Araştırma Makalesi
Yıl 2013,
Cilt: 3 Sayı: 6, 49 - 90, 15.10.2015
Öz
Different cases among people such as jealousy and hatred against opponents; bantering and sniping with friends in order to have a good time are perhaps as old as human history. Poets who have a special place among people due to the ability to write poems have revealed their thoughts and feelings mostly via poems. Thus, in Classical Turkish Literature different species such as ridicule, satire, jest, mülâtefe, wit, antithesis and tehzil have emerged.
While poets use the ability to express thoughts and feelings as a weapon against people who aren ’t poets, they aim it the also to the poets who are their competitiors. In this case the response they get back has been in the form of poetry naturally.
In this article, about one hundred examples written by poets rowing with each other and using the language of the poem have been shared by classifying under twelve headings. Of both parties who are not poets or which are not in the form of poem have been excluded. Taking into account the size of the text the quips on the capacity of the poesy and the quality of the poem are left for another time to evaluate.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim ve GÜÇLÜ, Ayla (204). Gaziantep Meşhurları, Ankara.
- AÇA, Mehmet, GÖKALP, Haluk ve KOCAKAPLAN, İsa (2011). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, İstanbul.
- AKKUŞ, Metin (1993). Nef’î Dîvânı, Ankara.
- AKKUŞ, Metin (1998). Nef’î ve Sihâm-ı Kazâ, Ankara.
- AKTAN, Ali (1995). Osmanlı Paleografyası ve Siyasî Yazışmalar, İstanbul.
- ARSLAN, Mehmet (2004). Antepli Aynî Divanı, İstanbul.
- ARSLAN, Mehmet (2005). Bursalı İffet Divanı, İstanbul.
- AWAD İBRAHİM, Mohamed L (2010). Ferîdî ve Divânı, İnceleme-Metin, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.
- AYDEMİR, Yaşar (2000). Behiştî Divanı, Ankara.
- BAYRAM, Yavuz (2005). ‘‘16.Yüzyıldaki Bazı Divan Şairlerinin “Şair”e ve “İlham”a Dair Görüşleri’’, Türklük Bilimi Araştırmaları, Güz, S. 18, Niğde, s. 31-68.
- BAYRAM, Yavuz (2008). Amasya’ya Vâli Osmanlı’ya Padişah Bir Şair: Adlî Sultân İkinci Bâyezîd Hân-ı Velî [Hayatı, Şahsiyeti, Şairliği, Dîvânının Tenkidli Metni], Amasya.
- BİLKAN, Ali Fuat (1998). Nâbî Hikmet- Şair- Tarih, Ankara.
- CANIM, Rıdvan (2000). Latîfî Tezkiretü ’ş-Şu ‘arâ ve Tabsıratü ’n-Nuzamâ (İnceleme- Metin), Ankara.
- CANIM, Rıdvan (2010). Divan Edebiyatında Türler, Ankara.
- COŞKUN, Menderes (2007). Klasik Türk Şiirinde Edebî Tenkit, Ankara.
- ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1970). Zâtî'nin Letâyifi, İstanbul.
- ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1979). Amrî Dîvan Tenkidli Basım, İstanbul.
- ÇAPAN, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî ‘Nuhbetü ’l-Âsâr Min Fevâ ’idi’l-Eş ’âr ’ İnceleme- Metin- İndeks, Ankara.
- ÇIPAN, Mustafa (2003). Fasih Divanı İnceleme- Tenkitli Metin, İstanbul.
- DEMİR, Hiclâl (2001). Çağlarını Eleştiren Dîvan Şairleri: Hayretî - Usûlî - Hayâlî, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- ERDOĞAN, Mustafa (2011). Bursalı Rahmî ve Dîvânı, İstanbul.
- EREN, Abdullah (2009). “Sihâm-ı Kazâ’da Hakaret Unsuru Olarak Hayvanlar”, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Y. 1, S. 2/1, Temmuz, s. 28-44.
- GÖKYAY, Orhan Şaik (1987). Molla Lutfî, Ankara.
- GÜFTA, Hüseyin (2000). Erzurumlu Şair Hâzık Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı, İstanbul.
- HAKVERDİOĞLU, Metin (1998). Mihri Hatun Divanı (İnceleme-Metin), Ahmet Yesevi Kazak-Türk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- HORATA, Osman (2009). Has Bahçede Hazan Vakti XVII. Yüzyıl Son Klasik Dönem Türk Edebiyatı, Ankara.
- İNCE, Adnan (2005). Tezkiretü ’ş-Şu ’arâ- Sâlim Efendi, Ankara.
- İPEKTEN, Hâluk (1996). Türk Edebiyatında Edebî Muhitler, İstanbul.
- İSEN, Mustafa ve BİLKAN, Ali Fuat (1997). Sultan Şairler, Ankara.
- İSEN, Mustafa (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt Behişt, Ankara.
- İSEN, Mustafa (1999). Latîfî Tezkiresi, Ankara.
- KALKIŞIM, Muhsin (1994). Şeyh Gâlib Divanı, Ankara.
- KARTAL, Ahmet (2006). Basîrî ve Türkçe Şiirleri, Ankara.
- KAVRUK, Hasan (2001). Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı, Ankara.
- KOYUNCU, Fatih (2011). “Alaşehirli Makâlî Mustafa Bey ve Mecmualardaki Bazı Şiirleri”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 9, S. 2, Manisa, Ekim, s. 303-324.
- KURNAZ, Cemâl ve TATCI, Mustafa (2001). Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı, Ankara.
- KÜÇÜK, Sabahattin (1994). Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Ankara.
- Lâmi’î-zâde Abdullah Çelebi (1997). Lâtifeler, (Haz. Yaşar Çalışkan), İstanbul.
- LEVEND, Agâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı -Kelimeler ve Remizler- Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul.
- MENGİ, Mine (1995). Mesîhî Divanı, Ankara.
- NURESKİ, Dzuneis (2006). Tezkirelere Göre Bugünkü Makedonya Şehirlerinden Yetişen Divan Şairleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
- ÖZDEMİR, Mehmet (2011). Şeyhî Harnâme, İstanbul.
- PAKALIN, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, İstanbul.
- PALA, İskender (Tarihsiz). Güldeste, Ankara.
- PALA, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara.
- SEYMEN, Emine (2008). Sehî Bey ve Latîfî Tezkirelerinde İstitrâd, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana.
- SHERİDAN, Michael D. (2011). “Nüh Felekte Bir Zelzele: Nefi'nin Siham-ı Kaza'sında Yergisel Söylem”, Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, Adana, 20-22 Ekim, s. 186-202.
- SOLMAZ, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu ‘arâsı (İnceleme- Metin), Ankara.
- ŞENÖDEYİCİ, Özer (2012). Kilisli Ebû Bekir Vahîd Divançesi, Konya.
- ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (2004). Osmanlı Şiiri Antolojisi, İstanbul.
- TARLAN, Ali Nihat (1999). Hayâlî Divanı, Ankara.
- TAŞ, Hakan (2008). “Deli Birâder Gazâlî[Ö.1535?]’nin Elif-Nâme’si”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/2, Spring, p. 642-652.
- TEZCAN, Esma (2004). Pargalı İbrahim Paşa Çevresindeki Edebi Yaşam, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- TUĞLUK, İbrahim Halil (2009). “Bir Mecmuada Bâkî, Nev’î (Yahya) ve Nef’î İle İlgili Bazı Latifeler”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2, Winter, p. 1025-1031.
- YILDIRIM, Ali (2006). Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nâmeler, Ankara.
- YILDIZ, Âlim (2003). “Divan Edebiyatında Fenâyî Mahlaslı Şairler”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. VII/1, Sivas, s. 345-355.
- YILDIZ, Fatih (2011). “Hiciv Oklarına Çekilen Kılıç: Nef’î’nin Ölümü”, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, S. 1/2, s. 276-290.
Yıl 2013,
Cilt: 3 Sayı: 6, 49 - 90, 15.10.2015
Öz
İnsanların rakiplere karşı kıskançlık ve düşmanlıkları; dostlara karşı da şakalaşma, laf atma gibi değişik davranışları insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar arsında farklı bir yeri olan şairler ise duygu ve düşüncelerini daha çok şiirle ortaya koymuşlardır. Böylece Klasik Türk Edebiyatında alay, hiciv, latife, mülâtefe, nükte, tariz, tehzil gibi değişik türler ortaya çıkmıştır.
Şairler, duygu ve düşüncelerini şiirle ifade edebilme yeteneklerini şair olmayan kişilere karşı bir silah gibi kullanırken çoğu zaman rakipleri olan şairlere de yöneltmişlerdir. Bu durumda aldıkları karşılık da doğal olarak şiir şeklinde olmuştur.
Bu makalede; şairlerin şiir dilini kullanarak birbirlerine karşı yaptıkları atışmalardan yüze yakını on iki başlık altında sınıflandırılarak paylaşılmıştır. Tarafların şair olmadığı veya şiir şeklinde olmayan örnekler konu dışında bırakılmıştır. Makalenin boyutu dikkate alınarak şiirin kalitesine yönelik latifeler başka bir yazıda değerlendirmek üzere ayrılmıştır.
Kaynakça
- ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim ve GÜÇLÜ, Ayla (204). Gaziantep Meşhurları, Ankara.
- AÇA, Mehmet, GÖKALP, Haluk ve KOCAKAPLAN, İsa (2011). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, İstanbul.
- AKKUŞ, Metin (1993). Nef’î Dîvânı, Ankara.
- AKKUŞ, Metin (1998). Nef’î ve Sihâm-ı Kazâ, Ankara.
- AKTAN, Ali (1995). Osmanlı Paleografyası ve Siyasî Yazışmalar, İstanbul.
- ARSLAN, Mehmet (2004). Antepli Aynî Divanı, İstanbul.
- ARSLAN, Mehmet (2005). Bursalı İffet Divanı, İstanbul.
- AWAD İBRAHİM, Mohamed L (2010). Ferîdî ve Divânı, İnceleme-Metin, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.
- AYDEMİR, Yaşar (2000). Behiştî Divanı, Ankara.
- BAYRAM, Yavuz (2005). ‘‘16.Yüzyıldaki Bazı Divan Şairlerinin “Şair”e ve “İlham”a Dair Görüşleri’’, Türklük Bilimi Araştırmaları, Güz, S. 18, Niğde, s. 31-68.
- BAYRAM, Yavuz (2008). Amasya’ya Vâli Osmanlı’ya Padişah Bir Şair: Adlî Sultân İkinci Bâyezîd Hân-ı Velî [Hayatı, Şahsiyeti, Şairliği, Dîvânının Tenkidli Metni], Amasya.
- BİLKAN, Ali Fuat (1998). Nâbî Hikmet- Şair- Tarih, Ankara.
- CANIM, Rıdvan (2000). Latîfî Tezkiretü ’ş-Şu ‘arâ ve Tabsıratü ’n-Nuzamâ (İnceleme- Metin), Ankara.
- CANIM, Rıdvan (2010). Divan Edebiyatında Türler, Ankara.
- COŞKUN, Menderes (2007). Klasik Türk Şiirinde Edebî Tenkit, Ankara.
- ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1970). Zâtî'nin Letâyifi, İstanbul.
- ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1979). Amrî Dîvan Tenkidli Basım, İstanbul.
- ÇAPAN, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî ‘Nuhbetü ’l-Âsâr Min Fevâ ’idi’l-Eş ’âr ’ İnceleme- Metin- İndeks, Ankara.
- ÇIPAN, Mustafa (2003). Fasih Divanı İnceleme- Tenkitli Metin, İstanbul.
- DEMİR, Hiclâl (2001). Çağlarını Eleştiren Dîvan Şairleri: Hayretî - Usûlî - Hayâlî, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- ERDOĞAN, Mustafa (2011). Bursalı Rahmî ve Dîvânı, İstanbul.
- EREN, Abdullah (2009). “Sihâm-ı Kazâ’da Hakaret Unsuru Olarak Hayvanlar”, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Y. 1, S. 2/1, Temmuz, s. 28-44.
- GÖKYAY, Orhan Şaik (1987). Molla Lutfî, Ankara.
- GÜFTA, Hüseyin (2000). Erzurumlu Şair Hâzık Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı, İstanbul.
- HAKVERDİOĞLU, Metin (1998). Mihri Hatun Divanı (İnceleme-Metin), Ahmet Yesevi Kazak-Türk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- HORATA, Osman (2009). Has Bahçede Hazan Vakti XVII. Yüzyıl Son Klasik Dönem Türk Edebiyatı, Ankara.
- İNCE, Adnan (2005). Tezkiretü ’ş-Şu ’arâ- Sâlim Efendi, Ankara.
- İPEKTEN, Hâluk (1996). Türk Edebiyatında Edebî Muhitler, İstanbul.
- İSEN, Mustafa ve BİLKAN, Ali Fuat (1997). Sultan Şairler, Ankara.
- İSEN, Mustafa (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt Behişt, Ankara.
- İSEN, Mustafa (1999). Latîfî Tezkiresi, Ankara.
- KALKIŞIM, Muhsin (1994). Şeyh Gâlib Divanı, Ankara.
- KARTAL, Ahmet (2006). Basîrî ve Türkçe Şiirleri, Ankara.
- KAVRUK, Hasan (2001). Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı, Ankara.
- KOYUNCU, Fatih (2011). “Alaşehirli Makâlî Mustafa Bey ve Mecmualardaki Bazı Şiirleri”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 9, S. 2, Manisa, Ekim, s. 303-324.
- KURNAZ, Cemâl ve TATCI, Mustafa (2001). Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı, Ankara.
- KÜÇÜK, Sabahattin (1994). Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Ankara.
- Lâmi’î-zâde Abdullah Çelebi (1997). Lâtifeler, (Haz. Yaşar Çalışkan), İstanbul.
- LEVEND, Agâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı -Kelimeler ve Remizler- Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul.
- MENGİ, Mine (1995). Mesîhî Divanı, Ankara.
- NURESKİ, Dzuneis (2006). Tezkirelere Göre Bugünkü Makedonya Şehirlerinden Yetişen Divan Şairleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
- ÖZDEMİR, Mehmet (2011). Şeyhî Harnâme, İstanbul.
- PAKALIN, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, İstanbul.
- PALA, İskender (Tarihsiz). Güldeste, Ankara.
- PALA, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara.
- SEYMEN, Emine (2008). Sehî Bey ve Latîfî Tezkirelerinde İstitrâd, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana.
- SHERİDAN, Michael D. (2011). “Nüh Felekte Bir Zelzele: Nefi'nin Siham-ı Kaza'sında Yergisel Söylem”, Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, Adana, 20-22 Ekim, s. 186-202.
- SOLMAZ, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu ‘arâsı (İnceleme- Metin), Ankara.
- ŞENÖDEYİCİ, Özer (2012). Kilisli Ebû Bekir Vahîd Divançesi, Konya.
- ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (2004). Osmanlı Şiiri Antolojisi, İstanbul.
- TARLAN, Ali Nihat (1999). Hayâlî Divanı, Ankara.
- TAŞ, Hakan (2008). “Deli Birâder Gazâlî[Ö.1535?]’nin Elif-Nâme’si”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/2, Spring, p. 642-652.
- TEZCAN, Esma (2004). Pargalı İbrahim Paşa Çevresindeki Edebi Yaşam, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- TUĞLUK, İbrahim Halil (2009). “Bir Mecmuada Bâkî, Nev’î (Yahya) ve Nef’î İle İlgili Bazı Latifeler”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2, Winter, p. 1025-1031.
- YILDIRIM, Ali (2006). Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nâmeler, Ankara.
- YILDIZ, Âlim (2003). “Divan Edebiyatında Fenâyî Mahlaslı Şairler”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. VII/1, Sivas, s. 345-355.
- YILDIZ, Fatih (2011). “Hiciv Oklarına Çekilen Kılıç: Nef’î’nin Ölümü”, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, S. 1/2, s. 276-290.
Toplam 57 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Ekim 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013Cilt: 3 Sayı: 6 |
