Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

OĞULDERE (BUBAN) PERİBACALARININ (BİNGÖL) DAĞILIMINDA JEOMORFOLOJİK FAKTÖRLERİN VE BİTKİ ÖRTÜSÜ ÖZELLİKLERİNİN ETKİSİ

Yıl 2023, Sayı: 26, 364 - 386, 28.10.2023

Vedat Avci , Kemal Kıranşan

https://doi.org/10.29029/busbed.1330135

Öz

Bu çalışmada Bingöl’ün kuzeyinde, Oğuldere (Buban) köyünde bulunan peribacalarının dağılımında etkili olan jeomorfolojik faktörler ve bitki örtüsü özelliklerinin etkisinin ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışmada Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) ve peribacalarının bulunduğu lokasyonlar ile uydu görüntüsü temel veri setidir. SYM, topoğrafya haritalarından oluşturulmuş ve jeomorfolojik faktörler kapsamında eğim, bakı ve yükselti basamakları katmanları, çalışma alanını kapsayan uydu görüntüsünden Normalize Fark Bitki İndeksi (NDVI) katmanı oluşturulmuştur. Eğim, bakı, yükselti ve NDVI katmanları ile peribacalarının bulunduğu lokasyonlar zonal istatistikle çakıştırılmış, bu lokasyonların her parametre açısından minimum, maksimum ve ortalama değerleri bulunmuştur. Ulaşılan sonuçlara göre orta derecede eğime sahip, güneye bakan yamaçlarda peribacası oluşumun daha yaygın olduğu, benzer litoloji ve eğime sahip kuzeye bakan yamaçlarda peribacası oluşumunun seyrek olduğu görülmüştür. Bu durum kuzeye bakan yamaçların bitki örtüsü açısından zengin olması ile ilgilidir. Sonuçlara göre jeomorfoloji ve bitki örtüsü Oğuldere peribacalarının dağılışında belirleyici olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Oğuldere (Buban) Bingöl Peibacası Jeomorfolojik Faktörler

Kaynakça

  • Akbulut, G., & Ünsal, Ö. (2012, 28-30 Mayıs 2012). Levent Vadisi’nin (Malatya) Jeopark ve Jeoturizm Potansiyeli [Sözlü Bildiri]. I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Erzurum, Turkey, pp.535-546.
  • Akbulut, G. (2014). Önerilen Levent Vadisi Jeoparkı’nda Jeositler. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38(1), 29-45. http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/4350/59499
  • Ardos, M. (1978). Afyonkarahisar Bölgesinin Jeomorfolojisi. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
  • Atalay, İ. (2017). Türkiye Jeomorfolojisi. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
  • Atalay, İ. (2018). Uygulamalı Hidrografya. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
  • Atalay, İ., Ieleıcz, M., Baleanu, D., Erdeli, G., & Marin, I. (2005, 15-24 September 2004). Cappadocia: Earth Pillars (Fairy Chimneys) and Badland Topography Region of Turkey. Natural Environment and Civilization, Proceedings of the Third Turkish-Romanian Geographical Academic Seminar, Balıkesir.
  • Atasoy, A. (2018, 3-6 Ekim). Ulucak (Uşak) peribacalarının doğal ortam özellikleri [Sözlü Bildiri]. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, Ankara, 22-34.
  • Avci, V., & Kıranşan, K. (2017). Ender Rastlanan Jeomorfolojik Bir Miras: Oğuldere (Bingöl) Volkanik Gaz Tüpleri [Sözlü Bildiri]. Internatıonal Symposıum On Geomorphology, 2-14 October 2017, Elazığ/Türkiye. 348.
  • Bahadır, M., & Işık, F. (2021). Şavşat Peribacalarının (Artvin) Jeomorfolojisi ve Jeoturizm Potansiyeli. Kesit Akademi Dergisi, 7(26), 145-160.
  • Baylak, H. M. (2006). Fiziki coğrafya açısından Melendiz Çayı Havzası'nın incelenmesi [Yüksek Lisans TeziSelçuk Üniversitesi-Konya].
  • Baylak, H. M. (2019). Ihlara Vadisi’nin fiziki coğrafya özellikleri ve yöre turizmine etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 303-325.
  • Bektaş Balçık, F. (2018). Evaluation of sentinel-2 msi data for land use/land cover classifıcation using different vegetation indices. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6, 839-846.
  • Bingöl İl Arazi Varlığı (2001). Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara.
  • Çiftçi, Y., & Güngör, Y. (2016). Jeopark projeleri kapsamındaki doğal ve kültürel miras unsurları için standart gösterim önerileri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 153, 223-238.
  • Çiner, A., & Aydar, E. (2019). A fascinating gift from volcanoes: The fairy chimneys and underground cities of Cappadocia. In: Kuzucuoğlu, C., Çiner, A., Kazancı, N. (eds) Landscapes and Landforms of Turkey. World Geomorphological Landscapes. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-03515- 0_31, 535-549.
  • Dirik, K., Yürür, T., & Hünkar, D. (2003). 1 Mayıs 2003 Çimenli (Bingöl) Depremi Değerlendirme Raporu. Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendislik Bölümü. Ankara. https://yunus.hacettepe.edu.tr/~demirbag/bingol-cimenli.pdf
  • Doğan, U., Şenkul, Ç., & Yeşilyurt, S. (2019). First Paleo-Fairy Chimney Findings in the Cappadocia Region, Turkey: a Possible Geomorphosite. Geoheritage, 11, 653–664.
  • Doğaner, S. (1995). Peribacalarının turizm bakımından önemi. Türk Coğrafya Dergisi, 30, 25-39. EarthExplorer (2021, 10 Ekim). Çalışma sahasına ait Sentinel Uydu görüntüsü indirilmiştir. https://earthexplorer.usgs.gov
  • Ege, İ. (2019). Kula (Kula/Manisa) Peribacaları’nın jeomorfolojik özellikleri ve oluşumlarında erozyon etkisinin Rusle yöntemi ile belirlenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 74, 455-479.
  • Ekim, B. (1985). Ürgüp-Göreme yöresinde turizm potansiyeli [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesiİstanbul]. Ekinci, D., & Doğaner, S. (2012, 4-6 Ekim). Jeomorfoturizm açısından Simav (Yeniköy) peribacaları [Sözlü Bildiri]. UJES 2012, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Hatay.
  • Emre, Ö. (1985). Ürgüp-Avanos-Uçhisar arasının genel ve uygulamalı jeomorfolojisi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi-İstanbul].
  • Emre, Ö., & Güner, Y. (1985). Ürgüp-Avanos-Üçhisar (Nevşehir) arasının uygulamalı jeomorfolojisi. MTA Derleme Rapor, 7677 https://eticaret.mta.gov.tr/index.php?route=product/product&product_id=7677. 60 sayfa.
  • Emre, Ö., Herece, E., Doğan, A., Parlak, O., Özaksoy, V., Çıplak, R., & Özalp, S. (2003). 1 Mayıs 2003 Bingöl depremi değerlendirme raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 10585. https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/deprem/pdf/01052003_bingol.pdf
  • Emre, Ö., Özalp, S., Yıldırım, C., Özaksoy, V., & Doğan, A. (2005). 12 ve 14 Mart 2005 Karlıova depremlerinin değerlendirilmesi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Ankara. https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/deprem/pdf/12_14_032005karliova_depremi.pdf
  • Emre, Ö., Duman T.Y., Kondo, H., Olgun, Ş., Özalp, S., & Elmacı, H. (2012a). 1:250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi Erzincan Paftası (NJ 37-3), Seri No:44 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
  • Emre, Ö., Duman T.Y., Olgun, Ş., Özalp, S., & Elmacı, H. (2012b). 1:250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi Erzurum Paftası (NJ 37-4), Seri No:48 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
  • Erenoğlu, O. (2021). UAV-based 3D modeling of formation processes for fairy chimney-like structures, Çanakkale, NW Turkey. Arab J Geosci 14, 1698. https://doi.org/10.1007/s12517-021-07872-z.
  • Erinç, S. (2000). Jeomorfoloji I. DER Yayınevi.
  • Erkan, Y. (1994). Magmatik petrografi. Hacettepe Ünv. Müh. Fak. Jeoloji Müh. Böl. Ders notları, Ankara,149 s.
  • Erol, O. (1993). Genel Klimatoloji. Gazi Büro Kitabevi. Fisher, R. V. (1961). Proposed classification of volcaniclastic sediments and rocks. Geological Society of America Bulletin, 72(9), 1409–1414.
  • Güneş, S. G. (2016, 6-8 Kasım). Kızılcahamam turizminde yerelliğin ve sürdürülebilir gelişimin önemi, Conference: 100. Yılında Yabanabad'dan Kızılcahamam'a Sempozyumu (6-8 Kasım 2015) Bildiriler Kitabı, At: Kızılcahamam-Ankara.
  • Gürsay, M. S., & Güneş, S.G. (2014). Jeoturizm ve sürdürülebilirlik: Kızılcahamam-Çamlıdere Jeoparkı örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi, 2(2), 203-215.
  • Güney, E. (1985). Peribacaları. İlgi Dergisi, 41, 29-31.
  • Güngör, Y. (2014). Narman Peri Bacaları'nın jeosit özellikleri ve jeopark düzenleme projesi. İ.Ü BAP ÖNAP Projesi.
  • Harita Genel Komutanlığı (HGK). (2007). 1/25.000 ölçekli topoğrafya haritaları J44-C3 ve J45 D4 Paftaları. Harita Genel Komutanlığı, Ankara.
  • Jeoloji Mühendisleri Odası. (2004). Kapadokya’nın Tarihi, Jeolojik Özellikleri ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri (Karain-Sarıhıdır-Tuzköy Örneği) Teknik Gezi Kitabı. Jeoloji Mühendisleri Odası Teknik Geziler Serisi -2. Ankara. 35 s.
  • İmamoğlu, A. (2019). Peribacaları. (ed. Uysal, A., İçen, H.,) Kapadokya Araştırmaları, Pegem Akademi, 45-70.
  • İnaner, H., Tokçaer, M., Kaya, T., Akbulut, A., Çalapkulu, F., Ergün, M., Nakoman, E. (2006, 1-3 Eylül). Türkiye’nin potansiyel jeopark alanı Kula Volkanik Bölgesi. Geçmişten Geleceğe Köprü Yanık Ülke Kula Sempozyumu, Kula. 105-117.
  • İzbırak, R. (1977). Sistematik Jeomorfoloji. Harita Genel Müdürlüğü Yayınları. Kalkan, E. & Alacalı, M. (2017, 10-14 Nisan). Jeolojik mirasa katkı: Narman Peri Bacaları [Sözlü Bildiri]. 70. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 250-251.
  • Kıranşan, K. (2023). Gelincik Dağı (Çermik-Diyarbakır) Peribacaları ve Doğal Ortam Özellikleri, (Ed. Güneş SALI, Ayşe Çatalcalı CEYLAN), Sosyal & Beşeri Bilimlerde Güncel Araştırmalar-I, Gece Kitaplığı, s. 35-52.
  • Koçan, N. (2011). Kızılcahamam-Çamlıdere Bölgesi’nde (Ankara) jeolojik mirasın korunması. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(4), 63-68.
  • Koçan, N. (2013). Kızılcahamam-Çamlıdere (Ankara) Bölgesi jeolojik mirasının koruma kullanma potansiyeli. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 13(1), 36-47.
  • Koçman, A. (2004). Yanık Ülke”nin doğal anıtları: Kula yöresi volkanik oluşumları. Ege Coğrafya Dergisi, 13, 5-15.
  • Koçman, A., Kapsız, A., & İrdem, C. (2006, 1-3 Eylül). Kula yöresi peribacaları ve doğal anıtların jeoturizme kazandırılması [Sözlü Bildiri]. Geçmişten Geleceğe Köprü Yanık Ülke Kula Sempozyumu (ÇevreKültür-Turizm), 1-3 Eylül 2006, s.431-444, Manisa.
  • Kopar, İ. (2010). Akdağ ve Topuz Dağı (Nevşehir) civarındaki peribacaları gövdesinde oluşan oksidasyon kabuğu ve morfojenetik önemi. Türk Coğrafya Dergisi, 54, 53–68.
  • Kopar, İ., & Çakır, Ç. (2012, 28-30 Mayıs). Tortum Gölü (Uzundere-Erzurum) kıyı kuşağındaki badlands topoğrafyası ve peribacaları [Sözlü Bildiri]. 1. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 28-30 Mayıs 2012. Erzurum, 1013-1028.
  • Kopar, İ., & Şaroğlu, F. (2016). Olur Çayı Havzası'nda (Erzurum-KD Türkiye) tafoni oluşumunu kontrol eden faktörler ve tafoni hücrelerinin morfolojik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, (67), 1-9.
  • Körbalta, H. (2018). "Kula volkanik jeoparkı yönetim planı" için öneriler. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 42,191- 214.
  • Kuzucuoğlu, C. (2019). Geology and geomorphology of the Cappadocia volcanic province, Turkey. Mediterranean Geoscience Reviews, 1, 163–166.
  • Lutgens, F. K., Tarbuck, E. J., & Tasa, D. (2014). Genel Jeoloji Temel İlkeleri. (Çeviri Editörü:Cahit Helvacı), Nobel Yayıncılık.
  • McPhie, J., Doyle, M., & Allen, R. (1993). Volcanic Rocks. University of Tasmania, 191 p.
  • MGM, Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2021, 27 Ekim). Bingöl Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık ve Yağış Verileri, https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=H&m=BINGOL
  • Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA). (2017) Oğuldere Peribacaları Kayaç Analiz Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
  • Ozaner, S. (2006, 1-3 Eylül). Kula çevresindeki volkanik şekillerin jeopark/jeoturizm potansiyeli [Sözlü Bildiri]. Geçmişten Geleceğe Köprü Yanık Ülke Kula Sempozyumu. 1-3 Eylül 2006, Kula, 83-103.
  • Ozaner, S., & Atiker, M. (2006). Kapadokya Yöresi’nin jeomorfolojik oluşum ve gelişimi ile ekoturizm ve jeopark potansiyeli, Kapadokya Yöresi’nin Bilimsel Eğitim Amaçlı Kullanımı Projesi-II, Proje No: TÜBİTAK YDABAG 105Y017, Ankara.
  • Özcan, O., & Akay, S.S. (2022, 17-19 Kasım). Paşabağ bölgesi peri bacalarına ait İHA Tabanlı 3B verilerin metaverse kavramı kapsamında değerlendirilmesi [Sözlü Bildiri]. VIII. Uzaktan Algılama-CBS sempozyumu (UZAL-CBS 2022), 17-19 Kasım 2022, Ankara
  • Özdemir, M.A., & Şenkul, Ç. (2008, 20-23 Ekim). İşcehisar-Afyon çevresinde jeomorfolojik anıt şekillerin turizm potansiyeli [Sözlü Bildiri]. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu 2008 (Prof. Dr. Mehmet Ardos anısına), s. 154-166, 20-23 Ekim 2008, Çanakkale.
  • Özdemir, M. A. (2019). Afyonkarahisar (Seydiler) peribacaları jeomorfositi ve turizm potansiyeli. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 249-262.
  • Özşahin, E. (2013). Yunushanı Köyünün (Altınözü-Hatay) kuzey ve kuzeybatısındaki peribacası görünümlü sivri doruklu lapya kompleksleri. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 551-566.
  • Öztürk, M. Z., Özkan, D., & Şimşek, M. (2019). Kapadokya bölgesinin drenaj özellikleri. Coğrafya Dergisi, 38, 23-34.
  • Öztürk, M. Z. (2023, 12-14 September). Fairy chimneys in Türkiye's geodiversity [Sözlü Bildiri]. IAG Regional Conference of Geomorphology, Cappadocia 2023, at Nevşehir. Turkish Society for Geomorphology, p. 49.
  • Parlar, Ş. (2019). Geotourism potential of Çiğil Red Fairy Chimneys (Ilgın, Konya). In: Academic Studies on Natural and Health Sciences, Ed. Mehmet Dalkılıç, Gece Akademi, Ankara, pp. 458-466.
  • Parlar, Ş., & Eren, Y. (2020). Küçükmuhsine peribacalarının (Konya) jeolojik özellikleri ve jeoturizm potansiyeli. Mühendislik Alanında Teori ve Araştırmalar, Edt. Prof. Dr. Adnan Hayaloğlu, Gece Kitaplığı. 345-366
  • Phillips, C. P. (1998). The badlands of Italy: a vanishing landscape? Applied geography, 18(3), 243-257
  • Polat, S., & Güney, Y. (2013). Damsa Çayı Vadisinde (Cemil-Şahinefendi Köyleri Arası) kaya düşmesi olayı ile peribacası oluşumu arasındaki ilişki. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 18-46.
  • Sağlam Selçuk, A., & Zorer, H. (2017). Başkale Bölgesi’nin (Van) jeolojik ve jeomorfolojik öğeleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 60(1), 77-92.
  • Sarıfakıoğlu, E. (2006). İlyaslar Köyü (Kırkağaç-Manisa) dolayında yüzeyleyen tüflerin petrografik özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 30(1), 17-26.
  • Sarıkaya, M. A., Çiner A., & Zreda, M. (2015). Fairy chimney erosion rates on Cappadocia ignimbrites, Turkey: insights from cosmogenic nuclides. Geomorphology, 234, 182–191.
  • Sayın, M. N. (2008). Fairy Chimney Development In Cappadocian Ignimbrites (Central Anatolia, Turkey). [Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi- Ankara].
  • Somuncu, M., & Yiğit, T. (2008, 16-17 Ekim). Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kayalık Sitleri Dünya Mirası Alanı’ndaki turizmin sürdürülebilirlik perspektifinden değerlendirilmesi [Sözlü Bildiri]. TÜCAUM V. Coğrafya Sempozyumu, 387-402, Ankara.
  • Sür, Ö. (1966). Nevşehir ve Ürgüp çevresinde jeomorfoloji araştırmaları. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1, 179- 200.
  • Sür, Ö. (1972). Türkiye'nin, özellikle İç Anadolu'nun genç volkanik alanlarının jeomorfolojisi. Ankara Üniversitesi Basımevi No: 223.
  • Sür, Ö. (1994). Türkiye’de volkanizma ve volkanik yer şekilleri. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Türkiye Coğrafyası Dergisi, 3, 29-52.
  • Speranskaya, I. M. (1966). Ignimbrites in the Volcanic Sequence of the Northern Coast of the Sea of Okhatsk and Their Origion. In American Tuflavas and Ignimbrites: A survey of Soviet studies. Elsevier Rublishing Company.
  • Şaroğlu, F., & Güngör, Y. (2019). Fairyland in the Erzurum High Plateau, Eastern Anatolia. In: Kuzucuoğlu, C., Çiner, A., Kazancı, N. (eds) Landscapes and Landforms of Turkey. World Geomorphological Landscapes. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-03515-0_25
  • Tarhan, N. (1997). 1/100.000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Erzurum J 45 Paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi. Ankara
  • Tarhan, N. (2007). 1/100.000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Erzincan J44 Paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi. Ankara
  • Tanrıkulu, İ. (2016). Türkiye'de peribacalarının (Badlands topoğrafyası) coğrafi dağılımı ve peribacalarının oluşum ve gelişimini etkileyen doğal faktörler [Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi-Şanlıurfa].
  • Tonbul, S. (1990). Bingöl Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi ve Gelişimi. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2, 329-352.
  • Tuncel, M. (1998). Oluşum çağları: Yanardağların armağanı, Kapadokya (Editör: Metin Sözen), s.16-43. Ayhan Şahenk Vakfı.
  • Usta, M., & Kırlar Can, B. (2021). Madenciliğin çevreye ve turizme etkileri: Kula-Salihli Jeoparkı’nda bir saha incelemesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(4), 2525-2539.
  • Uz, G. (2020). Kula peribacalarının oluşumunda etkili olan etmen ve süreçler [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi-Antalya].
  • Vural, A., & Külekçi, G. (2021a). Bahçecik (Gümüşhane) ve yakın civarı zenginleştirilmiş jeoturizm güzergahı, [Sözlü Bildiri] içinde: UMTEB 11.Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi. Ankara, Türkiye, 240-250.
  • Vural, A., & Külekçi, G. (2021b). Zenginleştirilmiş jeoturizm güzergahı: Gümüşhane-Bahçecik Köyü. Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences, 8(19), 1-23. https://doi.org/10.38065/euroasiaorg.894
  • Yılmaz, Ö. (2001). Afyon’un peribacaları. Türk Coğrafya Dergisi, 36, 105-127.
  • Yılmaz, S., & Özer, S. (2003). Narman peribacalarının tabiat anıtı kriterlerine göre değerlendirilmesi. Ekoloji, 12(4), 26-31.

EFFECT OF GEOMORPHOLOGICAL FACTORS AND VEGETATION FEATURES ON THE DISTRIBUTION OF OĞULDERE (BUBAN) FAIRY CHIMNEYS (BINGOL)

Yıl 2023, Sayı: 26, 364 - 386, 28.10.2023

Vedat Avci , Kemal Kıranşan

https://doi.org/10.29029/busbed.1330135

Öz

In this study, it is aimed to reveal the effect of geomorphological factors and vegetation characteristics on the distribution of fairy chimneys located in the village of Oguldere (Buban) in the north of Bingöl. In the study, the Digital Elevation Model (DEM), the locations of the fairy chimneys and the satellite images are the basic data set. DEM was created by topography maps and within the scope of geomorphological factors, slope, aspect, layers of elevation steps, and by the satellite images covering the study area, Normalized Difference Vegetation Index (NDVI) laver was created. Locations of fairy chimneys and slope, aspect, elevation and NDVI layers were overlapped with zonal statistics. The minimum, maximum and average values of these locations were determined for each parameter. According to the results, it was observed that fairy chimney formation is more common on south-facing hillsides with moderate slopes and that fairy chimney formation is rare on north-facing hillsides with similar lithology and slope. This is related to the fact that the north-facing hillsides are rich in vegetation. According to the results, geomorphology and vegetation were decisive in the distribution of Oğuldere fairy chimneys.

Anahtar Kelimeler

Oğuldere (Buban) Bingöl Fairy Chimney Geomorphological Factors

Kaynakça

  • Akbulut, G., & Ünsal, Ö. (2012, 28-30 Mayıs 2012). Levent Vadisi’nin (Malatya) Jeopark ve Jeoturizm Potansiyeli [Sözlü Bildiri]. I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Erzurum, Turkey, pp.535-546.
  • Akbulut, G. (2014). Önerilen Levent Vadisi Jeoparkı’nda Jeositler. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38(1), 29-45. http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/4350/59499
  • Ardos, M. (1978). Afyonkarahisar Bölgesinin Jeomorfolojisi. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
  • Atalay, İ. (2017). Türkiye Jeomorfolojisi. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
  • Atalay, İ. (2018). Uygulamalı Hidrografya. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
  • Atalay, İ., Ieleıcz, M., Baleanu, D., Erdeli, G., & Marin, I. (2005, 15-24 September 2004). Cappadocia: Earth Pillars (Fairy Chimneys) and Badland Topography Region of Turkey. Natural Environment and Civilization, Proceedings of the Third Turkish-Romanian Geographical Academic Seminar, Balıkesir.
  • Atasoy, A. (2018, 3-6 Ekim). Ulucak (Uşak) peribacalarının doğal ortam özellikleri [Sözlü Bildiri]. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, Ankara, 22-34.
  • Avci, V., & Kıranşan, K. (2017). Ender Rastlanan Jeomorfolojik Bir Miras: Oğuldere (Bingöl) Volkanik Gaz Tüpleri [Sözlü Bildiri]. Internatıonal Symposıum On Geomorphology, 2-14 October 2017, Elazığ/Türkiye. 348.
  • Bahadır, M., & Işık, F. (2021). Şavşat Peribacalarının (Artvin) Jeomorfolojisi ve Jeoturizm Potansiyeli. Kesit Akademi Dergisi, 7(26), 145-160.
  • Baylak, H. M. (2006). Fiziki coğrafya açısından Melendiz Çayı Havzası'nın incelenmesi [Yüksek Lisans TeziSelçuk Üniversitesi-Konya].
  • Baylak, H. M. (2019). Ihlara Vadisi’nin fiziki coğrafya özellikleri ve yöre turizmine etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 303-325.
  • Bektaş Balçık, F. (2018). Evaluation of sentinel-2 msi data for land use/land cover classifıcation using different vegetation indices. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6, 839-846.
  • Bingöl İl Arazi Varlığı (2001). Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara.
  • Çiftçi, Y., & Güngör, Y. (2016). Jeopark projeleri kapsamındaki doğal ve kültürel miras unsurları için standart gösterim önerileri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 153, 223-238.
  • Çiner, A., & Aydar, E. (2019). A fascinating gift from volcanoes: The fairy chimneys and underground cities of Cappadocia. In: Kuzucuoğlu, C., Çiner, A., Kazancı, N. (eds) Landscapes and Landforms of Turkey. World Geomorphological Landscapes. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-03515- 0_31, 535-549.
  • Dirik, K., Yürür, T., & Hünkar, D. (2003). 1 Mayıs 2003 Çimenli (Bingöl) Depremi Değerlendirme Raporu. Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendislik Bölümü. Ankara. https://yunus.hacettepe.edu.tr/~demirbag/bingol-cimenli.pdf
  • Doğan, U., Şenkul, Ç., & Yeşilyurt, S. (2019). First Paleo-Fairy Chimney Findings in the Cappadocia Region, Turkey: a Possible Geomorphosite. Geoheritage, 11, 653–664.
  • Doğaner, S. (1995). Peribacalarının turizm bakımından önemi. Türk Coğrafya Dergisi, 30, 25-39. EarthExplorer (2021, 10 Ekim). Çalışma sahasına ait Sentinel Uydu görüntüsü indirilmiştir. https://earthexplorer.usgs.gov
  • Ege, İ. (2019). Kula (Kula/Manisa) Peribacaları’nın jeomorfolojik özellikleri ve oluşumlarında erozyon etkisinin Rusle yöntemi ile belirlenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 74, 455-479.
  • Ekim, B. (1985). Ürgüp-Göreme yöresinde turizm potansiyeli [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesiİstanbul]. Ekinci, D., & Doğaner, S. (2012, 4-6 Ekim). Jeomorfoturizm açısından Simav (Yeniköy) peribacaları [Sözlü Bildiri]. UJES 2012, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Hatay.
  • Emre, Ö. (1985). Ürgüp-Avanos-Uçhisar arasının genel ve uygulamalı jeomorfolojisi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi-İstanbul].
  • Emre, Ö., & Güner, Y. (1985). Ürgüp-Avanos-Üçhisar (Nevşehir) arasının uygulamalı jeomorfolojisi. MTA Derleme Rapor, 7677 https://eticaret.mta.gov.tr/index.php?route=product/product&product_id=7677. 60 sayfa.
  • Emre, Ö., Herece, E., Doğan, A., Parlak, O., Özaksoy, V., Çıplak, R., & Özalp, S. (2003). 1 Mayıs 2003 Bingöl depremi değerlendirme raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 10585. https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/deprem/pdf/01052003_bingol.pdf
  • Emre, Ö., Özalp, S., Yıldırım, C., Özaksoy, V., & Doğan, A. (2005). 12 ve 14 Mart 2005 Karlıova depremlerinin değerlendirilmesi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Ankara. https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/deprem/pdf/12_14_032005karliova_depremi.pdf
  • Emre, Ö., Duman T.Y., Kondo, H., Olgun, Ş., Özalp, S., & Elmacı, H. (2012a). 1:250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi Erzincan Paftası (NJ 37-3), Seri No:44 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
  • Emre, Ö., Duman T.Y., Olgun, Ş., Özalp, S., & Elmacı, H. (2012b). 1:250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi Erzurum Paftası (NJ 37-4), Seri No:48 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
  • Erenoğlu, O. (2021). UAV-based 3D modeling of formation processes for fairy chimney-like structures, Çanakkale, NW Turkey. Arab J Geosci 14, 1698. https://doi.org/10.1007/s12517-021-07872-z.
  • Erinç, S. (2000). Jeomorfoloji I. DER Yayınevi.
  • Erkan, Y. (1994). Magmatik petrografi. Hacettepe Ünv. Müh. Fak. Jeoloji Müh. Böl. Ders notları, Ankara,149 s.
  • Erol, O. (1993). Genel Klimatoloji. Gazi Büro Kitabevi. Fisher, R. V. (1961). Proposed classification of volcaniclastic sediments and rocks. Geological Society of America Bulletin, 72(9), 1409–1414.
  • Güneş, S. G. (2016, 6-8 Kasım). Kızılcahamam turizminde yerelliğin ve sürdürülebilir gelişimin önemi, Conference: 100. Yılında Yabanabad'dan Kızılcahamam'a Sempozyumu (6-8 Kasım 2015) Bildiriler Kitabı, At: Kızılcahamam-Ankara.
  • Gürsay, M. S., & Güneş, S.G. (2014). Jeoturizm ve sürdürülebilirlik: Kızılcahamam-Çamlıdere Jeoparkı örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi, 2(2), 203-215.
  • Güney, E. (1985). Peribacaları. İlgi Dergisi, 41, 29-31.
  • Güngör, Y. (2014). Narman Peri Bacaları'nın jeosit özellikleri ve jeopark düzenleme projesi. İ.Ü BAP ÖNAP Projesi.
  • Harita Genel Komutanlığı (HGK). (2007). 1/25.000 ölçekli topoğrafya haritaları J44-C3 ve J45 D4 Paftaları. Harita Genel Komutanlığı, Ankara.
  • Jeoloji Mühendisleri Odası. (2004). Kapadokya’nın Tarihi, Jeolojik Özellikleri ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri (Karain-Sarıhıdır-Tuzköy Örneği) Teknik Gezi Kitabı. Jeoloji Mühendisleri Odası Teknik Geziler Serisi -2. Ankara. 35 s.
  • İmamoğlu, A. (2019). Peribacaları. (ed. Uysal, A., İçen, H.,) Kapadokya Araştırmaları, Pegem Akademi, 45-70.
  • İnaner, H., Tokçaer, M., Kaya, T., Akbulut, A., Çalapkulu, F., Ergün, M., Nakoman, E. (2006, 1-3 Eylül). Türkiye’nin potansiyel jeopark alanı Kula Volkanik Bölgesi. Geçmişten Geleceğe Köprü Yanık Ülke Kula Sempozyumu, Kula. 105-117.
  • İzbırak, R. (1977). Sistematik Jeomorfoloji. Harita Genel Müdürlüğü Yayınları. Kalkan, E. & Alacalı, M. (2017, 10-14 Nisan). Jeolojik mirasa katkı: Narman Peri Bacaları [Sözlü Bildiri]. 70. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 250-251.
  • Kıranşan, K. (2023). Gelincik Dağı (Çermik-Diyarbakır) Peribacaları ve Doğal Ortam Özellikleri, (Ed. Güneş SALI, Ayşe Çatalcalı CEYLAN), Sosyal & Beşeri Bilimlerde Güncel Araştırmalar-I, Gece Kitaplığı, s. 35-52.
  • Koçan, N. (2011). Kızılcahamam-Çamlıdere Bölgesi’nde (Ankara) jeolojik mirasın korunması. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(4), 63-68.
  • Koçan, N. (2013). Kızılcahamam-Çamlıdere (Ankara) Bölgesi jeolojik mirasının koruma kullanma potansiyeli. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 13(1), 36-47.
  • Koçman, A. (2004). Yanık Ülke”nin doğal anıtları: Kula yöresi volkanik oluşumları. Ege Coğrafya Dergisi, 13, 5-15.
  • Koçman, A., Kapsız, A., & İrdem, C. (2006, 1-3 Eylül). Kula yöresi peribacaları ve doğal anıtların jeoturizme kazandırılması [Sözlü Bildiri]. Geçmişten Geleceğe Köprü Yanık Ülke Kula Sempozyumu (ÇevreKültür-Turizm), 1-3 Eylül 2006, s.431-444, Manisa.
  • Kopar, İ. (2010). Akdağ ve Topuz Dağı (Nevşehir) civarındaki peribacaları gövdesinde oluşan oksidasyon kabuğu ve morfojenetik önemi. Türk Coğrafya Dergisi, 54, 53–68.
  • Kopar, İ., & Çakır, Ç. (2012, 28-30 Mayıs). Tortum Gölü (Uzundere-Erzurum) kıyı kuşağındaki badlands topoğrafyası ve peribacaları [Sözlü Bildiri]. 1. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 28-30 Mayıs 2012. Erzurum, 1013-1028.
  • Kopar, İ., & Şaroğlu, F. (2016). Olur Çayı Havzası'nda (Erzurum-KD Türkiye) tafoni oluşumunu kontrol eden faktörler ve tafoni hücrelerinin morfolojik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, (67), 1-9.
  • Körbalta, H. (2018). "Kula volkanik jeoparkı yönetim planı" için öneriler. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 42,191- 214.
  • Kuzucuoğlu, C. (2019). Geology and geomorphology of the Cappadocia volcanic province, Turkey. Mediterranean Geoscience Reviews, 1, 163–166.
  • Lutgens, F. K., Tarbuck, E. J., & Tasa, D. (2014). Genel Jeoloji Temel İlkeleri. (Çeviri Editörü:Cahit Helvacı), Nobel Yayıncılık.
  • McPhie, J., Doyle, M., & Allen, R. (1993). Volcanic Rocks. University of Tasmania, 191 p.
  • MGM, Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2021, 27 Ekim). Bingöl Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık ve Yağış Verileri, https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=H&m=BINGOL
  • Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA). (2017) Oğuldere Peribacaları Kayaç Analiz Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
  • Ozaner, S. (2006, 1-3 Eylül). Kula çevresindeki volkanik şekillerin jeopark/jeoturizm potansiyeli [Sözlü Bildiri]. Geçmişten Geleceğe Köprü Yanık Ülke Kula Sempozyumu. 1-3 Eylül 2006, Kula, 83-103.
  • Ozaner, S., & Atiker, M. (2006). Kapadokya Yöresi’nin jeomorfolojik oluşum ve gelişimi ile ekoturizm ve jeopark potansiyeli, Kapadokya Yöresi’nin Bilimsel Eğitim Amaçlı Kullanımı Projesi-II, Proje No: TÜBİTAK YDABAG 105Y017, Ankara.
  • Özcan, O., & Akay, S.S. (2022, 17-19 Kasım). Paşabağ bölgesi peri bacalarına ait İHA Tabanlı 3B verilerin metaverse kavramı kapsamında değerlendirilmesi [Sözlü Bildiri]. VIII. Uzaktan Algılama-CBS sempozyumu (UZAL-CBS 2022), 17-19 Kasım 2022, Ankara
  • Özdemir, M.A., & Şenkul, Ç. (2008, 20-23 Ekim). İşcehisar-Afyon çevresinde jeomorfolojik anıt şekillerin turizm potansiyeli [Sözlü Bildiri]. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu 2008 (Prof. Dr. Mehmet Ardos anısına), s. 154-166, 20-23 Ekim 2008, Çanakkale.
  • Özdemir, M. A. (2019). Afyonkarahisar (Seydiler) peribacaları jeomorfositi ve turizm potansiyeli. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 249-262.
  • Özşahin, E. (2013). Yunushanı Köyünün (Altınözü-Hatay) kuzey ve kuzeybatısındaki peribacası görünümlü sivri doruklu lapya kompleksleri. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 551-566.
  • Öztürk, M. Z., Özkan, D., & Şimşek, M. (2019). Kapadokya bölgesinin drenaj özellikleri. Coğrafya Dergisi, 38, 23-34.
  • Öztürk, M. Z. (2023, 12-14 September). Fairy chimneys in Türkiye's geodiversity [Sözlü Bildiri]. IAG Regional Conference of Geomorphology, Cappadocia 2023, at Nevşehir. Turkish Society for Geomorphology, p. 49.
  • Parlar, Ş. (2019). Geotourism potential of Çiğil Red Fairy Chimneys (Ilgın, Konya). In: Academic Studies on Natural and Health Sciences, Ed. Mehmet Dalkılıç, Gece Akademi, Ankara, pp. 458-466.
  • Parlar, Ş., & Eren, Y. (2020). Küçükmuhsine peribacalarının (Konya) jeolojik özellikleri ve jeoturizm potansiyeli. Mühendislik Alanında Teori ve Araştırmalar, Edt. Prof. Dr. Adnan Hayaloğlu, Gece Kitaplığı. 345-366
  • Phillips, C. P. (1998). The badlands of Italy: a vanishing landscape? Applied geography, 18(3), 243-257
  • Polat, S., & Güney, Y. (2013). Damsa Çayı Vadisinde (Cemil-Şahinefendi Köyleri Arası) kaya düşmesi olayı ile peribacası oluşumu arasındaki ilişki. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 18-46.
  • Sağlam Selçuk, A., & Zorer, H. (2017). Başkale Bölgesi’nin (Van) jeolojik ve jeomorfolojik öğeleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 60(1), 77-92.
  • Sarıfakıoğlu, E. (2006). İlyaslar Köyü (Kırkağaç-Manisa) dolayında yüzeyleyen tüflerin petrografik özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 30(1), 17-26.
  • Sarıkaya, M. A., Çiner A., & Zreda, M. (2015). Fairy chimney erosion rates on Cappadocia ignimbrites, Turkey: insights from cosmogenic nuclides. Geomorphology, 234, 182–191.
  • Sayın, M. N. (2008). Fairy Chimney Development In Cappadocian Ignimbrites (Central Anatolia, Turkey). [Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi- Ankara].
  • Somuncu, M., & Yiğit, T. (2008, 16-17 Ekim). Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kayalık Sitleri Dünya Mirası Alanı’ndaki turizmin sürdürülebilirlik perspektifinden değerlendirilmesi [Sözlü Bildiri]. TÜCAUM V. Coğrafya Sempozyumu, 387-402, Ankara.
  • Sür, Ö. (1966). Nevşehir ve Ürgüp çevresinde jeomorfoloji araştırmaları. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1, 179- 200.
  • Sür, Ö. (1972). Türkiye'nin, özellikle İç Anadolu'nun genç volkanik alanlarının jeomorfolojisi. Ankara Üniversitesi Basımevi No: 223.
  • Sür, Ö. (1994). Türkiye’de volkanizma ve volkanik yer şekilleri. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Türkiye Coğrafyası Dergisi, 3, 29-52.
  • Speranskaya, I. M. (1966). Ignimbrites in the Volcanic Sequence of the Northern Coast of the Sea of Okhatsk and Their Origion. In American Tuflavas and Ignimbrites: A survey of Soviet studies. Elsevier Rublishing Company.
  • Şaroğlu, F., & Güngör, Y. (2019). Fairyland in the Erzurum High Plateau, Eastern Anatolia. In: Kuzucuoğlu, C., Çiner, A., Kazancı, N. (eds) Landscapes and Landforms of Turkey. World Geomorphological Landscapes. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-03515-0_25
  • Tarhan, N. (1997). 1/100.000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Erzurum J 45 Paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi. Ankara
  • Tarhan, N. (2007). 1/100.000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Erzincan J44 Paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi. Ankara
  • Tanrıkulu, İ. (2016). Türkiye'de peribacalarının (Badlands topoğrafyası) coğrafi dağılımı ve peribacalarının oluşum ve gelişimini etkileyen doğal faktörler [Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi-Şanlıurfa].
  • Tonbul, S. (1990). Bingöl Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi ve Gelişimi. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2, 329-352.
  • Tuncel, M. (1998). Oluşum çağları: Yanardağların armağanı, Kapadokya (Editör: Metin Sözen), s.16-43. Ayhan Şahenk Vakfı.
  • Usta, M., & Kırlar Can, B. (2021). Madenciliğin çevreye ve turizme etkileri: Kula-Salihli Jeoparkı’nda bir saha incelemesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(4), 2525-2539.
  • Uz, G. (2020). Kula peribacalarının oluşumunda etkili olan etmen ve süreçler [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi-Antalya].
  • Vural, A., & Külekçi, G. (2021a). Bahçecik (Gümüşhane) ve yakın civarı zenginleştirilmiş jeoturizm güzergahı, [Sözlü Bildiri] içinde: UMTEB 11.Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi. Ankara, Türkiye, 240-250.
  • Vural, A., & Külekçi, G. (2021b). Zenginleştirilmiş jeoturizm güzergahı: Gümüşhane-Bahçecik Köyü. Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences, 8(19), 1-23. https://doi.org/10.38065/euroasiaorg.894
  • Yılmaz, Ö. (2001). Afyon’un peribacaları. Türk Coğrafya Dergisi, 36, 105-127.
  • Yılmaz, S., & Özer, S. (2003). Narman peribacalarının tabiat anıtı kriterlerine göre değerlendirilmesi. Ekoloji, 12(4), 26-31.
Toplam 86 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Doğal Kaynak Yönetimi, Çevre Yönetimi (Diğer)
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Vedat Avci 0000-0003-1439-3098

Kemal Kıranşan 0000-0002-6024-4571

Erken Görünüm Tarihi 27 Ekim 2023
Yayımlanma Tarihi 28 Ekim 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023Sayı: 26

Kaynak Göster

APA Avci, V., & Kıranşan, K. (2023). OĞULDERE (BUBAN) PERİBACALARININ (BİNGÖL) DAĞILIMINDA JEOMORFOLOJİK FAKTÖRLERİN VE BİTKİ ÖRTÜSÜ ÖZELLİKLERİNİN ETKİSİ. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(26), 364-386. https://doi.org/10.29029/busbed.1330135
 Kapak Resmi İndir
Creative Commons Lisansı