YAŞAR KEMAL’İN DAĞIN ÖTE YÜZÜ ROMAN DİZİSİNDE YAŞAMA TUTUNMA ÇABASININ MARKSİST ELEŞTİRİ KURAMI BAĞLAMINDA TAHLİLİ
Öz
Türk edebiyatının önemli yazarlarından biri olan Yaşar Kemal, 40’ı aşan yapıtıyla Van Gölü havzasından başlayarak Doğu – Güneydoğu Anadolu ve Çukurova’da yaşayan halkın folklor, gündelik yaşam, töre, masal, efsane, destan, atasözü, ninni, bilmece, lugaz, türkü, deyiş, düğün, ağıt, doğum ve ölüm törenleri başta olmak üzere tüm kültürel öğelerini yansıtan bir kültür hazinesidir. Anadolu insanının kültür ve sanat hayatı da türküler, masallar, efsaneler, ağıtlar, bilmeceler, ninniler, halk öyküleri vasıtasıyla Yaşar Kemal’in yapıtlarına yansır. O, Anadolu insanını edebiyat düzlemine taşıyan biridir. Onun yapıtlarında Anadolu insanının saf ve masum yapısı yanında feodalite ve töreden kaynaklı şiddete dayalı kişiliğini de görmek mümkündür. Yaşar Kemal, edebiyatımızda toplumsal gerçekçi romanın temsilcilerinden olduğu için ele aldığı konular birebir Türk toplumunun her kesiminin sosyal yaşantısının yansıması olarak okunabilir. Onun yapıtlarında Anadolu insanının saf ve masum yapısı yanında feodal yapıdan kaynaklanan adaletsiz gelir dağılımı sonucu ortaya çıkan büyük yoksulluğu da görmek mümkündür. Çukurova insanının yoksulluğu ve çaresizliğini onun birçok romanında görmek mümkündür. Özellikle Dağın Öte Yüzü Roman Serisi (Ortadirek /Dağın Öte Yüzü - I, Yer Demir Gök Bakır / Dağın Öte Yüzü - II ve Ölmez Otu / Dağın Öte Yüzü – III romanları, Çukurova halkının yaşam koşullarının zorluğunu ve bu insanların yaşama tutunma çabalarını yansıtır. Bu romanlarda yoksullukla birlikte feodal sistemin getirdiği sömürü düzeni, ekonomik adaletsizlik, batıl inançlar, inanç sömürüsü, insan – doğa ilişkisi, politik baskı ve toplumsal şiddet gibi temalar da yan tema olarak verilir. Bu çalışmada, Yaşar Kemal’in Dağın Öte Yüzü Roman Serisindeki üç romanda Anadolu insanının yaşamak için çektikleri çileler ve bu insanların yaşama tutunma çabaları Marksist Eleştiri Kuramı bağlamında analiz edilecektir.
Anahtar Kelimeler
Yaşar Kemal Dağın Öte Yüzü Marksist Eleştiri Kuramı İnsan ve Doğa Toplumsal Sömürü
Destekleyen Kurum
BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ
Proje Numarası
BEBAP 2023. 12
Teşekkür
Bu çalışma, Bitlis Eren Üniversitesi Bilimsel Araştırma Koordinatörlüğünde hazırlanan BEBAP 2023. 12 numaralı, “100. Doğum Yılında Anadolu'nun Kültür Hafızası: Yaşar Kemal” adlı proje ile desteklenmiştir. Çalışmamızı maddi olarak destekleyen Bitlis Eren Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü’ne teşekkür ederiz.
Kaynakça
- Akgül, A. (2014). Marksist eleştiri ve nazım hikmet’in ‘galip usta’ şiirine yansıyan hayatlar. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, II, 4.
- Altheide, D. (1996). Process of document analysis. D. Altheide (Edt.) Qualitative media analysis. Thousand Oaks: Sage Pub.
- Anderson, P. (1982). Batı’da Sol Düşünce. Bülent Aksoy (Çev). İletişim Yayınları
- Avşar, R. E. (2015). Yoksulları Edebiyatla Görünür Kılmak: Sait Faik Abasıyanık Öykülerinde (1936-1954) Yoksulluk ve Kentsel Yoksulluk Temsilleri. [Yüksek Lisans, İstanbul Bilgi Üniversitesi – İstanbul].
- Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
- Biro, A. (2005). Denaturalizing ecological politics (Toronto: Toronto Üniversitesi Yayınları). Castree, N. (1995) ‘The nature of produced nature’. Antipode 27, 1: 12-47.
- Callinicos, A. (1995). Theories and narratives: reflections on the philosophy of history. Durham: Duke University Press.
- Castree, N. (2021). Kapitalizm ve politik ekolojinin marksist eleştirisi. https://www.polenekoloji.org/kapitalizmve-politik-ekolojinin-marksist-elestirisi/.
- Dursun, H. (2017). (Marksist kuram açısından), Kapitalist düzende ücret ve kuramın görüşlerinin Türkiye’deki asgari ücrete yansımaları. TBB Dergisi, 128, 350.
- Filizok, R. vd. (2019). Eleştiri kuramları. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Katar Bolat, H. (2006). Yaşar Kemal’in Romanlarında Sosyal İlişkiler Açısından Şahıs Kadrosu. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi – Elazığ].
- Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. SUSBID (Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi), 8(15), 170-189.
- Marx, K., & Engels, F. (2002). Gotha ve Erfurt Programlarının Eleştirisi. Kenan Somer (Çev). Sol Yayınları.
- Miliband, R., Poulantzas, N., & Laclau, E. (1990). Kapitalist Devlet Sorunu. (Çev. Yasemin Berkman). İletişim Yayınları.
- Miliband, R. (1989). Kapitalist Devlet. (Çev. Osman Akınbay). Belge Yayınları.
- Moran, B. (2014). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış – 2. İletişim Yayınları.
- Özkaya, A. (2021). Karl marx ve marksizm: en genel hatlarıyla marksizm neler söyler? marksizm’e yönelik eleştiriler nelerdir? https://evrimagaci.org/karl-marx-ve-marksizm-en-genel-hatlariyla-marksizmneler-soyler-marksizme-yonelik-elestiriler-nelerdir-10371
- Smith, N. (2008) ‘Afterword to the third edition’. in N. Smith Uneven Development. Georgia Üniversitesi Yayınları.
- Şahin, V., & Topdaş, F. (2016). Toplumsal Gerçekçilik Bağlamında Yaşar Kemal’in ‘Dağın Öte Yüzü’ Üçlemesi. Journal of Turkish Language and Literature, 2(1), 463-482.
- Uyan, H. (2016). Marksizm ve Devlet İlişkisi: Dünyadaki Uygulamalar ve Günümüzdeki Marksist Devlet Tartışmaları. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi- Diyarbakır].
- Yaşar Kemal (1969). Dağın Yer Demir Gök Bakır (Dağın Öte Yüzü – 1). Ant Yayınları.
- Yaşar Kemal (1983). Ölmez Otu (Dağın Öte Yüzü – 3. Tekin Yayınevi.
- Yaşar Kemal (1991). Ortadirek (Dağın Öte Yüzü – 1). Toros Yayınları.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
- Yiğitler, Ş. Ş. (2022). Yaşar Kemal’in Öykücülüğü. Gece Kitaplığı.
- Seale, C. (1999). Quality in qualitative research. Qualitative Inquiry, 5(4), 465-478.
AN ASSESSMENT OF YAŞAR KEMAL'S SURVIVING EFFORTS IN THE OTHER SIDE OF THE MOUNTAIN NOVEL SERIES IN THE CONTEXT OF MARXIST CRITICAL THEORY
Öz
Yaşar Kemal, one of the important writers of Turkish literature, with his more than 40 works, starting from the Van Lake basin, the folklore, daily life, customs, tales, legends, epics, proverbs, lullabies, riddles, lugaz, folk songs of the people living in East - Southeastern Anatolia and Çukurova. It is a cultural treasure that reflects all its cultural elements, especially saying, weddings, lament, birth and death ceremonies. The cultural and artistic life of the Anatolian people is also reflected in Yaşar Kemal's works through folk songs, tales, legends, elegies, riddles, lullabies and folk tales. He is someone who carries the Anatolian people to the level of literature. In his works, it is possible to see the pure and innocent nature of the Anatolian people, as well as the violent personality stemming from feudalism and custom. Since Yaşar Kemal is one of the representatives of the social realist novel in our literature, the subjects he deals with can be read as a reflection of the social life of every segment of Turkish society. In his works, besides the pure and innocent nature of the Anatolian people, it is possible to see the great poverty that emerged due to the unjust income distribution arising from the feudal structure. It is possible to see the poverty and helplessness of the people of Çukurova in many of his novels. In particular, The Other Side of the Mountain Novel Series (Ortadirek / The Other Side of the Mountain - I, Yer Demir Gök Bakır / The Other Side of the Mountain - II and Ölmez Grass / The Other Side of the Mountain - III) reflect the difficulty of living conditions of the people of Çukurova and their efforts to cling to life. In the novels, themes such as the exploitation order brought by the feudal system, economic injustice, superstition, belief exploitation, human-nature relationship, political oppression and social violence are also given as sub-themes. In this work, the ordeals of Anatolian people in the three novels of Yaşar Kemal's The Other Side of the Mountain Novel Series and their efforts to hold on to life will be analyzed in the context of Marxist Critical Theory.
Anahtar Kelimeler
Yaşar Kemal The Other Side of the Mountain Marxist Critical Theory Man and Nature Social Exploitation
Proje Numarası
BEBAP 2023. 12
Kaynakça
- Akgül, A. (2014). Marksist eleştiri ve nazım hikmet’in ‘galip usta’ şiirine yansıyan hayatlar. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, II, 4.
- Altheide, D. (1996). Process of document analysis. D. Altheide (Edt.) Qualitative media analysis. Thousand Oaks: Sage Pub.
- Anderson, P. (1982). Batı’da Sol Düşünce. Bülent Aksoy (Çev). İletişim Yayınları
- Avşar, R. E. (2015). Yoksulları Edebiyatla Görünür Kılmak: Sait Faik Abasıyanık Öykülerinde (1936-1954) Yoksulluk ve Kentsel Yoksulluk Temsilleri. [Yüksek Lisans, İstanbul Bilgi Üniversitesi – İstanbul].
- Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
- Biro, A. (2005). Denaturalizing ecological politics (Toronto: Toronto Üniversitesi Yayınları). Castree, N. (1995) ‘The nature of produced nature’. Antipode 27, 1: 12-47.
- Callinicos, A. (1995). Theories and narratives: reflections on the philosophy of history. Durham: Duke University Press.
- Castree, N. (2021). Kapitalizm ve politik ekolojinin marksist eleştirisi. https://www.polenekoloji.org/kapitalizmve-politik-ekolojinin-marksist-elestirisi/.
- Dursun, H. (2017). (Marksist kuram açısından), Kapitalist düzende ücret ve kuramın görüşlerinin Türkiye’deki asgari ücrete yansımaları. TBB Dergisi, 128, 350.
- Filizok, R. vd. (2019). Eleştiri kuramları. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Katar Bolat, H. (2006). Yaşar Kemal’in Romanlarında Sosyal İlişkiler Açısından Şahıs Kadrosu. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi – Elazığ].
- Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. SUSBID (Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi), 8(15), 170-189.
- Marx, K., & Engels, F. (2002). Gotha ve Erfurt Programlarının Eleştirisi. Kenan Somer (Çev). Sol Yayınları.
- Miliband, R., Poulantzas, N., & Laclau, E. (1990). Kapitalist Devlet Sorunu. (Çev. Yasemin Berkman). İletişim Yayınları.
- Miliband, R. (1989). Kapitalist Devlet. (Çev. Osman Akınbay). Belge Yayınları.
- Moran, B. (2014). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış – 2. İletişim Yayınları.
- Özkaya, A. (2021). Karl marx ve marksizm: en genel hatlarıyla marksizm neler söyler? marksizm’e yönelik eleştiriler nelerdir? https://evrimagaci.org/karl-marx-ve-marksizm-en-genel-hatlariyla-marksizmneler-soyler-marksizme-yonelik-elestiriler-nelerdir-10371
- Smith, N. (2008) ‘Afterword to the third edition’. in N. Smith Uneven Development. Georgia Üniversitesi Yayınları.
- Şahin, V., & Topdaş, F. (2016). Toplumsal Gerçekçilik Bağlamında Yaşar Kemal’in ‘Dağın Öte Yüzü’ Üçlemesi. Journal of Turkish Language and Literature, 2(1), 463-482.
- Uyan, H. (2016). Marksizm ve Devlet İlişkisi: Dünyadaki Uygulamalar ve Günümüzdeki Marksist Devlet Tartışmaları. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi- Diyarbakır].
- Yaşar Kemal (1969). Dağın Yer Demir Gök Bakır (Dağın Öte Yüzü – 1). Ant Yayınları.
- Yaşar Kemal (1983). Ölmez Otu (Dağın Öte Yüzü – 3. Tekin Yayınevi.
- Yaşar Kemal (1991). Ortadirek (Dağın Öte Yüzü – 1). Toros Yayınları.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
- Yiğitler, Ş. Ş. (2022). Yaşar Kemal’in Öykücülüğü. Gece Kitaplığı.
- Seale, C. (1999). Quality in qualitative research. Qualitative Inquiry, 5(4), 465-478.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkiye Sahası Yeni Türk Edebiyatı |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | BEBAP 2023. 12 |
| Erken Görünüm Tarihi | 27 Ekim 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Ekim 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Sayı: 26 |
