîn Mengüberti. thk. Hâfız Ahmed Hamdi, Kahire.
- Nizamüddin Şâmî (1987). Zafernâme. çev. Nevati Lugal, Ankara.
- Özdemir, A. (2021). Murat Tepe Urartu Dönemi Yerleşimi. Murat Nehri Kıyısında Bir Urartu Yerleşimi Murat Tepe, ed. Abdulkadir Özdemir-Ziya Kılınç, 47-83.
- Özdemir, A. vd. (2018). 2018 Yılı Murat (Norik) Höyük Kazı Çalışmaları: Ön Değerlendirmeler. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, V(2), 83-93.
- Özdemir, A., Özdemir, A. (2021). Murat Höyük: Kazı Çalışmaları ve Tabakalanması. Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük, Ed. Abdulkadir Özdemir-Ziya Kılınç-Ergün Demir, 27-43.
- Sahillioğlu, H., İhsanoğlu E. (2002). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi H. 951-952 Tarihli ve E-12321 Numaralı Mühimme Defteri, İstanbul.
- Schlumberger, G. (1900). L’Epopee Byzantine A la fin du Dixieme Siecle, II, Paris.
- Sertoğlu, M. (1992). Sofyalı Ali Çavuş Kanunnâmesi, İstanbul.
- Sezen, T. (2017). Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Söylemez, M. M. (2014). Bitlis Vilayet Salnamelerine Göre Ginç Sancağı. I. Bingöl Sempozyumu 10-11 Haziran 2006, Ankara, 61-82.
- Söylemez, M. M., Demir, A. (2014). 1550 Tarihli Tahrir Defterine Göre Çapakçur Livası Nüfus ve İskân, Ankara.
- Stephanos Asogik. (2017). The Universal History of Steponas Taronec’i. İngilizce trc. Tim Greenwood, Oxford.
- Sümer, F. (1970). Anadolu’da Moğollar”. SAD, I, Ankara, 1-147.
- Sümer, F. (1984). Kara-Koyunlular. DİA, I, Ankara, 49-51.
- Sümer, F. (1989). Ahmed Celâyir. DİA, II, İstanbul, 53-54.
- Sümer, F. (1989). Akkoyunlular. DİA, II, İstanbul, 270-274.
- Sümer, F. (2012). Uzun Hasan. DİA, XLII, İstanbul, 261-264.
- Süryani Mikhail. (1944). Süryani Patrik Mihail’in Vakainamesi. II. Kısım (1042-1195), Türkçe trc. Hrant D. Andreasyan, Türk Tarih Kurumu.
- Şemseddin Sami. (1314). Kamusüʹl-Alam, V, Mihran Matbaası.
- Şerefhan, Şerefnâme, c. I, Osmanlıca çev. Muhammed b. Ahmed Bey Mirza, İstanbul Büyük Şehir Kütüphanesi, Muallim Cervdet Yazmalar Bölümü, Mikrofilm No: 943, Tercüme Tarihi Hicri 1188, Vrk. 123-b, 125-a, 126-a, 126-b, 127-b.
- Şerefhan, Şerefnâme, Osmanlıca çev. Şem'î, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi yazmalar Bölümü Revan Kitaplığı No. 1469) Tercüme Tarihi Hicri 1092, Vrk 52a-b.
- Tiryaki, S. (2011). Tarih Öncesi Dönemlerden Urartulara Bingöl. Arşiv Vesikalarına Göre Bingöl Kolokyumu, Bingöl, 239-247.
- Tuncel, M. (1992). Bingöl. DİA, 183-184.
- Urfalı Mateos. (1987). Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). Türkçe çev. Hrant D. Andreasyan, Ankara.
- Usta, A. (2005). Artukoğlu Belek Gazi’nin Siyasî Faaliyetleri. Prof. Dr. Ramazan Şeşen Armağanı, ed. Emine Uyumaz-Süleyman Kızıltoprak, İstanbul, 355-367.
- Ünal, M. A. (1994). XVI. Ve XVII. Yüzyıllarda Diyarbeki Eyaletine Tâbi Sancakların İdari Statüleri. X. Türk Tarih Kongresi (22-26 Eylül 1986), V, 2211-2220.
- Vâkıdî (1996). Târîhu Fütûhi’l-Cezîre ve’l-Hâbûri ve Diyâr-ı Bekr ve’l-Irak. thk. Abdulaziz Feyyaz Harfuş, Dımaşk.
- Yâkût el-Hamevî (t.y.). Mu’cemü’l-Büldân, II, Beyrut.
- Yıldırım, C. (2020). Şah İsmail Safevî Kızılbaş Devleti, Ankara.
- Yinanç, M. H. (2013). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I. Cilt. haz. Refet Yinanç, Ankara.
Toplam 107 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Siyasi Tarih (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | HAYIR |
| Erken Görünüm Tarihi | 27 Ekim 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Ekim 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Sayı: 26 |
