Öz
The 17th century marks a crucial period in the history of the Ottoman Empire, characterized by significant disruptions, changes, and transformations in political, military, economic, and social spheres. The unsuccessful Siege of Vienna in 1683, occurring towards the end of this century, and the subsequent signing of the Treaty of Karlowitz in 1699, following a 16-year war period, represent a historical turning point for the Ottoman Empire. The empire experienced substantial territorial losses through this treaty for the first time, plunging it into an uncertain era. While extensive research has been conducted on the political, military, and logistical aspects of this period (1683-1699), there has been a shortage of studies examining the impact of this war period on Ottoman social life. This study focuses on banditry incidents, which are of paramount importance in Ottoman social life and occurred during times of depression or calamity in Ottoman history. Through an analysis of primary sources from the period, the researchers gathered documentary evidence and applied content analysis to transform it into statistical data. These data were then organized into tables, and a text supported by visual elements was crafted to present a comprehensive understanding of the banditry incidents and their repercussions in a tangible manner.
Anahtar Kelimeler
Ottoman State Years of Viennese Defeat Bandit Levent-Sekban Looting
Kaynakça
- Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA) Divân-ı Hümâyûn Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d) nr. 98, 99, 101, 102, 103, 104, 106, 108, 110
- Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA) 989 Numaralı Divan-ı Hümâyûn Defterleri Kataloğu'ndaki Atik Şikâyet Defterleri (A.DVNS.ŞKT.d) nr. 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31
- Amasya Şer’iyye Sicilleri nr. 2202/19, 2203/20, 2204/21, 2205/22
- Ankara Şer’iyye Sicilleri nr. 750, 751, 752, 753, 754, 756, 757, 758, 759, 760, 761, 762, 763, 764
- Balıkesir Şer’iyye Sicilleri nr.5624, 5625, 5627, 5628, 5629, 5630, 5631
- Bolu Şer’iyye Sicilleri nr. 6605/834, 6607/835, 6607/836, 6608/837, 6609/838, 6610/839, 6611/840, 6612/841, 6613/842
- Çankırı Şer’iyye Sicilleri nr. 4, 5
- Gaziantep Şer’iyye Sicilleri nr.1748/36, 1749/37, 1750/38, 1751/39, 1752/40, 1753/41, 1754/42, 1755/43, 1756/44, 1757/44, 1758/45, 1759/46 Kastamonu Şer’iyye Sicilleri nr. 4407/1, 4409/3, 4410/4, 4411/5, 4412/6, 4413/7, 4414/8, 4415/9
- Kayseri Şer’iyye Sicilleri nr. 7845/93, 7846/94, 7847/95, 7848/96, 7849/97, 7850/98, 7851/99, 7852/100, 7853/101, 7854/102, 7855/103, 7856/104, 7857/105
- Konya Şer’iyye Sicilleri nr. 5903/29, 5904/30, 5905/31, 5906/32, 5907/33, 5908/34, 5909/35, 5910/36, 5911/37, 5912/38
- Trabzon Şer’iyye Sicilleri nr.1926/1854/40, 1927/1855/41, 1928/1856/42, 1929/1857/43, 1930/1858/44, 1931/1859/45, 1932/1860/46, 1933/1861/47, 1934/1862/48, 1935/1863/49
- Demir, M. (2010). 1686-1687 (h. 1097-1098) Tarihli Atik Şikâyet Defteri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Demirsoy, M. H. (2001). 109 Numaralı Mühime Defteri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi. [Yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi, İzmir.
- Gökbunar, B. (1996). 105 Numaralı Mühime Defteri (Özet-transkripsiyon). [Yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
- Karacan, T. M. (2010). 101 No’lu Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
- Kılıç, M. (1996). 107 Numaralı Mühime Defteri (Transkripsiyon, Tahlil ve Değerlendirme). [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Sakar, M. F. (2007). 1101\1102 (1690\1691) Tarihli 100 Numaralı Mühime Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s.1-145). [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Başkanlığı, D. İ. (2003). Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. Ankara.
- Özcan, A., & Paşa, D. S. M. (1999). Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Özcan, A. (Ed.). (2000). Anonim Osmanlı Tarihi, 1099-1116 (1688-1704). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Türkal, N. K. (2012). Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca. 1106/1654-7 Şubat 1695) [Doktora tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Şemsettin, S. (2010). Kâmûs-ı Türkî. Ankara, Türkiye: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ak, A. (2016). Hirâbe Ayetlerine Dair Yaklaşımların Metodolojik Tahlili. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1, 5-34.
- Akdağ, M. (1999). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası "Celali İsyanları". Ankara: Barış Yayınevi.
- Avcı, M. (2004). Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar. İstanbul: Gökkubbe.
- Bardakoğlu, A. (1995). Eşkıya. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XI, 463-466.
- Barkey, K. (1999). Eşkıyalar ve Devlet: Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi. (Z. Altok, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Bilmen, Ö. N. (2000). Hukuki İslamiyye ve İstilahatı Fıkhıyye Kamusu, III. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi.
- Devellioğlu, F. (2002). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. (15. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- Esen, H. (2004). Muhammed Esed'in Hırabe (Eşkıyalık) Suçuyla İlgili Ayetler için Yaptığı Meal Tefsir Üzerine. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XX, 139-166.
- Goodvin, G. (2008). Yeniçeriler. (3. Baskı). İstanbul: Doğan Kitap.
- Griswold, W. J. (2002). Anadolu'da Büyük İsyan, 1591-1611.(Ü. Tansel, Çev.). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
- Gündüz, T. (2015). Anadolu’da Türkmen Aşiretleri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- Uysal, M. (2015). İbrahim Halebî, İzahlı Mülteka El Ebhur Tercümesi. İstanbul: Çelik Yayınevi.
- İlgüler, M. (1995). Eşkıya. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XI, s.466-469.
- İnalcık, H. (2016). Devlet-i Aliyye: Osmanlı araştırmaları üzerine araştırmalar IV, Ayanlar, Tanzimat, Meşrutiyet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Srdjan, K. (2001). Yeğen Osman Pasha. Belgrad.
- Kısa, Y. (2020). İkinci Viyana Kuşatması'ndan Pasorofça Antlaşması'na Anadolu'nun sosyal ve ekonomik durumu: Ayıntab, Manisa, Kayseri ve Trabzon Örneği (1683-1718) [Doktora tezi]. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
- Lindner, R. P. (2000). Ortaçağ Anadolu'sunda Göçebeler ve Osmanlılar. Ankara: İmge Kitabevi.
- Beydilli, K. (2016). Yeniçeri. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXXXIII, s.450-462.
- Mumcu, A. (2007). Osmanlı Hukukunda Zulüm Kavramı. Ankara: Phoenix Yayınları.
- Okan, B. B. (2010). İslam Ceza Hukukunda Hirâbe (Eşkıyalık) Suçunun Mahiyeti ve Hukuki Sonuçları [Yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Öz, M. (2015). Kanun-ı kadim peşinde Osmanlı'da çözülme ve gelenekçi yorumlar (6. baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Pamuk, Ş. (2000). Osmanlı İmparatorluğu'nda paranın tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Polat, M. (2015). İslam ceza hukukunda suç ve ceza arasındaki denge [Doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
- Tilly, C. (2008). Toplumsal Hareketler 1768-2004. (O. Düz, Çev.). İstanbul: Babil Yayınları.
- Turan, Ş. (1992). Şehzade Bayezid. Diyanet İslam Ansiklopedisi, V, s.230-231.
Öz
XVII. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nde siyasi, askerî, ekonomik ve sosyal alanlarda önemli kırılmaların, değişim ve dönüşümlerin yaşandığı kritik bir dönemdir. Bu yüzyılın sonlarında gerçekleşen başarısız Viyana Kuşatması (1683) ve sonrasında yaşanan 16 yıllık savaş döneminin ardından imzalanan Karlofça Antlaşması (1699) ise Osmanlı Devleti için tarihi bir dönüm noktasıdır. Osmanlı Devleti, bu antlaşma ile ilk kez büyük miktarda toprak kaybetmiş ve sarsıntılı bir sürece girmiştir. Bu dönem (1683-1699) ile ilgili olarak siyasi, askerî, lojistik gibi konular üzerine birçok çalışma yapılmış olmasına rağmen, bu savaş döneminin Osmanlı sosyal hayatı üzerindeki etkileri konusunda yeterli çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada, Osmanlı Tarihinde buhran yılları ya da felaket seneleri olarak ifade edilen dönemde meydana gelen Osmanlı sosyal hayatının en önemli meselelerinden biri olan eşkıyalık olayları incelenmiştir. Araştırmada dönemin ana kaynakları taranarak tespit edilen belgeler, içerik analizi yöntemi ile istatistiksel veri haline getirilmiştir. Bu veriler daha sonra tablolara dönüştürülmüş, görsel unsurlarla desteklenen bir metin inşa edilerek eşkıyalık olayları ve bu olayların etkileri somut bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı Devleti Viyana Bozgun Yılları Eşkıya Levent-Sekban Yağma
Kaynakça
- Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA) Divân-ı Hümâyûn Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d) nr. 98, 99, 101, 102, 103, 104, 106, 108, 110
- Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA) 989 Numaralı Divan-ı Hümâyûn Defterleri Kataloğu'ndaki Atik Şikâyet Defterleri (A.DVNS.ŞKT.d) nr. 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31
- Amasya Şer’iyye Sicilleri nr. 2202/19, 2203/20, 2204/21, 2205/22
- Ankara Şer’iyye Sicilleri nr. 750, 751, 752, 753, 754, 756, 757, 758, 759, 760, 761, 762, 763, 764
- Balıkesir Şer’iyye Sicilleri nr.5624, 5625, 5627, 5628, 5629, 5630, 5631
- Bolu Şer’iyye Sicilleri nr. 6605/834, 6607/835, 6607/836, 6608/837, 6609/838, 6610/839, 6611/840, 6612/841, 6613/842
- Çankırı Şer’iyye Sicilleri nr. 4, 5
- Gaziantep Şer’iyye Sicilleri nr.1748/36, 1749/37, 1750/38, 1751/39, 1752/40, 1753/41, 1754/42, 1755/43, 1756/44, 1757/44, 1758/45, 1759/46 Kastamonu Şer’iyye Sicilleri nr. 4407/1, 4409/3, 4410/4, 4411/5, 4412/6, 4413/7, 4414/8, 4415/9
- Kayseri Şer’iyye Sicilleri nr. 7845/93, 7846/94, 7847/95, 7848/96, 7849/97, 7850/98, 7851/99, 7852/100, 7853/101, 7854/102, 7855/103, 7856/104, 7857/105
- Konya Şer’iyye Sicilleri nr. 5903/29, 5904/30, 5905/31, 5906/32, 5907/33, 5908/34, 5909/35, 5910/36, 5911/37, 5912/38
- Trabzon Şer’iyye Sicilleri nr.1926/1854/40, 1927/1855/41, 1928/1856/42, 1929/1857/43, 1930/1858/44, 1931/1859/45, 1932/1860/46, 1933/1861/47, 1934/1862/48, 1935/1863/49
- Demir, M. (2010). 1686-1687 (h. 1097-1098) Tarihli Atik Şikâyet Defteri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Demirsoy, M. H. (2001). 109 Numaralı Mühime Defteri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi. [Yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi, İzmir.
- Gökbunar, B. (1996). 105 Numaralı Mühime Defteri (Özet-transkripsiyon). [Yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
- Karacan, T. M. (2010). 101 No’lu Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
- Kılıç, M. (1996). 107 Numaralı Mühime Defteri (Transkripsiyon, Tahlil ve Değerlendirme). [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Sakar, M. F. (2007). 1101\1102 (1690\1691) Tarihli 100 Numaralı Mühime Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s.1-145). [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Başkanlığı, D. İ. (2003). Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. Ankara.
- Özcan, A., & Paşa, D. S. M. (1999). Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Özcan, A. (Ed.). (2000). Anonim Osmanlı Tarihi, 1099-1116 (1688-1704). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Türkal, N. K. (2012). Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca. 1106/1654-7 Şubat 1695) [Doktora tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Şemsettin, S. (2010). Kâmûs-ı Türkî. Ankara, Türkiye: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ak, A. (2016). Hirâbe Ayetlerine Dair Yaklaşımların Metodolojik Tahlili. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1, 5-34.
- Akdağ, M. (1999). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası "Celali İsyanları". Ankara: Barış Yayınevi.
- Avcı, M. (2004). Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar. İstanbul: Gökkubbe.
- Bardakoğlu, A. (1995). Eşkıya. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XI, 463-466.
- Barkey, K. (1999). Eşkıyalar ve Devlet: Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi. (Z. Altok, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Bilmen, Ö. N. (2000). Hukuki İslamiyye ve İstilahatı Fıkhıyye Kamusu, III. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi.
- Devellioğlu, F. (2002). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. (15. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- Esen, H. (2004). Muhammed Esed'in Hırabe (Eşkıyalık) Suçuyla İlgili Ayetler için Yaptığı Meal Tefsir Üzerine. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XX, 139-166.
- Goodvin, G. (2008). Yeniçeriler. (3. Baskı). İstanbul: Doğan Kitap.
- Griswold, W. J. (2002). Anadolu'da Büyük İsyan, 1591-1611.(Ü. Tansel, Çev.). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
- Gündüz, T. (2015). Anadolu’da Türkmen Aşiretleri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- Uysal, M. (2015). İbrahim Halebî, İzahlı Mülteka El Ebhur Tercümesi. İstanbul: Çelik Yayınevi.
- İlgüler, M. (1995). Eşkıya. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XI, s.466-469.
- İnalcık, H. (2016). Devlet-i Aliyye: Osmanlı araştırmaları üzerine araştırmalar IV, Ayanlar, Tanzimat, Meşrutiyet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Srdjan, K. (2001). Yeğen Osman Pasha. Belgrad.
- Kısa, Y. (2020). İkinci Viyana Kuşatması'ndan Pasorofça Antlaşması'na Anadolu'nun sosyal ve ekonomik durumu: Ayıntab, Manisa, Kayseri ve Trabzon Örneği (1683-1718) [Doktora tezi]. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
- Lindner, R. P. (2000). Ortaçağ Anadolu'sunda Göçebeler ve Osmanlılar. Ankara: İmge Kitabevi.
- Beydilli, K. (2016). Yeniçeri. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXXXIII, s.450-462.
- Mumcu, A. (2007). Osmanlı Hukukunda Zulüm Kavramı. Ankara: Phoenix Yayınları.
- Okan, B. B. (2010). İslam Ceza Hukukunda Hirâbe (Eşkıyalık) Suçunun Mahiyeti ve Hukuki Sonuçları [Yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Öz, M. (2015). Kanun-ı kadim peşinde Osmanlı'da çözülme ve gelenekçi yorumlar (6. baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Pamuk, Ş. (2000). Osmanlı İmparatorluğu'nda paranın tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Polat, M. (2015). İslam ceza hukukunda suç ve ceza arasındaki denge [Doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
- Tilly, C. (2008). Toplumsal Hareketler 1768-2004. (O. Düz, Çev.). İstanbul: Babil Yayınları.
- Turan, Ş. (1992). Şehzade Bayezid. Diyanet İslam Ansiklopedisi, V, s.230-231.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yeniçağ Askeri Tarih |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 27 Ekim 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Ekim 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Sayı: 26 |
